گزارش| سیگنال‌های رابطه بین آنکارا و قاهره؛ امیدها و موانع

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم ، از 7 سال پیش به این سو، رابطه سیاسی بین ترکیه و مصر متوقف شده و تلاش ها برای بازگشت به شرایط پیشین و قدم نهادن در مسیر عادی سازی روابط، نتیجه بخش نبوده است.

حالا کم نیستند شمار تحلیل گران سیاسی در ترکیه، که به راحتی سیاست خارجی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه را زیر سوال برده و مداخله در امور داخلی مصر و جانبداری از جریان اخوان المسلمین را به عنوان یک خطا تلقی می کنند.

خطایی که هزینه قابل توجهی بر دست ترکیه گذاشته و  نه تنها در جهان عرب، بلکه در آفریقا و مدیترانه نیز، مشکلاتی برای دولتمردان آنکارا به دنبال آورده است. اما حالا یکی از مشاورین عرب زبان اردوغان از این موضوع خبر داده که پس از 7 سال برای نخستین بار، بین قاهره و آنکارا، تماس هایی برقرار شده و گفتگو در جریان است.

ترکیه با مصر درگیر نمی شود

پروفسور یاسین آکتای از مشاورین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، از دیرباز با حزب عدالت و توسعه همراه بوده است.

آکتای، از شهروندان عرب زبان اهل سرت، زادگاه امینه اردوغان همسر رئیس جمهور  است. سرت در منطقه کردنشین جنوب شرقی ترکیه است اما اقلیت عرب زبانانی هم در این شهر زندگی می کنند که یاسین آکتای از فرزندان یکی از این خانواده های عرب است.

اگر چه آکتای همواره به حزب حاکم ترکیه  نزدیک بوده اما یکی از ویژگی هایی که تا حدودی او را از دیگر دانشگاهیان متصل به آکپارتی جدا می کند، این است که او همواره به چهره های سیاسی، فرهنگی و روشنفکری جهان عرب و به ویژه اخوان المسلمین نزدیک بوده و از ترتیب دهندگان اصلی دعوت آنان به ترکیه بوده است.

یکی از افرادی که آکتای با او در ارتباط مداوم بود، جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد آل سعود بود که برای یاسین آکتای یک دوست نزدیک به شمار می آمد. حالا همین دانشگاهی و سیاستمدار عرب زبان نزدیک به اخوانی ها، از این موضوع خبر داده که پس از 7 سال، قدم هایی برای ارتباط بین ترکیه و مصر برداشته شده است.

آکتای در مورد مصر گفته است:«ما خیلی خوب می دانیم که ارتش مصر با ما نخواهد جنگید. اصلاً منطقی هم نیست بجنگند. ما هم تمایل نداریم با ارتش یک کشور برادر و مسلمان بجنگیم. ارتش مصر، یک ارتش شایان احترام و بزرگ است. اما در هر حال، بین دو کشور، تمایلی به تنش و درگیری نیست. فقط خوب می دانیم که بعضی ها می خواهند بین این دو کشور، جنگ و نفاق به وجود بیاورند. یکی از این کشورها، امارات متحده عربی است.»

اهمیت مصر در استراتژی مدیترانه ای ترکیه

مصر، در شرق مدیترانه صاحب موقعیت ممتاز و خاصی است که با کانال سوئز، مدیترانه را به دریای سرخ وصل می کند. اما این همه ماجرا نیست.

مجاورت جغرافیایی مصر با لیبی، نفوذ و انکار فعالیت اطلاعاتی خاص مصر در تونس و دیگر کشورهای آفریقایی، امکان کمک به فلسطین، موضوع مهم اتحادیه عرب و چندین فاکتور دیگر، مجموعاً موجب آن می شوند که اهمیت جغرافیایی و سیاسی این کشور عربی برای ترکیه، بیش از آن چیزی باشد که تصور می شود.

در همین حال، باید به اهمیت روابط خاص مصر و اسرائیل نیز اشاره شود.

واقعیت این  است که در شرایط فعلی، هیچ گونه انگیزه ای برای عادی سازی روابط آنکارا با رژیم صهیونیستی اسرائیل وجود ندارد و ترکیه از بردن نام اسرائیل اجتناب دارد. اما در، همیشه بر همین پاشنه نمی چرخد و بعید نیست که در ماه های آتی و یا در یکی دو سال پیش رو، ترکیه در تداوم رویکرد سیاسی و اقتصادی خود به مدیترانه و حتی موضوع حساسی همچون انتقال گاز حیفا و پیرامون آن به اروپا، رابطه با اسرائیل را هم در دستور کار قرار دهد.

چرا که  همه شواهد نشان دهنده این  است که در اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، دیپلماسی انرژی، به مهم ترین راهبرد سیاست خارجی ترکیه تبدیل شده و به همین خاطر تیم اردوغان به دنبال آن است که از دریای سیاه تا شرق مدیترانه، همه موانع را از سر راه بردارد. در نتیجه در آن شرایط، داشتن رابطه خوب با مصر، برای ترکیه امتیاز خوبی خواهد بود.

موانع کدامند؟

ترکیه در چند سال اخیر، به تحرکات سیاسی و منطقه ای امارات متحده عربی، بسیار حساس شده و برخی از رسانه های  تندرو نزدیک به حزب عدالت و توسعه نظیر روزنامه ینی شفق، امارات را در کانون حملات فکری و سیاسی خود قرار داده اند.

همچنین، پس از پرونده خاشقجی، رابطه بین ریاض و آنکارا نیز به محاق رفت و با توجه به هویت عربی مصر و پیوند مستقیم سیاست های قاهره با دایره اثرگذاری اتحادیه عرب، سخت است که ترکیه بخواهد با مصر رابطه خوبی برقرار کند، اما همچنان با امارات و عربستان در حال تنش باشد.

بنابراین، بعید نیست که عادی سازی رابطه با مصر، سرآغازی باشد برای آن که در یک بازه زمانی میان مدت، ترکیه ناچار شود که رویکرد خود را نسبت به جهان عرب تا حد زیادی تغییر داده و برخی واقعیت های عینی پیرامون خود را بپذیرد.

آیا ترکیه، اخوانی های مصر را رها می کند؟

کم و کیف ارتباط بین ترکیه با جریان اخوان المسلمین در منطقه و به ویژه در خلیج فارس و آفریقا، ارتباط دقیقی با خاستگاه های فکری و مبارزاتی حزب عدالت و توسعه دارد.

این حزب، در نظام سیاسی و اجرایی ترکیه در دو دهه اخیر، همواره به شکل عملگرا و دور از تابلوی سیاسی اخوانی ها کار و فعالیت کرده است.

اما کیست که نداند هواداران حزب عدالت و توسعه، به شدت حامی اخوان المسلمین جهان هستند و از سران حزب خود نیز توقع دارند در چنین موضعی باشند.

در نتیجه نمی توان انتظار داشت که اردوغان و رفقای او، در چرخشی آشکار، ترکیه را در مسیری دیگر بیندازند و از اخوان فاصله بگیرند. اما ممکن است آنان به منظور حفظ منافع سیاسی بلندمدت در شرق مدیترانه و  آفریقا، ناچار شوند که به بهای عادی سازی رابطه با مصرِ عبدالفتاح سیسی، دست کم ادبیات خود را تغییر دهند و حتی بعید نیست به منظور مصلحت اندیشی و جلب رضایت قاهره، هم از برخی سران اخوان المسلمین بخواهند خاک ترکیه را ترک کنند و هم این که مانع از تداوم فعالیت رسانه های اخوانی در داخل کشور خود شوند.

در نتیجه در هفته ها و ماه های آتی، در جریان تلاش ترکیه برای نزدیک شدن به مصر و قدم نهادن در مسیر عادی سازی روابط، احتمالاً دولت اردوغان ناچار خواهد شد، اگر نه به صورت گفتمان و مشی فکری و سیاسی، دست کم در حد تاکتیک و ارتباط، رویکرد خود را نسبت به اخوان المسلمین مصر و آفریقا تا حدودی تغییر دهد.

انتهای پیام/