گزارش|چرا ترکیه در تنش اخیر قفقاز از جمهوری آذربایجان حمایت کرد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ دیدار الهام علی‌اف و نیکول پاشینیان روسای جمهور آذربایجان و ارمنستان در آخرین نشست اقتصادی داووس٬ این امید را به وجود آورد که شاید جمهوری آذربایجان و ارمنستان٬ رفته رفته قدم در راه یک مذاکره جدی بگذارند و به مشکلات چند دهه اخیر پایان دهند.

اما حالا مشخص شده که دست کم در شرایط کنونی٬ زمینه چندان مساعد و مناسبی برای مذاکره و توافق وجود ندارد و اتفاقاً٬ راه برای تداوم تنش و درگیری٬ باز شده است.

موج جدید تنش و درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با حمله نظامیان این کشور به منطقه مرزی «تووز» آذربایجان از روز یکشنبه آغاز شده و منجر به درگیری شدید در این منطقه مرزی شد. در این درگیری‌ها، شماری از نیروهای دو طرف کشته یا زخمی شده‌اند.

 ترکیه در ماجرای درگیری ارمنستان و آذربایجان٬ یک کشور بی‌طرف نیست و تمام قد٬ از باکو حمایت می‌کند.

چرا؟ پاسخ روشن است:

1.نگرش و مفهوم «هم‌نژادی» (soydaşlık) برای ترکیه اهمیت فراوانی دارد و قبلاً در مورد ترکمان‌های عراق و سوریه نیز چنین رویکردی را به نمایش گذاشته‌ و فقط در مورد ترکستان شرقی به خاطر مسائل اقتصادی٬ ناچار شده سکوت کند.

2.موضوع شورای ترک برای آنکارا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و با قدرت آذربایجان در شورای ترک٬ ترکیه در آسیای میانه صاحب امتیازات بیشتری شده است.

3. «یک وطن٬ دو دولت»٬ تنها یک شعار ساده نیست و دلبستگی بخش مهمی از جامعه ترکیه به سرنوشت آذربایجان٬ غیرقابل انکار است.

4.تنش و اختلاف تاریخی بین ترکیه و ارمنستان٬ یک فاکتور بسیار مهم و اثرگذار است.

5.جمهوری آذربایجان به عنوان یک کشور گازفروش مهم٬ با پروژه تاناپ٬ عملاً به شریک ترکیه تبدیل شده و متقابلاً آذربایجان نیز خریدار تسلیحات ترکیه است.

حمایت مردمی و پارلمانی

همچنان که انتظار می‌رفت٬ همزمان با آغاز درگیری بین ارمنستان و آذربایجان و از همان دقایق نخست٬ سیاست‌مداران و سران ترکیه نیز بر سر خط آمده و به شکل تمام قد٬ از آذربایجان حمایت کردند.

علاوه بر این٬ موج حمایت از آذربایجان٬ فضای مجازی و برخی شهرها را نیز درنوردیده و صدها شهروند ترکیه در اسکی‌شهر در اعتراض به حملات اخیر ارمنستان به مواضع ارتش جمهوری آذربایجان، به خیابان‌ها آمده و راه‌پیمایی کردند. معترضان در این شهر تجمع کرده و با در دست داشتن پرچم جمهوری آذربایجان و ترکیه علیه حملات ارمنستان شعار سر دادند.

پارلمان ترکیه نیز خیلی زود واکنش نشان داد و تمام احزاب حاکم و مخالف٬ به استثنای نهاد اقماری پ.ک.ک یعنی حزب دموکراتیک خلق‌ها٬ بیانیه‌ای صادر کردند که در آن آمده بود:«حمله ارتش ارمنستان به مواضع آذربایجان در منطقه تووز را به شدت محکوم میکنیم. ارمنستان در مسیر اشتباهی قرار دارد. این حملات نمونه‌ای جدید از رویکرد تهاجمی ارمنستان است. این کشور سالهاست اراضی آذربایجان در منطقه قره باغ کوهستانی و نواحی اطراف آن را اشغال کرده است. این بزرگترین مانع در راستای برقراری صلح و ثبات دائمی در قفقاز جنوبی است. ما حمایت خود را از حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه قره باغ کوهستانی در چارچوب مرزهای بینالمللی و به رسمیت شناخته شده آذربایجان تکرار میکنیم.»

تحلیل‌گران ترکیه بر این باورند که حزب دموکراتیک خلق‌ها٬ از شورای رهبری پ.ک.ک دستور گرفته بود تا این بیانیه را امضا نکند. چرا که در دهه‌های گذشته٬ ارمنستان همواره حامی پ.ک.ک بوده و در برخی مقاطع زمانی٬ نه تنها موشک‌های دوش‌پرتاب و مهمات پیشرفته در اختیار این گروه گذاشته٬ بلکه نیروهای آنها را در داخل مرزهای خود٬ آموزش داده است.

اما ساروخان اولوچ از نمایندگان این حزب در پارلمان گفت:«ارمنی و آذری٬ حتی بیشتر از آب و هوا٬ به صلح و دوستی نیاز دارد. کار ما و کشورهای پیرامون هم باید دعوت به مذاکره و اعلام آمادگی برای میانجی گری باشد و نباید طرف یکی را بگیریم.»

از حمایت سیاسی تا پشتیبانی نظامی

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه٬ در همان ساعات اول درگیری بین آذربایجان و ارمنستان٬ در حمایت از آذربایجان موضع گیری کرد.

او دیروز نیز گفت:«آنکارا همواره با هرگونه حمله به حق و حقوق و سرزمین جمهوری آذربایجان مقابله خواهد کرد. دامنه حملات بی پروا و سیستماتیک استفاده از سلاح‌های سنگین در مرز دو کشور نشان می‌دهد که این یک اقدام متجاوزانه علیه آذربایجان بوده و بطور عمدی انجام شده است. این حملات بالاتر از حد و اندازه ارمنستان بوده و هدف آنان مسدود کردن راه‌حل قره‌باغ علیا و ایجاد زمینه‌های جدید درگیری است. انجام چنین اقدامی از سوی یک کشور ناکام در حل بسیاری از مشکلات در داخل مرزهای خود به منزله بی‌احترامی به مردم ارمنستان است».

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه نیز با لحنی تندتر اعلام حمایت و بر این نکته تاکید کرد که ‌آذربایجان٬ جواب لازم را به ارمنستان داده است. اما ژنرال خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه٬ ساز را از پرده‌ای دیگر نواخت و سخن از تاوان و انتقام به میان آورد.

خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، در دیدار با رامیز طاهرف معاون وزیر دفاع و فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری آذربایجان گفت:«آنان زیر سنگینی بار توطئه‌هایی که چیده‌اند خواهند ماند و مدفون خواهند شد. یقیناً تاوان اقدامات خود را پس خواهند داد.»

برخی رسانه‌های ترکیه هم اعلام کرده‌اند که دیروز هواپیماهای جنگنده اف 16 نیروی هوایی ترکیه بر فراز منطقه پرواز کرده و با قدرت‌نمایی خود٬ عملاً٬ ارمنستان را تهدید کردند.

مقام ارشد صنایع دفاعی ترکیه ضمن دیدار با فرماندهان نخجوان و آذربایجان٬ اعلام کرده که تمام امکانات نظامی ترکیه تحت امر جمهوری آذربایجان خواهد بود.

اسماعیل دمیر رئیس صنایع دفاعی ترکیه پس از دیدار با فرماندهان نظامی جمهوری نخجوان و جمهوری آذربایجان٬ نوشت: «تمام صنایع دفاعی ما از هواپیماهای بدون سرنشین گرفته تا مهمات پیشرفته٬ موشک‌ها و سیستم‌های جنگ الکترونیک ما٬ همه و همه همراه با دانش و تجربه و توانمندی‌های ما، همواره و در همه حال٬ تحت امر آذربایجان است. دنیا بداند که ما همدل و در کنار هم هستیم.»

دولت باغچلی رهبر حزب راست افراطی حرکت ملی و مرال آکشنر رهبر دیگر حزب راست یعنی حزب خوب٬ که در دو جبهه موافق و مخالف اردوغان هستند نیز٬ هر دو از آذربایجان حمایت کردند.

اما کمال کلیچدرا اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق یعنی بزرگترین حزب مخالف اردوغان٬ لحن نرم‌تری به کار گرفته و با آن که نسبت به مردم آذربایجان اعلام تسلیت و ابراز همدردی کرده٬ اما از صورت مذاکره و گفتگو نیز سخن به میان آورده است. در همین حال٬  مصطفی دستیجی رهبر حزب راست افراطی وحدت بزرگ نیز با ادبیاتی بسیار تند٬ حملات ارمنستان را محکوم کرده و از آذربایجان حمایت کرد.

در توییتر نیز ضمن به راه افتادن چندین ترند و هشتگ٬ شعارهای زیر برجسته شد:

گرگ‌ها وقتی به کمین بیفتند٬ به انتقام میاندیشند و نه به نجات!

پیش به سوی توران

جانمان فدای آذربایجان جان

قره‌باغ مال ماست

آذربایجان تنها نیست

تحرکات و مواضع سیاستمداران ترکیه در فضای توییتر بسیار گسترده است. اما خود الهام علی اف در حساب کاربری رسمی خود در توییتر٬ در مورد درگیریهای اخیر٬ اظهار نظر نکرده و آخرین پیام او مربوط به 15 آوریل و تصمیمات اوپک بوده و در توییتر همسر و معاون او مهربان علی‌اف نیز خبری نیست.

منافع سیاسی  اقتصادی ترکیه در همراهی با آذربایجان

بر اساس گزارش‌های خبرگزاری رسمی آناتولی ترکیه٬ برخی تحلیل‌گران معتقدند که ارمنستان٬ فقط با آذربایجان ضدیت نمی‌کند و در صدد است که به شکل غیرمستقیم٬ به ترکیه نیز لطمه بزند.

آنان معتقدند که شهر مرزی تووز به لحاظ قرارگیری در خط ترابری و انتقال انرژی میان آذربایجان و ترکیه از جایگاه استراتژیکی برخوردار است.

یکی دیگر از دلایل حمله به تووز تصرف برخی از ارتفاعات استراتژیک برای کنترل خطوط ترابری و انتقال انرژی، است. خط راه آهن باکو - تفلیس - کارس، خط لوله نفتی باکو – تفلیس - جیهان و خط لوله گاز طبیعی و پروژه خط لوله انتقال گاز طبیعی ترانس آناتولی ( تاناپ) که از قفقاز جنوبی شروع می‌شود، از تووز عبور می‌کند. همچنین تنها جاده‌ای که آذربایجان را از طریق گرجستان به ترکیه می‌رساند، در این مسیر قرار دارد.

این روزها که موج حمایت از آذربایجان و رویکرد جانب دارانه به این موضوع در فضای مجازی ترکیه گسترش پیدا کرده٬ بعضی‌ از شهروندان ترکیه میپرسند: «در شرایطی که جمهوری آذربایجان٬ جمهوری ترک قبرس شمالی را به رسمیت نشناخته٬ چرا باید ترکیه تا این اندازه از آذربایجان حمایت کند؟»

این سوالی است که استراتژیست‌های جمهوری آذربایجان٬ به شکلی مودبانه در پاسخ به آن گفته‌اند:«اگر ما قبرس شمالی را به رسمیت بشناسیم٬ دست کم 15 کشور وارد عمل شده و قره‌باغ را به رسمیت خواهند شناخت. نه ترکیه و نه قبرس شمالی٬ انتظار ندارند ما چنین خطایی مرتکب شویم.»

انتهای پیام/