آفت این روزهای شعر/ نگاه‌های عمیق فلسفی و اجتماعی در شعر کمرنگ است
محمدمهدی سیار، داور بخش بزرگسال شعر فجر می‌گوید: نگاه‌های عمیق فلسفی و اجتماعی در شعر امروز کمرنگ شده است و شاعران به تکرار در فرم، مضمون و زبان رسیده‌اند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بسیاری از اهالی فرهنگ و ادب معتقدند که با وجود اینکه شعر هنر اول ایران به شمار می‌رود، اما بی‌متولی‌ترین و رهاشده ترین هنر در ایران است. این دسته معتقدند که معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و بنیاد شعر و ادبیات داستانی که حالا به دفتر گسترش شعر و ادبیات داستانی تبدیل شده است، نمی‌توانند متولی شعر در کشور به شمار آیند، چرا که اساسا برای شعر بودجه چندانی در نظر گرفته نشده است. با این حال هر سال بهمن ماه که می‌شود جشنواره شعر فجر توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شده و تلاش می‌شود تا استعدادهای جدید در این حوزه شناسایی شوند.
با وجود اینکه جشنواره شعر فجر حالا پس از 15 دوره برگزاری باز هم نتوانسته‌است همپای سایر جشنواره‌ها هم‌چون فیلم و موسیقی فجر در میان اهالی این حوزه جا بیفتد، چندان نمی‌توان خرده را بر نحوه برگزاری و اجرا گرفت چرا که اهالی این حوزه معتقدند نبود جایگاه مناسب در نظام فرهنگی کشور برای شعر موجب شده است که مهمترین جشنواره این حوزه نیز نتواند همپای سایر جشنواره‌های فجر پیش رود.
به هر روی پانزدهمین جشنواره شعر فجر روز گذشته با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان داد. جشنواره شعر فجر در پانزدهمین دوره خودرد شعر بزرگسال با یک تغییر عمده در بخش شعر بزرگسال روبرو بوده است، در این دوره با موافقت هیئت علمی، داوری‌ها در شعر بزرگسال در 3 بخش شعر کلاسیک، شعر نو و شعر محاوره انجام شده‌اند.
در این دوره دو هزار و 32 اثر در بخش بزرگسال توسط علی هوشمند، مصطفی علی‌پور، امید مهدی‌نژاد، محمدمهدی سیار، مصطفی محدثی‌خراسانی، فریبا یوسفی و محمدسعید میرزایی به بررسی گذاشته شد و در نهایت برگزیدگان و شایستگان تقدیر این بخش معرفی شدند.
خبرگزاری تسنیم، پیش از این با مصطفی محدثی خراسانی داور بخش بزرگسال گفت‌وگویی انجام داده بود، حالا به سراغ محمد مهدی سیار که داوری بخش شعر نو و ترانه را بر عهده داشته گفت‌وگو کرده است. سیار در این گفت‌وگو به نگرانی‌هایی که برای شعر بزرگسال وجود دارد اشاره کرده است. این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
* تسنیم: بیش از دو هزار کتاب شعر در پانزدهمین جشنواره شعر فجر بررسی شد و نهایتاً برگزیدگان جشنواره نیز معرفی شدند، اگر بخواهید نگاهی به کمیت و کیفیت آثار داشته باشید چه وضعیتی را ترسیم می‌کنید؟
در حوزه ترانه و شعر نو که بنده داوری را بر عهده داشتم، حجم قابل توجهی کتاب منتشر شده است، البته بیشتر مجموعه‌های شعر سپید بودند و قالب نیمایی و موزون حجم کمتری را به خود اختصاص داده بود و این حسرت هم‌چنان با ما ماند که ظرفیت‌های این قالب یعنی قالب نیمایی آنچنان که باید و شاید جدی گرفته نشده است.
پیشنهاد من به شاعران جوان این است که نگاه نو را در عین اینکه نیم‌نگاهی به زیبایی‌شناسی سنتی دارند، دنبال کنند و به این قالب بیشتر بپردازند و جایگاه این قالب و ظرفیت‌های آن را بیشتر به گوش شاعران نسل‌های جدید برسانند.همچنین بد نیست که در دوره‌های آموزشی و ادبی هم به این موضوع توجه شود.
در شعر سپید کارها از نظر کمی قابل توجه بود، اما از نظر کیفی تقریبا آثار شبیه به هم بود، نوعی شباعت میان همه کتاب‌های شعر سپیدی که در سال 98 منتشر شده بود، قابل مشاهده بود. شباهت در لحن، نوع استفاده از زبان و ... که آزاردهنده بود. اما در مجموع در میان همه این کتاب‌ها آثار قابل توجه هم بودند که انتخاب اثر برگزیده را برای ما سخت می‌کرد.
البته باید بگویم که در قالب ترانه کارهای قوی و قابل توجه کمتر دیده می‌شد، اما در شعر نو سطح عمده کارها متوسط رو به بالا بود. این نشان می‌دهد که استعدادهای جوان هم راه خود را در انتشار کتاب پیدا کرده‌اند. ما چهره‌های تازه‌ای را در همین جشنواره دیدیم که می‌شد به آینده‌شان امیدوار بود. در مقابل پیشکسوتان نیز در سال 98 آثار خوبی را منتشر کرده‌اند.
تنوع نگرش‌ها در کتاب‌های شعر
* تسنیم: به لحاظ موضوع و مضمون کتاب‌های شعر در این دو قابل از چه جایگاهی برخوردار بودند؟
تنوع نگرش‌ها موضوع قابل توجه دیگر در این دوره بود،هم نگرش‌های رمانتیک و عاشقانه داشتیم هم نگرش‌هایی با رویکرد اجتماعی و آیینی. البته وجه غالب با رویکرد عاشقانه بود. در مجموع به نظرم از نظر موضوع و مضمون با تنوع خوبی روبرو بودیم.
عدم جسارت شاعران جوان برای ورود به موضوعات جدید
اما در ترانه نیز به مانند قالب‌های غزل و سپید ما به نوعی با یک‌دست شدن و عدم جسارت در نسل میانی و جوان شاعران برای ورود به موضوعات جدید روبرو هستیم، که این کمی نگران کننده است، چون اغلب شاعران به بازار و مخاطبان عمومی توجه کرده و تلاش داشته‌اند در مرز متعادل مخاطب‌پسند حرکت کنند. از این رو نوجویی‌های و جسارت‌ها و طراواتی که باید در شعر شاعران جوان باشد کمتر دیده می‌شود.
کمرنگ شدن نگاه‌های عمیق اجتماعی و فلسفی
*تسنیم: جایگاه اندیشه در شعر سال 98 که در این دوره جشنواره شعر فجر بررسی شد، چگونه بود؟ در سال‌‌های اخیر ما با حجم انبوهی از شعرهای بدون پشتوانه فکری مواجه شده‌ایم، دغدغه‌های شخصی و بعضا نازل شاعر جای خود را با رویکرد اجتماعی داده‌اند، این در سال گذشته نیز ادامه داشته است؟
در آثار منتشر شده در سال 98 کمرنگ شدن نگاه‌های عمیق اجتماعی و فلسفی به چشم می‌آمد و این کمی نگران‌کننده بود، اما شعر پیشکسوتان و برخی از جوان‌ها و شاعران نسل تازه اتفاقاً برخوردار از یک نگاه عمیق اجتماعی و اندیشه‌ای بودند، البته این جریان در اقلیت بود.
آسیب دچار شدن به تکرار در فرم، مضمون و زبان
* تسنیم: از نظر شما برای برشمردن مهمترین نقاط ضعف و آسیب در حوزه شعر در حال حاضر به چه مواردی اشاره می‌کنید؟
دچار شدن به تکرار در فرم، مضمون و زبان و یک نوع استاندارسازی در این زمینه را می‌توان مهمترین آسییب شعر در حال حاضر دانست، ده‌ها مجموعه شعر ارزیابی شد که اگر اسم شاعر را نگاه نمی‌کردیم، تصور می‌شد که همه را یک نفر سروده است.
* تسنیم: در حوزه رمان و داستان کوتاه نیز با چنین پدیده‌ای مواجه شده‌ایم که ناشی از تأثیری است که نویسندگان از فضای رمان‌های ترجمه شده غربی گرفته‌اند، در حوزه شعر چرا با چنین تکراری روبرو هستیم؟
یکی از دلایل می‌تواند سلیقه بازار باشد، همچنین نمونه‌های موفق نسل‌های پیشین شاعران را به یک استانداردسازی و تکرار می‌رساند، به نظر می‌رسد مطالعه شاعران و آن چیزی که به عنوان منبع الهام و منبع تفکر و نگارش شاعرانه به شمار می‌آید، به مطالعه چند کتاب شعر یا نهایتاً داستان و رمان محدود شده است، شاعر ما به خودش این فرصت را نمی‌دهد که کتابی غیر از کتاب‌های ادبی نیز مطالعه کند؛ شاعر باید همزمان تاریخ و فلسفه بخواند، مطالعات حوزه اندیشه، جامعه‌شناسی و فرهنگی داشته باشد، انسداد در ادبیات ما را به تکرار می‌رساند. اگر مدام شعر بخوانیم و شعر بگوییم به تکرار می‌رسیم؛ در حالی که اگر دایره مطالعات و مشاهدات ما نسبت به جامعه و جهان کمی گسترده‌تر شود، در شعر به نوآوری می‌رسیم.
انتهای پیام/
