گزارشی از رادیوی قدیمی ایران در جهان/ وقتی سریال "مختارنامه" با نمایشنامه شنیدنی شد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شاید یکی از قدیمی‌ترین رادیوهای جهان، رادیو کُردی ایران است که عمری 74ساله دارد. رادیو کُردی به‌عنوان شبکه‌ای در برون‌مرزی رسانه ملّی چند سالی است به ساختار کانال کردی شبکه سحر پیوسته است،

به‌عبارت دیگر شبکه سحر حالا بلوک رسانه‌ای کاملی با رسانه‌های دیداری و شنیداری است و رادیوهای مربوط به کانال‌های تلویزیونی‌اش را هم در دل خود گنجانده که رادیو کُردی را هم همنشین کانال تلویزیونی سحر ساخته است.

یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین و در عین حال پُرمخاطب‌ترین برنامه‌های این رادیو، تولید نمایشنامه‌هایی به‌زبان کُردی است که به‌شدت مورد توجه قرار گرفته است، نمایشنامه‌هایی که از یک سو فرهنگ و ادب کُردی و از سوی دیگر نمادهای غنی فرهنگ و تمدن ایرانی را در ساختاری نمایشنامه‌ای صورت‌بندی و به جهانیان معرفی می‌کند.

این نمایشنامه‌ها هم به تاریخ و ادبیات کهن ایرانی و کُردی می‌پردازد و هم به دوران معاصر، مثلاً در این تولیدات شاهد نمایشنامه‌ای مربوط به زندگی امام خمینی(ره) هستیم که بر مبنای نمایشنامه «جاری بر دریا» به‌نویسندگی شکرالله اسدی مبرهن تولید شده است.

این نمایشنامه در 60 قسمت 20دقیقه‌ای سِیر زندگی و تحولات مربوط به امام خمینی(ره) را در سه مقطع زمانی قبل از ولادت، زمان ولادت و حوادث مربوط به دوران جوانی و نوجوانی ایشان و ورودشان به صحنه مبارزات سیاسی و اجتماعی تا زمان تبعید از ایران توسط رژیم شاهنشاهی در سال 1343 روایت کرده است.

از سوی دیگر در این رادیو زندگی مولانا شاعر بزرگ ایرانی هم در قالب نمایشنامه روایت شده است. این نمایشنامه مجموعه‌ای 40قسمتی و زمان هر قسمت آن 20 دقیقه است که از بدو تولد تا زمان وفات مولانا را شامل می‌شود و در آن به اتفاقات مهم زندگی این شاعر بلندآوازه ایرانی، مثل مشکلات تحصیل علم، ازدواج، آشنایی با شمس تبریزی و غیره پرداخته شده است. همان‌گونه که پیداست طیف وسیعی از موضوعات در این نمایشنامه‌ها دیده می‌شود.

هدف از اجرای نمایشنامه از زندگینامه دانشمندان و ادبای بزرگ ایرانی آشنایی بیشتر مخاطبان کُرد برون‌مرزی با مفاخر ایرانی است که کمک می‌کند تا غنا و عظمت این فرهنگ و دستاوردهایی که برای بشریت داشته به‌درستی فهمیده شود. در این گزارش تلاش کردیم با گفت‌و‌گو با برخی از متولیان و تهیه‌کنندگان نمایشنامه‌های رادیو کُردی، ابعاد و اهمیت این بخش از فعالیت‌های رسانه‌ای برون‌مرزی و به‌ویژه رادیو کُردی آن را روشن و تبیین کنیم.

مشروح را در ادامه بخوانید:

نمایشنامه‌های کُردی رادیو سرمایه فرهنگی است

کاوه کمانگرپور از تهیه‌کنندگان پیشکسوت رادیو کردی است که سابقه 24ساله در تولید نمایشنامه‌های رادیویی دارد که از جشنواره‌های داخلی و خارجی هم جایزه گرفته است. به‌گفته او اغلب این نمایشنامه‌ها گرچه به‌زبان کُردی تولید شده، اما محتوا و قصه آن‌ها اغلب تاریخی و ملی است و به‌نوعی کلّیت فرهنگ ایران را نمایندگی می‌کند، قصه‌هایی که به‌ویژه بین مخاطبان در کردستان عراق و ترکیه و سوریه شنونده‌های بالا و پیگیری دارد و حتی تقاضای نمایشنامه‌های جدید هم می‌کنند.

کمانگرپور می‌گوید: متأسفانه مسئله کرونا فضا و شرایط تولید را برای ما محدود کرده است و ما نمی‌توانیم مثل قبل به این درخواست‌ها به‌موقع پاسخ دهیم.
به‌گفته او متن این نمایشنامه‌ها ابتدا به‌فارسی نوشته شده است و بعد برای اجرای رادیویی به زبان کُردی برگردانده می‌شوند، بر همین اساس بازیگرانی که این نمایشنامه‌های رادیویی را اجرا می‌کنند کُردزبان‌اند و از نیروی حرفه‌ای و هنرمند قومی در تولید و اجرای این نمایشنامه‌ها استفاده می‌شود.

براساس اظهارنظر این تهیه‌کننده مدت زمان این نمایشنامه‌ها تا سال گذشته 30 دقیقه بود که الآن به 20 دقیقه رسیده است.

از جمله آثار مهم او می‌توان به زندگینامه مولانا شاعر و عارف پرآوازه قرن هفتم اشاره کرد که فارغ از معرفی این شاعر بزرگ ایرانی به جهانیان، تفکر و اندیشه ایرانی و عرفانی را هم در قالب نمایشنامه رادیویی به افکار عمومی معرفی می‌کند.

کمانگرپور نمایشنامه موفق دیگری را هم در کارنامه خود دارد: نمایشنامه «دا» که در سال 1389 تهیه و اجرا کرده است، نمایشنامه‌ای از کتاب معروف «دا» به‌قلم سیده زهرا حسینی که خاطراتش را از زمان جنگ روایت می‌کند. این نمایشنامه که در واقع اثر اقتباسی است، به روایت مقاومت مادران ایرانی در جنگ 8ساله با عراق می‌پردازد.

کمانگرپور می‌گوید: «دا» نه‌فقط در زبان کردی که در زبان‌های لری و لکی هم به‌معنای «مادر» است. «طوفان شن»، «حریر نقشین»، «پدرسالار»، «اصحاب کهف» و «بابانظر» از دیگر نمایشنامه‌هایی‌اند که به‌تهیه‌کنندگی کمانگرپور تولید و اجرا شده‌اند. تعدادی از این آثار همانند نمایشنامه «دا» در سومین جشنواره اتحادیه کشورهای اسلامی و «طوفان شن» و «حریر نقشین» در اولین جشنواره رادیو و تلویزیونی برون‌مرزی صداوسیما درخشیده و عناوینی را کسب کرده‌اند.

این تهیه‌کننده نمایشنامه‌های رادیویی، متن قوی، قصه و داستان جذاب را مهم‌ترین مؤلفه کار می‌داند که بتواند به‌زبان سلیس و روان به زبان دیگر برگردانده شود. او علت موفقیت نمایشنامه‌های رادیو کُردی سحر در سال‌های اخیر را گروه حرفه‌ای و متخصصی می‌داند که چه در بخش متن و ترجمه و چه در بخش اجرا و بازیگری با او همراهی داشته‌اند.

به‌گفته او: نمایشنامه رادیویی اثری شنیداری است و بر همین اساس قدرت کلام و فن بیان که بتواند احساسات و عواطف را در گفتار بازیگر اثرگذار و به مخاطب منتقل کند، بسیار مهم است.

کمانگرپور البته گلایه‌هایی هم از کمبود فضای استودیویی برای اجرای نمایشنامه‌های رادیویی دارد و می‌گوید: برخی مواقع همه بازیگران باید دیالوگ‌های خود را در برابر میکروفون ادا کنند.
به‌اعتقاد او استانداردسازی استودیوهای رادیویی برای اجرای نمایشنامه‌ها نیاز اساسی است تا ظرفیت خوب مخاطب‌پذیری در این زمینه هدر نرود.

به‌گفته کمانگرپور نمایشنامه‌های رادیو کُردی به‌دلیل اینکه در بستری برون‌مرزی و برای شناسایی توانمندی‌های فرهنگی و هنری ایران تولید می‌شود باید در انتخاب سوژه‌ها خود را نشان بدهد. به‌اعتقاد او؛ سوژه‌هایی که بتواند قابلیت‌های ایران در حوزه‌های گوناگون را به نمایش بگذارد می‌تواند و باید دستمایه تولید متن و اجرای نمایشنامه در این رادیو باشد.

او تأکید می‌کند: نمایشنامه رادیویی ابزاری تأثیرگذار و هنرمندانه برای انتقال و آگاهی از میراث فرهنگی غنی ایران است و می‌گوید "به‌لطف خدا، رادیو کُردی یکی از رسانه‌های پرطرفدار در منطقه است که مخاطبان انبوه خود را با وجود حضور انواع شبکه‌های ماهواره‌ای حفظ کرده است، این سرمایه فرهنگی برای ما به‌شمار می‌رود که باید در حفظ و توسعه آن بکوشیم."

رادیو کُردی مرجع رسانه‌ای در منطقه

رضا قوامی نیز یکی دیگر از تهیه‌کنندگان نمایشنامه‌های رادیویی در رادیو کُردی است که نام سریال "مختارنامه" یکی از کارهای شاخص او به‌شمار می‌رود. این سریال قدیمی تلویزیون در قالب نمایشنامه رادیویی برای  برون‌مرزی رسانه ملّی تهیه و تولید شده است، سریال موفقی که توانست هم در داخل و هم در کشورهای همسایه مخاطبان زیادی را با خود همراه کند و در قالب نمایشنامه رادیویی کُردی هم بسیاری از کردزبان‌های جهان را با خود همراه کرد و یکی از موفق‌ترین نمایشنامه‌های رادیویی در بخش برون‌مرزی شد.

او در این باره گفت: قصص مذهبی و دینی و داستان‌هایی که برآمده از باورهای مشترک ادیان است، فارغ از اینکه ظرفیت نمایشی خوبی دارد، از قابلیت فرهنگی بالایی برای جذب مخاطبان از کشورها و مذاهب گوناگون برخوردار و بستر مناسبی‌ است تا بتوانیم ارزش‌ها و اندیشه‌های والای دینی خود را در ساختارهای نمایشی ارائه و به جهان عرضه کنیم.

به‌اعتقاد او رادیو کُردی با تکیه بر همین نمایشنامه‌ها می‌تواند سرگرمی و آگاهی را به‌شکل توأمان برای شنونده‌های خود به ارمغان بیاورد.

به‌گفته قوامی: رادیو کُردی یکی از قدیمی‌ترین رادیوها در ایران و منطقه است که کنار رادیو عربی به‌عنوان مرجع رسانه‌ای محسوب می‌شود، به‌طوری که نمایشنامه‌های کُردی این رادیو در مراکز دانشگاهی سلیمانیه عراق مورد تجزیه و تحلیل اساتید و دانشجویان قرار می‌گیرد.

قوامی نیز نسبت به امکانات و ظرفیت‌های سخت‌افزاری برای تولید نمایشنامه‌های رادیویی انتقاد دارد و تأکید می‌کند وقتی آیتمی موفق و تأثیرگذار است باید امکانات محیطی و فنی تولید آن تقویت شود، به‌ویژه اینکه بُرد و قلمروی مخاطبان برنامه منطقه‌ای و جهانی باشد.

او همچنین با تأکید بر اینکه کرونا باعث تعطیلی کار آنها و اجرای نمایشنامه شده است گفت: امیدوارم با برطرف شدن این خطر از کشور دوباره به شرایطی برگردیم که روزی دو یا سه قسمت از برنامه را ضبط می‌کردیم.

معرفی غنای فرهنگی ایران با مدیوم نمایش

سیامک کاکایی مدیر رادیو کُردی نیز ضمن تأکید بر جایگاه تاریخی و قدمت حرفه‌ای رادیو کُردی آن را یکی از قدیمی‌ترین رادیوهای جهان دانست که با زبان محلی برنامه تولید می‌کند. به‌اعتقاد او نمایشنامه رادیویی با توجه به اینکه قوه تخیّل و خیال‌پردازی مخاطب را تقویت می‌کند و به‌کار می‌گیرد، مدیومی دراماتیک است که می‌توان در ظرف آن، قابلیت‌ها و توانمندی‌های ایران اسلامی در بخش‌های مختلف را به جهانیان معرفی کرد.

به‌گفته او خوشبختانه این رادیو همواره مخاطبان مستمر خود را داشته است و بازخوردها نشان می‌دهد که ارتباط خوبی با این نمایشنامه‌ها برقرار کرده‌اند.

نمایشنامه‌های رادیو کُردی مصداقی از تولید فرهنگی

کاکایی همچنین اظهار کرد: ما به‌واسطه نمایشنامه‌های رادیو کُردی توانستیم بسیاری از قهرمانان تاریخ معاصر خودمان را به مخاطب جهانی معرفی کنیم، به‌عنوان مثال نمایشنامه «بابا نظر» نمونه‌ای از همین کارها به‌شمار می‌رود. بابا نظر پیش از انقلاب اسلامی، کشتی‌گیری در سطح ملی بود که ناخواسته وارد سیاست شد و پس از آن آگاهانه به مبارزی در عرصه انقلاب اسلامی تبدیل شد.

او گفت: این شهید پس از انقلاب اسلامی نیز با ورود به صحنه جنگ تحمیلی، به قهرمانی در این عرصه تبدیل شد. نمونه‌های دیگری از این‌گونه نمایشنامه‌ها در رادیو کُردی تهیه و پخش شده که نقش مؤثری در معرفی قهرمان‌های ملی و انقلابی ما داشته است.

کاکایی نمایشنامه‌های رادیو کُردی را به‌مثابه مصداقی از تولیدات فرهنگی دانست که اثرگذاری بالایی بین اقوام و مردم کُردزبان دنیا دارد.

سخن پایانی

واقعیت این است که نمایشنامه‌های رادیو کُردی به‌واسطه پیوند با زبان و فرهنگ غنی کُردی از یک سو، ظرفیت و ظرافت‌های نمایشی و کارکردهایی که زبان هنری دارد، قابلیتی تمام‌نشدنی برای تجسم‌یافتگی و بازنمایی دغدغه‌ها و ارزش‌های فرهنگ ملّی ما بین مردم کُردزبان دنیا است،

قومی که بخش مهمی از هویت و حریت ملی ما به آن گره خورده است و به‌ویژه در منطقه و مرزهای غربی کشور دامنه و گستره رسانه‌ای بالایی برای تأثیرگذاری و بسط فرهنگی دارد.

رادیو کُردی به‌مثابه یکی از رسانه‌های شنیداری موفق شبکه‌های برون‌مرزی در دو ساحت خبری ــ اطلاع‌رسانی و بخش نمایشی می‌تواند به رسانه‌ای پیشرو بدل شود.

انتهای پیام/+