یادداشت جمهوریت| نگاهی به تناقضات سیاست خارجی حزب حاکم ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ این روزها در رسانه‌های ترکیه٬  خبر حملات هوایی و زمینی ارتش این کشور در کنار تحرکات دیپلماتیک تیم سیاست خارجی اردوغان در لیبی٬ از دیگر اخبار و رویدادهای سیاسی٬ برجسته‌تر شده است.

با آن که رسانه‌های طرفدار حزب عدالت و توسعه و رجب طیب اردوغان٬ تلاش می‌کنند تا دیپلماسی ترکیه را موفق نشان دهند٬ اما منتقدین بر این باورند که در مشی دیپلماسی دولت اردوغان٬ خطاها و مشکلات جدی وجود دارد.

نگرش متفاوت و متناقض به سوریه و عراق

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه٬ در گفت‌وگوی ویدیوئی با شورای راهبردی همکاری‌های ملی ترکیه و آمریکا (TASC) و همچنین در مصاحبه با شبکه‌ تلویزیونی سی.ان.ان ترک (CNN Türk) به شکل مفصل٬ در مورد سیاست خارجی ترکیه٬ صحبت کرد.

اظهارات چاووش اوغلو در مورد مسائل مختلفی از جمله سوریه٬ عراق٬ لیبی و همکاری با کشورهایی نظیر آمریکا و روسیه٬ میتواند نشان دهد که دستگاه دیپلماسی٬ چه نگرشی به مسائل منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد و سیاست خارجی را بر اساس کدام اصول و مبانی٬ مدیریت می‌کند.

مولود چاووش اوغلو٬ چندان بسته و مبهم حرف نمی‌زند و میتوان از میان سخنان او سرنخ‌هایی بیرون کشید که نشان دهنده رویکرد حزب عدالت و توسعه به سیاست خارجی ترکیه و منافع کشور است.

او٬ هم دیدگاه و برنامه و مشی فعلی را به نمایش می‌گذارد٬ هم نشانهها و سرنخ‌هایی در اختیار ما میگذارد که بفهمیم در مقاطع پیش رو٬ به چه شکلی عمل خواهند کرد. به باور من٬ تحلیل نهایی سخنان وزیر امور خارجه ترکیه در مورد پرونده‌های مهم و حساسی همچون عراق٬ سوریه و لیبی٬ به خوبی روشن می‌کند که چند و چون رابطه و همکاری بین آنکارا و مسکو از یک سو و آنکارا و واشنگتن از دیگر سو٬ به چه شکلی است.

دو نگرش متفاوت به روسیه و آمریکا

به این بخش از سخنان چاووش اوغلو توجه کنید. او می‌گوید:«ترکیه و آمریکا در حوزه عراق سیاست‌هایی دارند که بسیار به هم نزدیک است.»

 یکی از معانی مهم این بخش از سخنان وزیر امور خارجه ترکیه این است که آنکارا و واشنگتن در پرونده عراق درست مانند هم می‌اندیشند و دلایل فراوانی برای همکاری و تقویت رابطه دارند. اما در سوریه چنین نیست. در ماجرای سوریه چند و چون تعامل و همکاری بین آمریکا و ترکیه٬ متفاوت است. به خوبی می‌توان فهمید که آنکارا و واشنگتن در آنجا اختلاف نظرهایی دارند.

با این حال٬ چاووش اوغلو ترجیح می‌دهد امیدوارانه برخورد کند و نیمه پر لیوان را هم ببیند. به همین خاطر در مورد ادلب گفته است: «در مساله ادلب٬ ما به جایی رسیدیم که چاره‌ای جز عملیات نظامی نداشتیم. واقعیت این است که در ماجرای ادلب٬ ما بیشترین کمک را از آمریکا گرفتیم و آمریکایی‌ها در آن حوزه از ما حمایت کردند. اما در همان حوزه مهم و حساس٬ با روسیه٬ در برابر هم در موضع تقابل قرار گرفتیم.»

البته اختلاف نظر ترکیه با روسیه و تعامل و هماهنگی با آمریکا فقط به این نکته محدود نمی‌شود و در ادامه مولود چاووش از نکاتی صحبت می‌کند که نشان دهنده برخی تشابه نظرهای دیگر بین واشنگتن و آنکارا است.

او می‌گوید:«ما در مورد رژیم سوریه با آمریکا همفکر هستیم، آمریکایی‌ها در مورد عاقبت سوریه و فرجام حکومت اسد مانند ما می‌اندیشند اما با روسیه در این مورد اختلاف نظر داریم و آنان در این خصوص٬ نگاه دیگری دارند.»

وزیر امور خارجه ترکیه در ادامه با وجود آن که بر اشتراک نظر با واشنگتن تاکید می‌کند اما پرده از موردی برمی‌دارد که بخشی از تناقض‌های سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه را به نمایش می‌گذارد.

او گفته است:«همچنان که قبلاً هم گفته‌ام٬ ما در مورد عاقبت حکومت اسد با آمریکاییها اشتراک نظر داریم. اما چنین چیزی به این معنی نیست که برخی از تصمیمات و اقدامات تجزیه طلبانه آمریکا را تایید کنیم. به باور ما حمایت آمریکا از برخی گروه‌ها در سوریه خطرناک است و می‌تواند منجر به تجزیه این کشور شود، بنابراین در این خصوص ما با وجود آن که در مورد سرنوشت نهایی اسد با آمریکا اختلافی نداریم٬ اما از سیاست‌های تجزیه طلبانه واشنگتن حمایت نمی‌کنیم.»

در این جا لازم است به این نکته اشاره شود که وزیر امور خارجه٬ در ظاهر در مورد نگرش متفاوت آمریکا به این شکل صحبت میکند. اما در واقع و در میدان عمل٬ به بهای حفظ حوزه نفوذ خود در غرب فرات و ادلب٬ در مورد شرق فرات سکوت کرده و اجازه داده که واشنگتن با خیال راحت٬ اهداف خود را در شرق فرات٬ پیش ببرد.

همکاری ترکیه با آمریکا در لیبی

چاووش اوغلو در ادامه مصاحبه با شبکه‌ تلویزیونی سی.ان.ان ترک٬ به این اشاره کرده که ترکیه به دنبال آن است تا در پرونده لیبی٬ با آمریکا همکاری کند و این همکاری به شکل جدی وارد فاز عملی خواهد شد. اگرچه این سخن چاووش در مورد همکاری با آمریکا در پرونده لیبی٬ غافلگیر کننده نیست. اما اعلام رسمی آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

گزارش| ترکیه در لیبی٬ از اختلاف با روسیه و فرانسه تا همکاری با آمریکا

همچنان که اطلاع داریم٬ پیش‌تر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در نامه به همتای آمریکایی‌اش٬ دونالد ترامپ٬ خواستار آن شده بود که همکاری و ائتلاف بین آنکارا و واشنگتن٬ در همه حوزه‌ها ادامه پیدا کند. اینجاست که یکی دیگر از تناقض‌های روشن سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه را می‌توان به خوبی مشاهده کرد.

واقعیت این است که مسائلی همچون سوریه٬ لیبی و شرق مدیترانه٬ واحدهای از هم گسسته و منفک نیستند و باید آنها را از حیث منافع ملی و منطقه‌ای ترکیه٬ همچون یک جبهه واحد ارزیابی کنیم.

نمی‌شود که شما در دو پرونده مهم همچون سوریه و لیبی٬ به این شکل عمل کنید. وقتی که شما در لیبی٬ علیه منافع روسیه عمل کنید٬ چنین رفتاری در پرونده سوریه به همکاری شما با روسیه آسیب می‌زند و اگر قرار باشد به شکل کامل با روسیه همراه شوید٬ ارتباط شما با آمریکا نیز از بین خواهد رفت و در شرق فرات نیز ناچار خواهید شد به جای «خط قرمز»٬ از «خط صورتی» حرف بزنید! مخصوصاً با توجه به این که آمریکا٬ این روزها در سوریه٬ دست به دو اقدام مهم زده است: اول این که با قانون قیصر و اعمال تحریم‌های اقتصادی٬ مردم این کشور را در شرایط سختی قرار داده است. دوم این که٬ در حضور مقامات آمریکایی٬ دو جریان کُردی متصل به بارزانی و پ.ک.ک٬ توافق کرده‌اند که با هم کار کنند.

یکی دیگر از تناقض‌های سخنان چاووش اوغلو این است:«این اواخر٬ رابطه ما با آمریکا٬ نرمش و انعطاف بیشتری دیده است. ما از اروپا دور نشده‌ایم٬ به روسیه نزدیک نشده‌ایم و آمریکا هم که متفق ماست و از آمریکا دور نخواهیم شد. چرا باید به خاطر برخی روابط٬ روابط دیگر ما خراب شوند.» این حرف چاووش اوغلو٬ سخنان فکری ایشیک وزیر اسبق دفاع را یادمان می‌آورد که به آمریکایی‌ها گفته بود: «رابطه ما و روسیه تاکتیک است٬ جنبه استراتژیک ندارد.»

در مجموع٬ این تناقضات٬ همان چیزی است که ما نام آن را نئو عبدالحمیدگرایی نهاده‌ایم. این تصور نئوعبدالحمیدگرایی٬ در ظاهر به دنبال موازنه است. اما در باطن٬ ظرفیت آن را دارد که این کشور را دچار فلاکت کند. حالا همه این واقعیت را فهمیده‌ایم که حزب عدالت و توسعه در سیاست خارجی٬ در بسیاری از مسائل حساس منطقه‌ای٬ منافع حزبی را بر منابع ملی ترجیبح می‌دهد.

منبع: مهمت علی گوللر/ روزنامه جمهوریت

انتهای پیام/