ادامه جنبش علمی ایران به رغم محدودیت‌های بین‌المللی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: روند تولید و انتشارات علمی ایران از نظر کمی، کیفی و نیز مشارکت بین‌المللی در 2 دهه اخیر در پایگاه‌های معتبر بین‌المللی "کلاریویت آنالیتکیس" و محصولات آن نظیر اسکوپوس، همچنین پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نشان می‌دهد در طول 2 دهه اخیر میزان تولید علم توسط پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران در سطوح ملی و بین‌المللی به طور مستمر در حال افزایش بوده و جنبش علمی ایجاد شده در کشور به‌رغم محدودیت‌های بین‌المللی با رشد و شتاب منحصر به فرد در دنیا به ویژه در میان 20 کشور برتر دنیا ادامه دارد.

وی گفت: توجه به بعد کیفی تولید علم کشور در چند سال اخیر بسیار پر اهمیت است، به طوری که در سال 2019 میلادی که سهم تولید علم کشور در دنیا حدود 2 درصد بود و سهم تولید علم برتر و یا کیفیت تولید علم حدود 3.5 درصد رسید. سهم ایران از کل تولید علم در سال 2019 در کشورهای منطقه حدود 29 درصد و در کشورهای جهان اسلام حدود 20 درصد است.

مدارک علمی نمایه شده ایران

وی افزود: نتایج حاصله از بررسی ها نشان می‌دهد کل مدارک علمی نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس از ایران در سال‌های مختلف برابر با 630 هزار و 768 مورد بود که حدود 409 هزار و 60 مورد آن یعنی حدود 65 درصد به سخت‌ترین شرایط تحریم همه جانبه کشور یعنی سال‌های اخیر (2020-2013) اختصاص دارد.

به گفته دهقانی، کل مدارک علمی موجود نمایه شده توسط جمهوری اسلامی ایران در پایگاه "وب آو ساینس" در طول 120 سال اخیر برابر با 540 هزار و 530 بود که حدود 361 هزار و 244 مدرک آن یعنی بیش از 66 درصد مربوط به سال‌های اخیر (2020-2013) است. آخرین آمار مستخرج ( مرداد) از پایگاه‌های معتبر بین‌المللی تعداد مدارک علمی ثبت شده در 20 سال اخیر (2000-2020) نشان می دهد جنبش علمی در کشور علیرغم فراز و نشیب ها و محدودیت های مختلف بخصوص در طول تحریم های ظالمانه  با رشد و شتاب و با استمرار همواره ادامه داشته است.

میزان تولید علم ایران از سال 2016 میلادی

وی درباره میزان تولید علم ایران از سال 2016 میلادی تاکنون اظهار داشت: میزان تولید علم کشور در پایگاه بین المللی "وب آو ساینس" در سال 2012 برابر با 31 هزار و 41 مدرک بود که در سال 2016 به 49 هزار و 379 و در سال 2019 میلادی به 61 هزار و 682 مدرک افزایش یافت؛ در پایگاه اسکوپوس در سال 2012 میزان تولیدات علمی برابر با 41 هزار و 428 مورد بود که در سال 2016 به 52 هزار و 929 مورد و در سال 2019 به 65 هزار و 173 مورد افزایش یافت.

دهقانی گفت: از بدو تاسیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) از سال 1388 تاکنون یعنی در طول 10 سال اخیر، بیش از 500 هزار مقاله علمی توسط پژوهشگران کشور در این پایگاه نمایه شده است. بر اساس آمار فوق، پژوهش های علمی ثبت شده در این پایگاه استنادی به ترتیب در حوزه علوم انسانی و اجتماعی، پزشکی و کشاورزی و سایر حوزه های علمی اعلام شد.

به گفته وی، روند رشد تولید علم ثبت شده در این پایگاه در طول سال های اخیر به طور مستمر ادامه داشت، هرچند آمار مقالات نشریات نمایه شده در ISC مربوط به سال های اخیر به دلیل به روز نبودن نشریات در طول سال های 2018 و 2019 هنوز تکمیل نشده است.

میزان رشد تولید علم ایران در پایگاه های معتبر WoS، Scopus

دهقانی در ادامه خاطرنشان کرد: درصد رشد تولید علم در هر سال نسبت به سال قبل نیز در هر 2 پایگاه بین المللی اسکوپوس و "وب آو ساینس" افزایش داشت. به طور خاص میزان رشد علمی تولید علم در پایگاه "وب آو ساینس" در سال 2012 برابر 4.1 درصد بود که در سال 2013 به 1.2 کاهش و در سال های 2014 به بعد همواره نرخ رشد خوبی داشت. در سال 2019 نسبت به 2018 نرخ رشد تولید علم 10.4 درصد بود.

وی به این نکته اشاره کرد که ایران با نرخ رشد 10.4 درصد در سال 2019 در میان 25 کشور برتر دنیا در رتبه دوم و پس از کشور چین با 12.9 درصد رشد قرار می گیرد. کشور پرتغال با 7.8 درصد رشد نیز در رتبه سوم در میان 25 کشور برتر دنیا قرار دارد. در پایگاه استنادی اسکوپوس نیز بالاترین میزان رشد تولید علم در طول هشت سال اخیر در سال 2019 نسبت به 2018 اتفاق افتاده و برابر با 8.9 درصد بوده است.  

سهم ایران از میزان تولید علم دنیا و جهان اسلام و منطقه

سرپرست ISC ادامه داد: سهم ایران در تولید علم کل دنیا در هر 2 پایگاه بین المللی در هر سال افزایش یافت. در سال 2000 میلادی سهم جمهوری اسلامی ایران از تولید علم حدود 0.1 درصد بود که در سال 2019 یعنی بعد از گذشت 20 سال با افزایش 20 برابری در هر دو پایگاه استنادی اسکوپوس و WoS به حدود 2 درصد رسیده است.

وی تاکید کرد: در 20 سال قبل، سهم تولید علم کل کشورهای اسلامی حدود 2 درصد بود که در سال 2019 به بیش از 9 درصد افزایش یافت؛ بر اساس سند 10 ساله علم و فنآوری و نوآوری اجلاس سران کشورهای اسلامی (آستانه- قزاقستان) لازم است تا سال 2026 میلادی سهم تولید علم کشورهای اسلامی در دنیا به بیش از 2 برابر افزایش یابد که به این معناست تا شش سال آینده سهم کل کشورهای اسلامی به حدود 16 درصد برسد.

دهقانی خاطرنشان کرد: سهم ایران از کل تولید علم در هر 2 پایگاه استنادی در سال 2019 در کشورهای منطقه حدود 29 درصد (28.9 درصد در وب آو ساینس و 29.1 درصد اسکوپوس) و در کشورهای جهان اسلام حدود 20 درصد (21.2 درصد در وب آو ساینس و 18.6 درصد اسکوپوس) رسیده است.

رتبه ایران از میزان تولید علم دنیا و جهان اسلام و منطقه

دهقانی گفت: بر اساس بررسی‌های انجام شده، در پایگاه "وب آو ساینس" بر مبنای تعداد و حجم تولید علم رتبه ایران در سال 2012، ایران با 31 هزار و 41 مدرک ثبت شده در جایگاه 21 دنیا و در همین سال ترکیه در رتبه 18 قرار داشت. در سال 2015 رتبه ایران به 19 و در سال 2016 به رتبه 18 و از سال 2017 تاکنون یعنی سه سال متوالی در رتبه 16 بین المللی قرار دارد. این در حالی است که ترکیه در سال 2019 در رتبه 17 قرار داشت.

به گفته سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، در پایگاه بین المللی اسکوپوس ایران در سال 2012 در جایگاه 18 قرار داشت که از سال 2016 تا 2018 در سه سال متوالی در رتبه 16 قرار گرفت؛ در سال 2019 جایگاه بین المللی ایران در این پایگاه بین المللی 15 شد.

رتبه استنادات و ارجاعات به تولیدات علمی ایران

دهقانی در ادامه تشریح رشد علمی ایران در هفت سال اخیر، گفت: بر اساس آمار مستخرج از پایگاه بین المللی "وب آ. ساینس"، رتبه استنادی ایران در هشت سال اخیر همواره سیر صعودی داشت و از رتبه 24 در سال 2012 به رتبه 20 در سال 2015 و سپس به رتبه 18 در سال 2018 و نهایتا به رتبه 16 در سال 2019 ارتقا یافته است.

مشارکت بین المللی در تولید علم و دیپلماسی علمی

دهقانی در ادامه اظهار داشت: توسعه مشارکت های علمی در سطح بین المللی یکی از سیاست های اصلی جمهوری اسلامی ایران است که نظام آموزش عالی کشور نیز تاکید ویژه ای بر آن دارد. بررسی پایگاه استنادی کلاریویت آنالتیکس "وب آو ساینس" در فاصله سال های 2013 تا 2019 نشان می دهد مقالات با مشارکت بین المللی کشور در سال 2019 میلادی به به 23 درصد رسیده است.

وی افزود: در سال های 2013 تا 2016 میلادی مقالات با مشارکت بین المللی کشور 21 درصد از کل تولید علم کشور را در بر می گرفتند. میزان مشارکت بین المللی کشور در سال 2017، به 22درصد و در سال 2018، به 25 درصد افزایش یافت. با افزایش مجدد مشارکت های علمی بر اساس پایگاه های استنادی بین المللی می بینیم که این مقدار در سال 2019 به 28 درصد رسید.

به گفته سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، در فاصله سال های 2013 تا 2019 تعداد مقالات با مشارکت بین المللی کشور 77 هزار و 941 مورد بود؛ این مقدار در سال 2013 به میزان هفت هزار و 433 بود که در سال 2014 به هشت هزار و 227 رسید. در سال 2015 این مقدار دوباره افزایش یافته و به هشت هزار و 813 مورد افزایش یافت.

وی تاکید کرد: در سال های 2016 و 2017 این مقدار دوباره افزایش یافت و به 10 هزار و 230 همچنین 12 هزار و 70 مورد افزایش یافت. این افزایش در سال های 2018 و 2019 نیز همچنان ادامه داشت و به 13 هزار و 869 همچنین 17 هزار و 299 مورد رسید.

انتهای پیام/