یادداشت| آیا ایران هم می‌تواند تحریم کند؟
درحالی اقتصاد ایران در صحنه جنگ اقتصادی همیشه تحریم شده و عمدتا در موضع تدافعی قرار می‌گیرد، با توجه به ظرفیتهای گسترده داخلی، امکان اقدامات پیش‌دستانه و تهاجمی اقتصاد ایران قابل بررسی است و اینکه ایران بتواند تحریم کند، به جای اینکه تحریم شود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، جمهوری اسلامی ایران جزو کشورهایی است که سالهای متمادی در تحریم به سر برده است، و علیرغم اقتصاد بزرگی که دارد و به لحاظ تولید ناخالص داخلی جزو 20 کشور برتر دنیاست، ولی همیشه تحت شدیدترین تحریم ها به ویژه از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی بوده است، و شاید همین بزرگ بودن اقتصاد ایران و ظرفیت های فوق العاده ای که در حوزه های مختلف اقتصادی دارد، مانع از این شده است که در شدیدترین تحریم ها هم از پا نیفتاده است. حال سوالی که مطرح می شود، این است که آیا ایران با ظرفیت های بزرگ اقتصادی که دارد، و همیشه هم تحریم شده است، آیا خودش می تواند تحریم کند؟ به عبارتی در صحنه جنگ اقتصادی معمولاً در موضع تدافعی قرار داشته ایم، آیا می توانیم درموضع تهاجمی هم قرار بگیریم؟ با توجه به ظرفیتهای گسترده داخلی، امکان اقدامات پیش دستانه و تهاجمی اقتصاد ایران قابل بررسی است.
در ادامه برای بررسی این فرضیه به مرور روابط تجاری ایران با برخی کشورهای اروپایی خواهیم پرداخت. در یادداشت زیر به ابعاد مختلف مبادلات اقتصادی ایران و فرانسه در راستای راهبرد اشاره شده توجه شده و این مساله بررسی شده است که آیا ایران می تواند فرانسه را تحریم کند؟
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جمهوری اسلامی ایران و فرانسه از گذشته از روابط تجاری قابل توجهی برخوردار بوده‌اند. وجود خودروهای متعدد فرانسوی در ایران شاهدی بر این مدعاست. در سالهای گذشته به دلایل مختلف این روابط دچار تغییرات و تحولات گوناگونی شده است اما آنچه در این روابط، ثابت مانده است غلبه قدرت اقتصادی فرانسه بوده است و ایران علی رغم این رابطه دوجانبه نابرابر همچنان به این همکاری ادامه داده است.
وابستگی ایران به کالاهای فرانسوی به خصوص در صنعت خودروسازی را می توان مهمترین دلیل ادامه همکاری‌ها دانست، اما شاید زمان آن رسیده باشد که ایران دست برتر در مبادلات تجاری را داشته باشد و با توجه به تحریم کالاهای فرانسوی از سوی کشورهای مسلمان به این رویا رنگ واقعیت ببخشد.
در این یادداشت سعی شده است با بررسی روابط تجاری ایران و فرانسه به تحریم کالاهای فرانسوی از سوی ایران و آثار آن پرداخته شود.
فرانسه ششمین اقتصاد برتر دنیا است (بر اساس GDP سال 2018). صادرات این کشور در سال 2018 به 563 میلیارد دلار و واردات آن 657 میلیارد دلار می‌باشد (oec.world). حجم تجارت این کشور با کشورهای اسلامی به بیش از 100 میلیارد دلار می‌رسد. آنچه در این تجارت رخ می‌دهد واردات مواد خام از کشورهای اسلامی است که با فرآوری آن در فرانسه، به کالاهای با ارزش افزوده برای فرانسه تبدیل می شوند که در نهایت به کشورهای اسلامی و سایر کشورها صادر می‌شوند.
تحریم کالاهای فرانسوی از سوی کشورهای اسلامی علاوه بر آسیبی که به صادرات فرانسه وارد می‌کند می‌تواند همکاری های اقتصادی کشورهای اسلامی را تقویت کند و به خودکفایی این کشورها در کالاهای وارداتی از فرانسه کمک کند. جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و تحریم کالاهای فرانسوی می‌تواند آثار مهمی در اقتصاد کشور بگذارد.
تجارت ایران و فرانسه
ارزش تجارت خارجی ایران با فرانسه به طور میانگین 1 میلیارد دلار در سال است. همانطور که در نمودار زیر مشخص می‌باشد حجم تجارت خارجی دو کشور در ده سال گذشته فراز و نشیب فراوانی داشته است اما حجم صادرات جمهوری اسلامی ایران به طور پیوسته در حال کاهش می‌باشد.
نمودار 1 منبع :http://www.tpo.ir/uploads/europe/g-france-2.pdf
علت این فراز و نشیب را می توان در سیاست های دولت های مختلف جمهوری اسلامی ایران پیدا کرد. وابستگی ایران به واردات از فرانسه در دولت دهم در حال کاهش بوده است در حالی که در دولت یازدهم حجم واردات افزایش چشمگیری داشته است. این موضوع به خوبی نشان می دهد که کشور می‌تواند واردات خود را از کشور فرانسه به حداقل ممکن کاهش دهد اما سیاست کاهش واردات تا حد زیادی در گرو سیاستهای دولت می‌باشد.
نکته دیگری که از نمودار فوق می توان برداشت کرد عدم تلاش دولت ها برای افزایش صادرات به کشور فرانسه می‌باشد. در بهترین حالت ارزش صادرات ایران به پنج درصد ارزش واردات از فرانسه می رسد و این نکته بیانگر این است که شرکتهای فرانسوی به راحتی به بازار ایران دسترسی دارند اما بازارهای فرانسه به سختی در دسترس شرکت های ایرانی قرار دارند. نقش دیپلماسی اقتصادی ضعیف جمهوری اسلامی ایران را در این نابرابری از تجارت میان دو کشور می توان مشاهده نمود.
جدول زیر مهمترین اقلام تجاری ایران و فرانسه را در سال 1397 نشان می‌دهد. طبق این جدول اصلی‌ترین بخش واردات را قطعات صنعت خودرو تشکیل می‌دهد. علت عدم خودکفایی در صنعت خودرو را می‌توان در واردات بی رویه قطعات خودرو از کشور فرانسه مشاهده نمود. واردات قطعاتی که اگر برای داخلی سازی آن تلاشی صورت نگیرد در صورت تحریم خودرو سازی جمهوری اسلامی ایران از سوی ایالات متحده آمریکا، به مشکلی ملی تبدیل می‌شود و اقتصاد کشور را در بخش حمل و نقل با مشکلات عدیده مواجه می‌کند.
با تکیه بر توان داخلی و خودکفایی صد درصدی در صنعت خودرو و قطعات وابسته نه تنها می‌توان این مشکل را برطرف نمود بلکه می‌توان با برنامه ریزی صحیح، به صادرات خودرو و قطعات وابسته کمک کرد.
بخش عمده ای از صادرات ایران به فرانسه را مواد غذایی فرآوری نشده تشکیل می‌دهد. در صورتی که فرآوری این مواد در داخل کشور صورت بگیرد و سپس صادرات انجام شود ارز بیشتری وارد کشور خواهد شود.
صنایع دستی نیز از ظرفیت خوبی برای صادرات به فرانسه برخوردار هستند اما حمایت های جدی از این بخش در داخل کشور صورت نگرفته است و راه طولانی برای صادرات این محصولات به اروپا و فرانسه در پیش است.
نتیجه گیری
تحریم کالاهای فرانسوی از راه‌هایی است که می‌توان با آن به اقدامات ضد ایرانی و اسلامی این کشور پاسخ داد. البته باید توجه داشت در دنیای امروز با توجه به روابط بین کشورها، تحریم دائمی کشورها امکان پذیر نیست اما تحریم های مقطعی می‌تواند کشورهای اسلامی را از انفعال در برابر اقدامات توهین آمیز خارج کند.
جمهوری اسلامی ایران با واردات 1 میلیارد دلاری از فرانسه، صادراتی کمتر از 50 میلیون دلار به این کشور دارد. بنابراین تحریم کالاهای فرانسوی تاثیر به سزایی در صادرات ایران ندارد اما واردات ایران را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. بخشی که از این تحریم بیشترین آسیب را می بیند صنعت خودرو سازی می‌باشد اما باید توجه داشت اگرچه تحریم کالاهای فرانسوی ممکن است در کوتاه مدت به صنعت خودرو ضربه کشور بزند اما می‌تواند زمینه ساز خودکفایی در صنعت خودرو باشد.
محمد احمدی بنی، پژوهشگر دفتر مطالعات دیپلماسی دانشگاه امام صادق(ع)
منابع
http://www.tpo.ir/uploads/europe/g-france-2.pdf
https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/IRN
https://www.trademap.org/Index.aspx?AspxAutoDetectCookieSupport=1
https://tradingeconomics.com/france/exports-to-iran
https://oec.world/en/profile/country/fra
انتهای پیام/
