یادداشت|تناقض بزرگ در خروج آمریکا از پیمان آسمان‌های باز
خروج آمریکا از معاهده آسمان‌های باز وضعیت مبهمی را به وجود آورده و بر همین اساس روسیه از کشورهای اروپایی خواسته تا تضمین‌هایی را ارائه بدهند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ایالات متحده آمریکا بنا بر اعلام قبلی خود، به طور رسمی از پیمان‌نامه آسمان‌های باز خارج شد. متحدهای آمریکا در ناتو از ابتدا با این تصمیم دونالد ترامپ مخالفت کردند، اما در این فاصله، یعنی از اعلام (22 مه) تا خروج رسمی (22 نوامبر)، تلاش‌های زیادی از جانب شرکای اروپاییِ آمریکا برای متقاعد کردن این کشور صورت نگرفت و اروپایی‌ها وقت خود را صرف "اظهار تأسف" کردند.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
پیمان آسمان‌های باز، یکی از اقدامات در دوره پساجنگ سرد برای اعتمادسازی در اروپا است که پیشنهاد و امضای آن در سال 1992 صورت گرفت و از سال 2002 به صورت رسمی اجرایی شد. بر اساس این پیمان کشورهای شرکت‌کننده می‌توانند پروازهای شناسایی از طریق هواپیماهای غیرمسلح را به منظور نظارت بر فعالیت‌های نظامی و منطبق با معاهدات موجود در زمینه کنترل تسلیحات، بر فراز خاک یکدیگر انجام دهند. تجهیزات نصب شده بر روی هوایپماها مانند دوربین‌های هوایی توسط نمایندگان کشورهایِ شرکت‌کننده در پیمان مورد تایید قرار می‌گیرند.
این پیمان‌نامه 19 ماده و 12 ضمیمه دارد و در آن سیستم سهمیه‌بندی مشخصی پیش‌بینی شده که به سهمیه فعال و منفعل تقسیم می‌شود. سهمیه فعال در واقع انجام پرواز شناسایی یا ناظر است و سهمیه منفعل به پذیرنده پرواز شناسایی بر فراز سرزمین خود اطلاق می‌شود. برای هر کدام از آنها تعداد مشخصی مبتنی بر ویژگی‌های جغرافیایی و وسعت کشورها در نظر گرفته شده است. به طور کلی سهمیه فعال نباید بیشتر از سهمیه منفعل باشد.
یک کشور عضو معاهده برای انجام پرواز شناسایی، باید حداقل 72 ساعت قبل ورود خود را به کشور منفعل اعلام کند، همچنین کشور منفعل طی 24 ساعت فرصت دارد درخواست را بررسی کند. نکته قابل توجه این است که کشور پذیرنده اجازه ندارد برخی مناطق را پرواز ممنوع اعلام کند، مگر در شرایط خاصی که ممکن است برخورد هوایی صورت بگیرد یا در روند انتقال باشد، البته تأکید این پیمان بر شناسایی مراکز و فعالیت‌های نظامی است. برای ورود و خروج هواپیمای شناسایی نیز نقاط خاصی در نظر گرفته شده است و سوخت‌گیری هواپیما نیز در میدان‌ها مخصوصی انجام می‌شود.
البته چارچوب مشخصی برای میزان وضوح دوربین‌ها، حسگرها و تجهیزات رصدِ هواپیماهای شناسایی در نظر گرفته شده و اگر کشوری قصد دارد از موارد پیشرفته‌تر استفاده کند، حتماً باید به تأیید نمایندگان کشورهای مشارکت‌کننده پیمان برسد. بنابراین هر کشور پذیرنده، قبل از انجام پرواز شناسایی حق دارد هواپیما را بازرسی کند و از میزان وضوح تجهیزات مشاهده‌ای آن مطمئن شود که از مقدار تعیین‌شده فراتر نمی‌رود. پس از جمع‌آوری اطلاعات کشور ناظر باید یک نسخه از تمام آن را به کشور پذیرنده بدهد و سایر کشورهای عضو نیز می‌توانند گزارش‌های آن را دریافت کنند. در واقع سایر کشورها برای داشتن تمامی داده‌های به دست آمده باید آن را از کشور ناظر خریداری کنند.
چرا آمریکا از پیمان آسمان‌های باز خارج شد؟
در تازه‌ترین ادعاها، واشنگتن اعلام کرده است که روسیه در حین پروازها بر فراز خاک ایالات متحده آمریکا، محل اقامت رئیس جمهور آمریکا یعنی کاخ سفید و باشگاه گلف او را نیز رصد می کند. اگرچه این ادعا بر اساس ضوابطی در معاهده تنظیم شده چندان مورد قبول نیست، بدین معنا که این پروازها غیرمسلح انجام می‌شود و بروز چنین اتفاقاتی حتماً در قبل از امضای معاهده پیش‌بینی شده است.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
البته قبل از آن مایک پامپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، خودداری روسیه از ارائه مجوز پرواز بر فراز مناطقی از خاک خود را به عنوان موارد نقض معاهده عنوان کرده بود. گفته می‌شود که در سپتامبر 2019، مسکو اجازه پرواز شناسایی در محدوده‌ای که در آن مانور نظامی انجام می‌داد را به آمریکا و کانادا نداد.
این اظهارات حداکثر طی سه سال گذشته از سوی مقامات آمریکایی مطرح می‌شود، اما در سال 2014 مایک راجرز، عضو مجلس نمایندگان آمریکا که در کمیته نیروهای مسلح فعالیت می‌کرد، از باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا خواسته بود تا حق استفاده از هواپیماهای جدید روسیه در حریم هوایی آمریکا را محروم کند. چنین اظهاراتی عمدتاً در راستای پیشرفت تکنولوژی شناسایی روسیه مطرح شده است. اینگونه نظراتِ فنی بارها از زبان کارشناسان و مسئولان نظامی و دفاعی آمریکا مطرح شده است که به نوعی، ادامه پروازهای شناسایی را به ضرر خود عنوان کردند. برای نمونه در مارس 2016، ژنرال آمریکایی به نام وینسنت استوارت، اعضای خود را به یک نکته جلب کرد که «چیزهایی که شما می‌توانید مشاهده کنید، در واقع میزان داده‌هایی است که می‌توانید جمع‌آوری کنید و پس از پردازش آنها کاری را انجام می‌دهید. به نظر من این اطلاعات به روسیه اجازه می‌دهد تا اطلاعات مهم و باور نکردنی درباره زیرساخت‌های مهم، پایگاه‌ها و بنادر ما به دست بیاورد».
بنابراین بیان این دلیل که "مزایای طرف روسی برای به دست آوردن اطلاعات افزایش یافته است" را می‌توان مبنایی برای خروج آمریکا از پیمان آسمان‌های باز دانست. در واقع گفته‌های مقامات آمریکایی را می‌توان به دو دسته فنی و سیاسی تقسیم کرد. دلایل اصلی برای خروج در همان اظهارات فنی نهفته است که واشنگتن نمی‌خواهد داده‌های بیشتری در اختیار روس‌ها قرار بگیرد. ادعاهای سیاسی آن نیز سناریویی است که فقط زمینه‌سازی برای خروج آمریکا از این پیمان است، عجله مقامات آمریکایی در اعلام تخلف طرف روسی و اصرار سریع برای خارج شدن از معاهده خود بیانگر تلاش‌های از پیش تعیین شده واشنگتن است.
روس‌ها فریب اظهار تأسف‌‌ها را نمی‌خورند!
ایالات متحده آمریکا از یک پیمان به نام آسمان‌های باز خارج شده، اما این کشور همچنان عضو اصلی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است. پیمانی که قواعد هماهنگ‌کننده و لازم‌الاجرایی دقیق‌تری دارد. بنابراین نباید فراموش شود که واشنگتن پیش از هر چیز عضو ناتو است. در واقع معاهداتِ تأسیس ناتو به صراحت اعضای خود را ملزم می‌کند که هرگونه اطلاعات مربوط به مسائل امنیتی را به یکدیگر منتقل کنند.
ایالات متحده آمریکا به نوعی امیدوار است که متحدانش از یک سو مانع پروازهای شناسایی روسیه بر فراز تأسیسات نظامی آمریکا در اروپا شوند و از سوی دیگر از آنها انتظار دارد که تصاویر تهیه شده از خاک روسیه را نیز با مسئولان دفاعی آمریکا در میان بگذارند. در واقع مسئله اصلی این است که اروپایی‌ها چگونه می‌توانند به روسیه تضمین دهند که اطلاعات گردآوری شده در چارچوب پیمان آسمان‌های باز را به آمریکا ارائه نمی‌دهند. در این شرایط که اگر اطلاعات را در اختیار واشنگتن نگذارد، تخلف از رعایت معاهدات ناتو یا به نوعی عدم‌همکاری با شریک خود محسوب می‌شود و اگر آنها را ارائه دهد تخلف در پیمان آسمان‌های باز است.
به طور کلی کرملین خروج آمریکا را پایان این معاهده یا به بیان بهتر بی‌اهمیت شدن آن می‌داند. بنابراین مسکو ابتدا از شرکای خود در معاهده پیمان آسمان باز خواسته است تا تضمین‌هایی را بدهند که داده‌های پروازهای خود را از طریق روسیه به خاک آمریکا منتقل نمی‌کنند. روسیه واکنش‌های اصلی خود نسبت به خروج آمریکا را موکول به رفتار آتیِ کشورهای باقی مانده در معاهده کرده است. البته وزارت امور خارجه این کشور صراحتاً اعلام کرده که دست مسکو برای اتخاذ هرگونه تصمیمی باز خواهد بود و تصمیمات بعدی به زودی اعلام خواهد شد.
برخی کارشناسان روس این اتفاق را به ضرر خود آمریکا می‌دانند، زیرا معتقدند آمریکا برای به دست آوردن این اطلاعات از طریق ماهواره، محدودیت دارد و تا 40% این امکان وجود دارد، چراکه بیشتر روزهای سال در روسیه ابری است و این خود محدودیت بزرگی است. البته این موضوع در صورتی تحقق پیدا می‌کند که موارد گفته شده برای تضمین، مشخص شده باشد.
یادداشت از میکائیل مدیرروستا
انتهای پیام/
