گزارش| خروج تدریجی ترکیه از برخی مناطق سوریه؛ رویکرد جدید آنکارا چیست؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، انتشار خبر جنجالی در مورد احتمال تغییر وضعیت حضور نظامیان ترکیه در سوریه خبرساز شد.

تاکنون مقامات سیاسی و وزارت دفاع ترکیه به این خبر واکنشی نشان نداده اند و فقط مقاماتی که نخواسته اند نامشان فاش شود، به بیان این توضیح اکتفا کرده اند که به منظور اتخاذ تدابیر در برابر کرونا، جای نیروهایشان را تغییر داده اند.  

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

اما چند روزنامه از جمله روزنامه جمهوریت و قرار، به نقل از دویچله و رویترز، اعلام کرده اند که تحرکاتی در ادلب روی داده که نشان می دهد ترکیه ترجیح می دهد کنترل این مناطق را به افرادی واگذار کند که در ادبیات سیاسی و رسانه ای ترکیه از  آنها به عنوان «مخالفین معتدل» نام برده می شود.

حالا باید در نگاهی تحلیلی، این احتمال را در نظر گرفت که اعلام خروج نظامیان ترکیه از 7 نقطه دیده بانی نظامی در منطقه ادلب سوریه، می تواند آغازی برای رویکرد جدید آنکارا در مورد برخی از ابعاد پرونده سوریه باشد.

شرق را بگیر و غرب را رها کن

در شرایطی که سخن از خروج احتمالی ترکیه از غرب فرات به میان آمده در شرق فرات، امکان تنش و درگیری بین معارضین سوری وابسته به ترکیه و نهادهای اقماری پ.ک.ک بیشتر شده و در چند نقطه، درگیری روی داده است.

با توجه به وضعیت کنونی، باید گفت: در شرایط فعلی، مناطق مهم غرب فرات در سوریه از جمله عفرین، الباب، جرابلس و حتی ادلب، برای ترکیه دارای اهمیت حیاتی و استراتژیک نیستند و در این مناطق، علاوه بر همراهی با روسیه، خود معارضین سوری تحت فرمان اردوغان نیز، از ثبات و قدرت بیشتری برخوردار هستند و نیاز چندانی به پشتیبانی مستقیم ندارند، اما در شرق فرات، وضعیت دیگری حکمفرماست.

مظلوم کوبانی فرمانده کل شبه نظامیان موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» (SDF) تهدید کرده که اگر معارضین سوری بخواهند اقدامات تحریک گرانه انجام دهند، به آنها پاسخ داده خواهد شد.

در همین حال، الهام احمد از مقامات مهم نهادهای اقماری پ.ک.ک در شمال سوریه، از آمریکا خواسته به تعهدات خود عمل کند و اجازه ندهد که نیروهای ترکیه و معارضین سوری، اقدامی در حوالی عین عیسی و مناطق دیگر، انجام دهند.

خروج تدریجی از غرب فرات و تداوم قدرت نمایی در شرق فرات، نشان دهنده این است که ترکیه همچنان نگران تحرکات نهادهای اقماری پ.ک.ک است و احتمال خروج ز این مناطق، بسیار پایین است.

به اردوغان چنگ و دندان نشان بده

فهیم تاشتکین تحلیل گر ترکیه در این مورد، روایت جالبی دارد. تاشتکین که به خاطر نوشتن گزارش هایی در مورد کردهای سوریه از ترس زندانی شدن به فرانسه گریخته و در آنجا به سر می برد، در مورد رویکرد متفاوت آمریکا در مورد تحولات شرق فرات، چنین نوشته است: «جیمز جفری فرستاده ویژه دونالد ترامپ در پرونده سوریه و ائتلاف مبارزه با داعش، دیپلمات باتجربه ای بود که ترکیه و اردوغان را خیلی خوب می شناخت. او در روزی که بازنشسته شد، خطاب به جانشین و همکارانش، چنین چیزی گفت: چشمتان را از روی اردوغان برندارید. او مشی و رفتار خاصی دارد و چیزی که ما فهمیدیم، این است که تا چنگ و دندان نشان ندهید، به پیشروی ادامه می دهد. اگر در ماجرای حمله به شرق فرات چنگ و دندان نشان نمی دادیم و ترامپ، اردوغان را به تحریم اقتصادی تهدید نمی کرد، باز هم به اقداماتش ادامه می داد. در مورد روسیه نیز همین اتفاق افتاد و زمانی که هواپیمای جنگنده روسیه را زدند، پوتین به درستی، چنگ و دندان نشان داد.»

نرمش در برابر اسد یا همراهی با پوتین؟

بسیاری از رسانه های ترکیه اظهارات ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در مورد ویژگی های شخصیتی اردوغان را با آب و تاب منتشر کرده و تصویری ساختند که بر اساس آن، رهبر مقتدری همچون پوتین، اردوغان را به عنوان رهبری توصیف کرده که بر سر عهد و پیمان خود می ماند و به چیزی که بگوید، عمل می کند.

همراهی پوتین و اردوغان و مخابره سیگنال های مثبت بین آن دو، سایه بر تحلیل هایی انداخت که معتقد بودند مذاکرات پنهانی سرویس های اطلاعاتی آنکارا و دمشق، به عادی سازی رابط خواهد انجامید.

نتیجه گیری اولیه و کنونی تحولات اخیر این است که ظاهراً ترکیه تمایل دارد روابط و مذاکرات در سطح سرویس اطلاعاتی به قوت خود باقی بماند اما نه در مورد عادی سازی رابطه سخنی به میان بیاید و نه اظهار نظری در مورد آینده بشار اسد از سوی مقامات رسمی آنکارا بیان شود.

به بیانی دیگر، مواضع ترکیه در برابر بشار اسد و دولت سوریه تغییر محسوسی نکرده اما به دلایل متعدد و منافع قابل توجه، ترکیه و روسیه در غرب فرات، به شیوه مسالمت آمیز، به قدرت و قلمرو همدیگر احترام بگذارند.

اگر چه رفتار فعلی ترکیه در غرب فرات، احتمالاً به تخلیه کامل نیروها از این منطقه نخواهد انجامید اما این احتمال وجود دارد که با پادرمیانی روسیه، دولت مرکزی سوریه در غرب رود فرات، قلمرو وسیع تری را در اختیار بگیرد. اما نیروهای معارض مورد حمایت آنکارا، در شهرهایی همچون عفرین، جرابلس، الباب و مناطق نزدیک به منبج، همچنان به شکل نیابتی، مدافع منافع ترکیه خواهند بود.

منافع مشترک ترکیه و روسیه

روابط بین ترکیه و روسیه در چند سال گذشته به شکل مشهودی توسعه پیدا کرده است. برخی از تحلیل گران، بر این باورند که تقویت روابط بین آنکارا و مسکو، به خاطر ندانم کاری های دونالد ترامپ و مواضع تند اروپا و به حاشیه راندن ترکیه بوده است.

اما تحلیل گران دیگر معتقدند که تقویت روابط مزبور را باید ذیل تغییر رویکرد سیاسی- اقتصای ترکیه ارزیابی کرد. تیم اردوغان در شراکت با پوتین، امتیازات متعددی به دست آورده که قبلاً در تاریخ روابط ترکیه و روسیه نظیر نداشته است.

برخی از این منافع را به این شکل می توان دسته بندی کرد:

1.ترکیه به واسطه روسیه، در آینده ای نزدیک، صاحب نخستین نیروگاه هسته ای خود خواهد شد و چنین چیزی برای ترکیه از اهمیت حیاتی برخوردار است.

2.پروژه ترک استریم و انتقال منابع انرژی روسیه از زیر دریای سیاه به ترکیه و از آنجا به اروپا، حیات دوباره ای به اقتصاد و بخش انرژی ترکیه بخشیده و از اهمیت استراتژیک برخوردار است.

3.روسیه، با توجه به سود اقتصادی و برآیند سیاسی مثبتی که در رابطه با ترکیه دیده، به این کشور اجازه داده که در جنوب قفقاز و در ماجرای قره باغ، به جمهوری آذربایجان و جهان ترک نزدیک تر شود.

4.روسیه و ترکیه در پرونده های حساسی همچون لیبی و شرق مدیترانه، با وجود تمام اختلاف نظرها، به همراهی و همفکری ادامه داده اند.

شرق مدیترانه مهم تر است

در شرایطی که در چند سال گذشته، مداخلات ترکیه در بحران سوریه، شرایط را برای دمشق، دشوارتر و پیچیده تر کرده، حالا از منظر منافع ملی و اهمیت نظامی و اقتصادی، افزایش قدرت در شرق مدیترانه، به اولویت نخست تیم اردوغان تبدیل شده و ظاهراً پرونده سوریه برای این تیم، اهمیت گذشته خود را از دست داده است.

در پایان باید به این نکته نیز اشاره کرد که روسیه و ایران در چهارچوب همکاری منطقه ای آستانه، تلاش کردند تا از ظرفیت های ترکیه نیز برای مهار بحران سوریه استفاده کنند اما برخی اقدامات و تک روی های آشکار ترکیه، مشکلات جدیدی به دنبال آورد.

در صورتی که ترکیه به دنبال تغییر کلی رویکرد در مورد پرونده سوریه باشد و نگاه واقع بینانه ای به شرایط این کشور داشته باشد، فضا برای توسعه روابط و همکاری ها بین ایران، ترکیه و سوریه، بیشتر خواهد شد.

انتهای پیام/