نگاهی به نظریه‌های ادبی «اودیسه ادبیات نوین ایران»
یکی از مزیت‌های کتاب «جهانی در خلوت تنهایی» این است که مؤلف تلاش کرده تا با بررسی عمده آثار زنده‌یاد زرین‌کوب، به مخاطب در شناخت کلی از او و آرا و اندیشه‌هایش کمک کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «جهانی در خلوت تنهایی»، نوشته محمدرضا شعبانی، که اخیراً از سوی انتشارات زوار به چاپ رسیده است، تلاش دارد تا به بررسی آرا و نظریه‌های ادبی زنده‌یاد عبدالحسین زرین‌کوب بپردازد.
مؤلف در این کتاب کوشیده است تا با بررسی آثار مختلف زرین‌کوب، به معرفی دیدگاه‌های مختلف زرین‌کوب درباب نقد ادبی در موضوعات مختلف و پس از آن، سنجیدین این آرا دست یابد. در نهایت مؤلف بر آن است تا با بررسی آرای زرین‌کوب به شناختی از این پژوهشگر نیز دست یابد: «همدلی و خوانش صحیح آثار زنده‌یاد دکتر عبدالحسین زرین‌کوب بهترین طریق ممکن در شناخت اوست؛ به‌ویژه خواندن و دیدن نقد و نظرها و تحلیل آرای ایشان است.»
زرین‌کوب که از محققان و پژوهشگران نام‌آشنای معاصر است، در حیطه‌ها و حوزه‌های مختلف جزو سرآمدان و صاحب‌نظران معرفی می‌شود؛ از حوزه تاریخ گرفته تا نقد ادبی و عرفان و تصوف. حالا شعبانی در کتاب جدید خود سعی کرده است تا با بررسی آثار او از زاویه و نگاهی متفاوت، به شناختی از این مؤلف نامدار برسد.
در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم: زرین‌کوب- بی هیچ گزاف و ادعایی غیر موجه- از معدود محققانی است که پاکیزه‌ترین پژوهش‌های ادبی و نقد ادبی و کنکاش در عرفان، تصوف و تاریخ ایران و اسلام و فلسفه آن را انجام داد هاست. او جمع عالی از فهم درست و بی‌شبهه میان سنت و تجدد است. هم به خوبی سنن ادبی و متون آن را مورد مداقه داشت و هم از آثار اخیر محققان غربی و ععربی آگاهی کامل داشت؛ تجدد را می‌شناخت و به سنت نظیر بتی غیر قابل انتقاد نمی‌نگریست. از این بابت کمتر کسی را می‌توان یافت که نظیر او باشد. به زبان‌های روز دنیا آشنایی و مسلط‌گونه داشت و از منابع آکادمیک این زبان‌ها- انگلیسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی و اسپانیایی- به خوبی استفاده می‌کرد.
استاد، نقد و انتقاد را حرفه اصلی خود ساخته بود بی‌آنکه در این‌باره مدعی باشد با تواضع تحقیق می‌کرد و با متانت می‌نوشت؛ شناخت واقعی آثار او بی‌شک محتاج نقد و نظر فراوان و مداوم است. متأسفانه چنانکه در خور او باشد، آثار او تاکنون به درستی و به شکلی انسجام‌گونه مورد نقد و ارزیابی ادبی واقع نگشت.
... ورود در عرصه پرهیبت نوشته‌ها و کتاب‌های زرین‌کوب به تعبیر حافظ «آسان نمود اول» اما بعد از خوانش و تعیین و تشخیص آرا و نظریه‌های ادبی ایشان «افتاد مشکل‌ها» و این یک مشخصه نوشته‌های این محقق سترگ و کم‌نظیر دوران ماست. به یقین زرین‌کوب از معدود اشخاصی است که در سطح فرهنگی خاصه نوع تربیت علمی و نقادی او، مادر گیتی به این راحتی نخواهد زایید.
در این اثر تمامی آثار زرین‌کوب به جز کتاب‌های تاریخی و مربوط به آن، گردآوری و بررسی شده است. به گفته نویسنده، تلاش شده تا نقدهای مطرح شده فارغ از نگاه‌های جانبدارانه و دروغین باشد.
یکی از مزیت‌های کتاب حاضر این است که تلاش شده تا عمده آثار زرین‌کوب را، اعم از کتاب و بسیاری از مقالات، مورد بررسی قرار دهد. تاکنون آثاری در رابطه با نقد و نظر بر آثار زرین‌کوب منتشر شده بود که اغلب با تمرکز بر یک یا دو اثر از او نوشته شده‌اند. اما کتاب حاضر با ارائه آرا و نظرات مختلف و بررسی آثار متعدد، می‌تواند به مخاطب در درک بهتر اندیشه‌های زرین‌کوب و سیر آثار و احوال فکری او آشنا شود.
کتاب از هفت بخش اصلی تشکیل شده است. نویسنده در ابتدا به معرفی اجمالی از زرین‌کوب پرداخته و او را «اودیسه ادبیات نوین ایران» لقب داده است. نویسنده در این بخش نگاهی انداخته است به زندگی پر فراز و نشیب زرین‌کوب از دوران کودکی تا زمانی که وارد دانشگاه شد و پس از آن تدریس در دانشگاه‌های آمریکا و اقامت در فرانسه که ماحصل آن، نگارش آثار ارزشمندی چون «سر نی» و «بحر در کوزه» بود. در بخش‌هایی از این فصل، زندگی این پژوهشگر نامدار ایران معاصر از زبان خود او روایت می‌شود که خواندنی‌تر است:
... اکنون هم با آنکه سال‌هاست معلمی کرده‌ام و حتی پاره‌ای چیزها نوشته‌ام، که عده‌ای نیز در آنها به چشم اعتنا نگریسته‌اند، احساس می‌کنم در حال حاضر نیز بعد از 54 سال که از ورودم به دهلیز دبستان می‌گذرد، باز مثل همان کودک شش ساله مکتبی بی‌خیال و خوشحال ساده‌دل مانده‌ام... حالا سال‌هاست از شهر و دیار خویش و از آن روزهای پرشور و خیال‌انگیز دبستان دورافتاده‌ام: پدرم مرده است، مادر و مادربزرگم رفته‌اند... معلمان مدرسه‌ام هریک به گوشه‌ای فرا رفته‌اند... داغ برادران و فقدان مادر و پدر مرا به حال کسی انداخته است که گویی دارد قدم به قدم جنازه خود را تشییع می‌کند...
مبانی مقدماتی و نظری نقد ادبی، آثار مرتبط با نقد ادبی، آثار مرتبط با تاریخ ادبی یا تاریخ ادبیات زرین‌کوب، آثار مربوط به تحقیقات عرفان و تصوف، آثار زندگی‌نامه‌ای و تک‌نگارانه و آثار مربوط به مولاناشناسی استاد زرین‌کوب دیگر عناوین کتاب را تشکیل می‌دهد.
انتشارات زوار کتاب «جهانی در خلوت تنهایی» را در 550 نسخه و در 898 صفحه منتشر کرده و در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.
انتهای پیام/
