پیشنهادات اهالی فرهنگ‌وهنر به معاون جدید سیما| تلویزیون چه‌کارهایی باید نکند؟/ از هویت‌بخشی به شبکه‌های تلویزیونی تا جلوگیری از موازی‌کاری در سیما
کارگردان، مجری، برنامه‌ساز و سریال‌ساز به مسئولِ جدید سیما توصیه‌هایی دارند؛ چه‌کارهایی را نباید تکرار کند و چه‌کارهایی نشده است که باید اتفاق بیفتد.
خبرگزاری تسنیم ــ مجتبی برزگر: چند روزی از انتصابات اخیر صدا و سیما در چند بخش می‌گذرد و در این میان، بیشتر کانون توجهات به‌سمتِ معاونت سیما بود، چرا که سیما به‌عنوان قلب تپنده رسانه ملّی، همه نگاه‌ها را معطوف خودش می‌کند، با توجه به سپهر رسانه جدیدی که در فضای مجازی وجود دارد چه اتفاق مثبت و چه منفی، فوری دیده می‌شود، در واقع اثر سیما، آبشاری و اثر رادیو جویباری! بدین معنا که سیما ناگهان و به‌یک‌باره همه‌چیز را چه مثبت و چه منفی، تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. رادیو در این میان آرام‌آرام نقش خودش را ایفا می‌کند.
به‌نظر می‌رسد با گپ‌وگفت با هنرمندان، کارشناسان، منتقدان و حتی مدیران، سیمای امروز باید روی سه سطح محتوا، ساختار و سازمان کارویژه‌هایی را درنظر بگیرد. در سطح ساختار نیاز به ساختارهای تازه، ساختارهایی که پشتوانه و دورخیز دارند نه اینکه در استودیو اتفاق بیفتد، یعنی ساحتِ فرم به تمهیدات ویژه‌ای نیازمند است؛ زیرا امروز دیگر با هدف‌گذاری و توجه به چرایی، برنامه ساخته نمی‌شود.
الان برنامه‌سازان بیشتر دنبال چگونگی‌اند تا چرایی! چرا "اعجوبه‌ها"، "عصرجدید" ساخته شود و یا "دورهمی" و "خندوانه" به فصل‌های دیگر برود؟ درگیر فرم‌زدگی و فقدان هدف‌گذاری‌ایم! مدت‌ها است مخاطب و سلایق و ذائقه‌هایش را فراموش کرده‌ایم. در حوزه انتخاب فرم و محتوا، از خط مشی اصولی رسانه‌ای دور شده‌ایم. فقط به زرق و برق و ظاهرسازی توجه داریم. به معنای واقعی سیما به میوه مصنوعی تبدیل شده که نیاز دارد گزاره‌های ساختاری و فلسفه برنامه‌سازی، سریال‌سازی و آحادِ هدف‌گذاری‌اش را پیدا کند.
در حوزه محتوا باید به سراغ فضاها و سوژه‌های متنوع برویم. تکرار سوژه‌ها و موازی‌کاری در برنامه‌سازی و سریال‌سازی مخاطب را خسته کرده است. مشکل برنامه‌سازی امروز تلویزیون جدّی است چون پژوهش و تحقیق فراموش شده و کارها دقایق آخر به سرانجام می‌رسند. در واقع برنامه برای مجری و دکور ساخته می‌شود تا در خدمتِ محتوا و مضمون و پژوهش باشد. کماکان با برنامه‌هایی که پیش رو داریم و نتیجه‌ای که از آنتن می‌بینیم کاملاً در این راستا مقلّدانه رویه برنامه‌سازی پیش می‌رود.
در میدان برنامه‌سازی، سریال‌سازی و بخش‌های مختلف کسی به فکر خلاقیت و نوآوری نیست. همه‌چیز در راستایِ ذوق‌زدگی یا بوجود می‌آید و یا حذف می‌شود. ما از فقدان تحقیق و پژوهش در همه بخش‌های سیما رنج می‌بریم. برنامه‌ها و سریال‌هایی که بعضاً می‌آیند و می‌روند و هیچ فایده و تأثیری برای بیننده ندارند. نه عالمانه و نه محققانه ساخته نمی‌شوند؛ به قولِ بسیاری از کارگردانان کاربلدِ قدیمی، مخاطب را به فکر و اندیشه وادار نمی‌کند.
وقتی حوزه برنامه‌سازی و سریال‌سازی به رکود تهدید شد که از برنامه‌ریزی غافل شد. میوه مصنوعی در ظاهر زیبا که در آن تحقیق و پشتوانه و اندیشه جایی ندارد. در ضرب‌العجلی اتفاق می‌افتد، با ذوق‌زدگی اوج و یا نزول پیدا می‌کند. در صورتیکه پیش از این تلویزیون برای مناسبت‌های ویژه و ایامِ خاص خود برنامه‌ریزی داشت و در چند سالِ اخیر، تلویزیون از این بی‌مدیریتی‌ها و بی‌برنامگی‌ها رنج می‌برد.
به جای استفاده از نگاه تازه، عمق معنا و حتی آدم‌ها و ساختارهای نو، تکرار مکررات کردیم. شاید یکی از دلایل فاصله گرفتن برنامه‌سازی تلویزیون از روزهای اوج خودش این نکته باشد که همه اسیر فضای مجازی شدیم. برنامه‌سازی و حتی بعضاً سریال‌سازی از معضل سطحی‌نگری رنج می‌برد؛ متأسفانه این سطحی‌نگری به برنامه‌سازی، مدیریت برنامه‌ها و نظارت بر برنامه‌ها سرایت کرده است.
سیما در حوزه رفتار سازمانی نیاز به انگیزه‌سازی برای نیروی انسانی دارد. جذب حداکثری هنرمندان، نخبگان و درست کردن اقتصاد رسانه، جزو کار ویژه‌هایی است که گروه جدید باید در دستور کارشان قرار دهند. حقیقتاً اقتصاد رسانه دچار بیماری، راحت‌طلبی و یک‌طور رفاه‌زدگی است. یعنی در واقع هر برنامه پول بیشتری داشته باشد و بتواند هزینه بیشتری کند برنامه بهتری است اما از اندیشه و تفکر برای ساخت برنامه‌ای ساده با هزینه کم خبری نیست. خوب و با کیفیت ساختن جایش را به هزینه کردن و زرق و برق‌ها داد.
یکی از نکاتی که بسیاری از کارشناسان به آن اعتقاد دارند، تلویزیون باید جای خودش را در سپهر رسانه‌ای پیدا کند. دیگر زیرساخت‌های قدیمی به کار نمی‌آید. امروز فضای‌مجازی و شبکه‌های اجتماعی سبک رسانه‌ای جدیدی را با خودشان آورده‌اند. تلویزیون اگر می‌خواهد عینیت خودش را نسبت به این شبکه‌ها حفظ کند و هدایت افکار عمومی را بدست آورد باید رویکردهایش را نسبت به فضای رسانه‌ای جدید فعال‌تر کند.
در این بین حرف و حدیث برای بازگشت بسیاری از مجری‌ها و حتی ممنوع‌التصویرها و ممنوع‌الکارها مطرح است یا عدم استفاده از سلبریتی‌ها و اصطلاحاً ستاره‌ها، همه این‌ها جای تحلیل و بررسی دارد اما بیشتر از حذف و ذوق‌زدگی در برگرداندن افراد، مدیریت ستاره‌ها و اتخاذ تصمیم مدبرانه قابل توجه است. فرهنگِ سیما در سه بعد فرهنگی، آموزشی و اقتصادی، احتیاج به پالایش جدی دارد و باید همگرایی در بین همه نحله‌های فرهنگی ایجاد کند.
سیما نیاز به کنش خردمندانه دارد نه ذوق‌زدگی عاطفی؛ به این معنی که ستاره می‌بینیم ذوق‌زده می‌شویم و برنامه و یا سناریوی سریال را بر اساس آن فرد یا افراد به نگارش درمی‌آوریم. این رویه غلطی است که در بسیاری از اوقات حاکم می‌شود. هدف‌گرایی و برنامه‌ریزی، مشکلِ تلویزیون را برطرف خواهد کرد. سلبریتی باید مدیریت شود به جای اینکه تسلیمش شویم. تنوع و خلاقیت باید به سیما برگردد و تنوع جای تعدد را بگیرد.
در ادامه گپ و گفتی با بهروز خوش‌رزم تهیه‌کننده قدیمی سریال‌های "روزی روزگاری"، محسن شایانفر تهیه‌کننده سریال‌های "ملکوت" و "خسته‌دلان" و "دزدان مادربزرگ"، مسعود آب‌پرور کارگردان سریال‌های "هوش سیاه" و "عملیات 125"، بهروز مفید از مدیران قدیمی تلویزیون، برنامه‌ساز و سریال‌ساز و بهمن هاشمی مجری و دوبلور قدیمی تلویزیون داشتیم که آن‌ها درباره کارهایی که سیما نباید تکرارشان کند و کارهایی که باید در دستورکارش قرار دهد صحبت کردند.
بهروز خوش‌رزم و قهرِ با تلویزیون
مشروح این گپ و گفت‌ها را در ادامه می‌خوانید:
بهروز خوش‌رزم تهیه‌کننده سریال "گرگ‌ها"، "روزی روزگاری"، "یک مشت پرعقاب" و خیلی از کارهای دیگر تلویزیون و سینما مدت‌ها است با تلویزیون کار نکرده و این روزها در تدارکِ سریال خانگی "آهوی من مارال" است و آخرین کاری که برای تلویزیون تهیه کرده به سریال "خانواده دکتر ماهان" برمی‌گردد. او در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم تصریح کرد: تلویزیون را دوست داشتم و دارم اما برخوردهایشان آنقدر ناراحتم کرد که با خودم گفتم دیگر نباشم بهتر است. سن مدیران و ناآگاهی‌هایشان نسبت به کار فرهنگی و برنامه‌سازی و سریال‌سازی پایین آمده و واقعاً نمی‌توانستیم با آن‌ها دیالوگ کنیم و ترجیح دادیم در تلویزیون کار نکنیم.
مخاطبان آزرده را به تلویزیون برگردانید
وی در خصوص تغییر و تحولات در سیما، گفت: مسئولین جدید حتماً واقفند که چقدر تلویزیون مخاطبینش را از دست داده و چقدر از این بیننده‌ای که باید بنشیند و برنامه‌های سرگرم‌کننده، سریال‌ها و اتفاقاتِ فرهنگی تلویزیون خودمان را ببیند به سراغ فضای‌مجازی و ماهواره‌ای می‌رود. حتماً آن برنامه‌ها آموزنده نیستند و تأثیرات جانبی روی نوجوان و جوان ما می‌گذارد. طبیعتاً اولین کار معاون جدید سیما باید همین باشد که بررسی کند این اتفاق مدیریتی بوده و مدیرانِ ناآکارآمد را کنار بگذارد و از افراد توانمند در حوزه تلویزیون بهره ببرد.
شبکه‌ها باید با هم رقابت کنند
خوش‌رزم با اشاره به اینکه باید رقابت را به شبکه‌ها برگردند، گفت: تعدد مراکز تصمیم‌گیر باعث شده رقابت میانِ شبکه‌ها از بین برود. زمانی شبکه‌ها با سریال‌سازی و برنامه‌سازی سعی می‌کردند از همدیگر پیشی بگیرند و این خودش باعث می‌شد تا تولیدات بهتری داشته باشیم. سیمافیلم باید در این راستا بیشتر تقویت شود تا به الف‌ویژه‌ها سر و سامان بدهد و کارهای فاخر بیشتری روی آنتن تلویزیون داشته باشیم. البته از شرایط مالی سازمان صداوسیما هم خبر داریم که کل بودجه الف ویژه‌اش را برای ساخت سریال "سلمان فارسی" درنظر گرفته است.
آیا سریال تلویزیونی با دلار ساخته می‌شود؟
این تهیه‌کننده قدیمی در پاسخ به این سؤال که برخی می‌گویند سریال‌های تلویزیونی با دلار ساخته می‌شوند مثلاً دلار 6 هزار تومانی برآورد می‌کنند اما با دلار 32 هزارتومانی کار به سرانجام می‌رسد، تأکید کرد: سریال‌ها با دلار ساخته نمی‌شوند بلکه خدمات و امکاناتی که به سریال‌ها می‌رسد همه بر مبنای دلار محاسبه می‌شوند. متأسفانه کسانی که در جلسه برآورد می‌نشینند انگار در این دنیا زندگی نمی‌کنند. طوری رفتار می‌کنند که تهیه‌کننده هر طور شده این کار را به سرانجام برساند.
انصراف از سریال "سلمان فارسی"
وی در خصوص انصراف از سریال "سلمان فارسی" گفت:آخرین بار سه سال پیش از "سلمان فارسی" انصراف دادم. بعد از من البته آقای بشکوفه تهیه‌کننده هم کنار رفت. چند کار خیلی خوب هم داشتم که بخواهم کاری کنم.
بازنگری عمیق در تصمیمات سیما
مسعود آب‌پرور کارگردان سریال "هوش سیاه" و "عملیات 125" هم مدت‌ها است کارگردانی نکرده و البته به تعبیرِ خودش چند مدیری هستند که علاقه ندارند او در تلویزیون کار کند. او درباره این تغییرات و تحولات در سیما به خبرنگار تسنیم گفت: نتیجه تصمیمات را روی آنتن می‌بینیم نتیجه تصمیمات گذشته است که خیلی برآیند مثبتی نداشت. به نظر می‌آید اگر با این دست‌فرمان جلو برویم اساساً به نظر می‌آید رسانه ملّی دیگر از آن وجهه می‌افتد و نیاز به بازنگری عمیقی دارد. من فکر می‌کنم کارهای ماندگاری که مردم هنوز با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و حتی می‌خواهند ادامه‌اش تولید شود به همان مدیریتِ اصولی در تلوزیون برمی‌گردد که مدت‌ها است فقدانش را احساس می‌کنیم.
راه‌اندازی پلیس فتا با الهام از سریال "هوش سیاه"
وی افزود: من "هوش سیاه" را ساختم که نیروی انتظامی مرا دعوت کردند و گفتند اصلاً پلیس فتا را با الهام از سریال شما، بوجود آوردیم. این اثر و آثاری از این دست رو به جلو بودند، چون با درایت مدیریت اتفاق افتاد. اگر مدیران آن وقت سازمان صداوسیما نبودند چنین ایده‌هایی به سرانجام نمی‌رسید. مدیریت در تلویزیون جرأت و جسارت می‌خواهد، به شدت تلویزیون از این نوع نگاه فاصله گرفته است.
باید موازی‌کاری تمام شود
آب‌پرور درباره موازی‌کاری در آنتنِ سیما گفت: یادم می‌آید در زمانی که به تازگی معاونت سیما متولد شده بود یکی از پیش پاافتاده‌ترین کارهایش، سر و سامان دادن به کنداکتور شبکه‌ها بود تا موازی‌کاری نشود. امروز به نحوی پیش می‌رود که برنامه‌ها و سوژه‌هایشان و سریال‌ها و قصه‌هایشان همه به یک شکل حرکت می‌کنند و در دورِ تکرار افتاده‌اند. این تنوع را مخاطب نمی‌بیند و اساساً توجه به مخاطب و سلیقه‌هایش فراموش شده است.
امیدآفرینی و آینده‌نگری را به سیما برگردانید
وی افزود: تلویزیون امروز به امیدآفرینی و آینده‌نگری نیاز دارد. باید رو به جلو حرکت کند و آنقدر به گذشته تکیه نکند. آینده را باید ساخت و نوجوان و جوانِ امروز را از سیاهی مطلق درآورد. وقتی امروز برای تدریس در آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌ها حضور پیدا می‌کنم این سیاه‌نمایی برخی از رسانه‌های خارجی را می‌بینم، چون ناامیدی موج می‌زند. رسانه‌ملی وظیفه‌اش در قبال ایجاد امید برای آینده و آیندگان چیست و مسئولین جدید باید به دنبال نیلِ به این اهداف باشند. در واقع از آن سوی جامِ‌جم به این سمتِ جام‌جم بیایند و دید بسته‌ای که داشته‌اند را باز کنند و به آن تعالی ببخشند.
طرح و برنامه را از ضعف خارج کنید
محسن شایانفر تهیه‌کننده سریال "ملکوت" که این روزها تله سینمایی "مارپیچ" را تهیه می‌کند. هنوز از سیما گلایه دارد که چرا بدهی‌هایش از "حکایت‌های کمال" را نمی‌پردازند و این مشکل سر و سامان داده نمی‌شود. او در خصوص تغییرِ معاون سیما گفت: من پیشنهادم این است به طرح و برنامه‌ها سر و سامان بدهند. این‌ها قدرت بگیرند، تولید با کیفیت و اصولی خودش را نشان می‌دهد. کاربلدها و قدیمی‌ها را برگردانند و در کنارِ این حضور، نسل جدید پرورش پیدا کند.
پایان سری‌دوزی‌ها در سریال‌سازی
وی افزود: مسئولین جدید باید جلویِ سری‌دورزی در عرصه سریال‌سازی را بگیرند. ساخت برنامه‌ها و سریال‌های بدون مصرف و بدون اثر بیشتر سرمایه ملی را هدر می‌دهد. این روند اصولی نیازمند تهیه‌کنندگان کاربلد و کارآمد دارد که سیمای جدید باید به حوزه تهیه‌کنندگان اهمیت ویژه‌ای بدهد. برای این حوزه معیارسنجی قائل شود تا هر تهیه‌کننده شکست‌خورده‌ای نتواند پشت سر هم کار کند.
بومی‌سازی تولیدات خارجی به روایتِ بهمن هاشمی
نفر بعدی که سراغِ او رفتیم تا نظرش را درباره کارهایی که سیما باید در دستور کارش قرار دهد، بهمن هاشمی مجری و دوبلورِ قدیمی تلویزیون است. او که این روزها با مسابقه "برخط شو" روی آنتن شبکه پنج سیما است به خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفت: ما در دوران تحریم، نمی‌توانیم بهترین فیلم‌های خارجی دنیا را بیاوریم و مثل گذشته دوبله کنیم و به همین خاطر بیشتر فیلم‌های چینی و کره‌ای دوبله می‌شوند. حداقل در این شرایط می‌توانیم 10 درصد از تولیدات خارجی را بومی‌سازی کنیم و سوژه‌ها و سریال‌های خوب با قصه‌های پرهیجان و خوب بسازیم.
مخاطب را با تلویزیون بیگانه نکنیم
وی افزود: تلویزیون باید طوری سریال‌سازی و برنامه‌سازی کند که مخاطب مجبور نشود به سراغ شبکه‌های خانگی، اینترنتی و ماهواره‌ای برود. ما نباید کاری کنیم این مخاطب پول خرج کند و خوراکش را از خصوصی‌ها بگیرد. خود این کار تبعاتی دارد که ما امروز با آن سروکار داریم؛ تغییر سبک زندگی و دور شدن از فرهنگی که سال‌ها دوستان و همکاران ما با ساخت سریال و برنامه تلاش کردند این فرهنگ و اندیشه درست را القاء کنند.
آنقدر چشم‌مان به ستاره‌های بیرونی نباشد
بهمن هاشمی تأکید کرد: تلویزیون خودش ستاره دارد و نباید آنقدر به دنبال ستاره‌های بیرونی باشد. بازیگران برای من محترم‌اند اما همیشه گفته‌ام بازیگر اگر به دوربین نگاه کند کارگردان می‌گوید کات! پس بازیگر نمی‌تواند در قالبِ‌مجری با مخاطبش ارتباط برقرار کند. اما مجری اگر به دوربین نگاه نکند، کارگردان او را مؤاخذه می‌کند. فکر کردیم اگر بازیگر بیاوریم بینندگان‌مان زیاد می‌شوند. این را بدانید اگر برنامه‌ای که به بازیگران می‌سپاریم برای اجرا، به بچه مربوط نشود یا مسابقه نباشد، دیده نمی‌شود.
برنامه‌ریزی و توجه به مدیریت هزینه
بهروز مفید اولین مدیر شبکه پنج سیما بوده و این روزها بیشتر سریال تهیه می‌کند. او درباره مدیریت هزینه صحبت کرد و گفت: باید مسئول جدید در سیما به مدیریت هزینه واقف باشد که براساس میزان بودجه‌شان برنامه‌سازی کنند که در شرایط سخت و تنگنای مالی، دست‌شان خالی شود. یکی از وظایف مدیران، برنامه‌ریزی است که بتواند در مرحله اجرا به درستی پیش برود. ارتباط مدیریت با بدنه هم خیلی مهم است که مسئولین جدید باید درنظر داشته باشند.
مسئول جدید در سیما باید به شبکه‌ها هویت بدهد
وی افزود: مسئول جدید در سیما باید به شبکه‌ها هویت ببخشد. الان در حقیقت در فضای سریال‌سازی یکی از مشکلات عمده این است که سریال‌سازی، قیّم مشخصی ندارد. آنقدر تعداد مراکز تصمیم‌گیری برای تولید و نظارت زیاد شده که به عرصه سریال‌سازی درست و اصولی لطمه زده است. این تعدد باید به حداقل ممکن برسد تا در حقیقت تهیه‌کنندگان و کارگردانان بتوانند با شبکه‌ها ارتباط بهتری داشته باشند. در این صورت نظارت‌ها هم بهتر پیش می‌رود و معضل در سریال‌سازی کاهش پیدا خواهد کرد.
جلویِ روال غلط را بگیریم
مفید در پایان خاطرنشان کرد: در عرصه برنامه‌سازی بنا نیست از صفر شروع کنیم اما باید جلویِ روال غلط را بگیریم. آنقدر مراکز تصمیم‌گیری متعدد شده که تهیه‌کننده نمی‌تواند و نمی‌داند با چه مدیری یا مدیرانی سروکار دارد. باید این نگاه و رویه واحد شود. بارها دیده‌ایم که در شبکه‌ها یک تصمیم‌گیری می‌شود در شورای عالی آن مراکز تصمیم دیگری، و این عدم ارتباط با تهیه‌کننده و عوامل کارها، به کیفیت آثار هم لطمه می‌زند.
انتهای پیام/
