یادگاران امام مجتبی(ع) در همدان؛ امامزاده یحیی(ع) و امامزاده کوه در دل «ماوشان رود»
کریمند و دستگیر؛ یکی در دل شهر و دیگری در دامنه کوه؛ زیبایی نفس‌گیری دارد این بقعه که «ماوَشان» با همه سرسبزی در آغوشش کشیده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، نیمه رمضان است و دلت هوای بقیع را می‌کند؛ هوای زیارت 5 قبر قریب و کریمی که حرم ندارد. مدینه که نمی‌توان رفت، اما زیارت فرزندان و نوادگان چرا؛ ستارگان درخشانی که پایتخت تاریخ و تمدن مزار مطهر دونفرشان را در آغوش گرفته است.
یکی در محله تاریخی شهر و دیگری در دل کوه. هر دو از یک تبارند و مأمن و ملجأ درماندگان. حتی کرونا مانع زیارت نمی‌شود؛ مردم از پشت درهای بسته سلام می‌دهند.
آفتاب که عزم رفتن کرد؛ هوس رفتن می‌کنی. راه طولانی است، اما خسته‌ات نمی‌کند؛ سرتاسر مسیر پر است از سرسبزی و خرمی؛ درخت‌های گردو سر بر آسمان می‌ساید.
برای رسیدن به بقعه باید چند کیلومتری را طی کنی؛ با ماشین نیم ساعتی طول می‌کشد. سر مسیر باید از مریانج عبور کنی و بعد 4 روستا،آخری «برفین» نام دارد که زمستان هایش استخوان‌سوز است.
روستا را که پشت سر گذاشتی با فاصله اندکی به امامزاده می‌رسی؛ برای زیارت باید از پله‌ها بروی که بقعه بالای بلندی که روزگاری کوه بوده، بنا شده است.
از همین روست که صاحب این بقعه شریف را «امامزاده کوه» و معتقدند که این سید قرن‌ها پیش از ستم حاکمان زمان به دل کوه پناه برده و همینجا در نبردی مظلومانه به شهادت رسیده است.
خنکای عجیبی دارد بقعه با دو تالار تو درتو، یکی مزار امامزاده محسن(ع) است و دیگری هم قبر صحابی پیامبر(ص)، ابودجانه انصاری را در آغوش گرفته است.
مردم شهرها و روستاهای اطراف به این امامزاده خیلی ارادت دارند که از نسل کریم اهل بیت(ع) و زود حاجت می‌دهد. اطراف بقعه زیبایی نفس‌گیری دارد؛ «ماوشان» دره معروف الوند با همه خرمی در آغوشش گرفته است؛ سبزی و طراوت، غل غل چشمه و صدای آواز پرندگان؛ امامزاده کوه را منحصر به فرد ساخته است.
تابستان‌ها جای سوزن انداختن نیست؛ خانواده‌ها کپه کپه نشسته‌اند؛ مردم از گرمی هوا به خنکای این امامزاده پناه می‌آورند. نسب این امامزاده بزرگوار بر اساس شجره‌نامه موجود در بقعه به دومین امام شیعیان یعنی امام مجتبی(ع) می‌رسد.
بنای بقعه از آثار دوره مغول و مربوط به قرن هشتم هجری بوده و ساختمان بقعه از بیرون به‌شکل مستطیل است و در جلو، ایوان بزرگی ساخته‌شده که ورودی مقبره را تشکیل می‌دهد و دو اتاق دوطبقه در طرفین آن قرار دارد.
حجت‌الاسلام عندلیب‌زاده، نسب شناس همدانی درباره شخص مدفون در حرم اصلی بنا، مطالعات گسترده‌ای انجام داده و با استناد به برخی نوشته‌ها و مدارک تاریخی هویت فرد مدفون را چنین بیان داشته‌اند: «محسن‌بن علی‌بن الحسین (الأثرم) ابن حسن المجتبی‌بن علی‌بن ابی‌طالب.
وی می‌نویسد: "در اینکه امام حسن مجتبی فرزندی به‌نام «حسین» داشته که به «حسین الأثرم» معروف بوده، بین دانشمندان فن النساب هیچ اختلافی نیست. او سیدی جلیل‌القدر و عالمی فاضل و دارای خلقی نیکو بوده است. دارای فرزند و فرزندزادگانی بوده از جمله «علی» و «ام‌سلمه» و ام‌کلثوم».
بیهقی هم می‌گوید: "محسن‌بن علی‌بن الحسن‌بن امیرالمؤمنین علی امه اخت محمد باقر دفن بحدود همدان ب«مسارد» و صلّی علیه قاضی همدان".
به‌اعتقاد عندلیب‌زاده در شجره‌نامه فوق نام «حسین الاثرم» افتاده و سپس می‌نویسد: "بهترین شاهد بر این مدعا این است که در همین عبارت مادر محسن به‌عنوان خواهر امام باقر (دختر امام سجاد) معرفی‌شده، بنابراین پدر «محسن» داماد امام سجاد بوده و به‌تصریح همین بیهقی داماد امام سجاد «علی‌بن الحسین‌بن الحسن» است نه علی‌بن الحسن. پس شجره‌نامه صحیح همان است که در ابتدای مطلب ذکر شد.
با توجه به آنچه گفته شد و با توجه به عبارت موردبحث از بیهقی باید گفت امامزاده محسن از طرف پدر با دو واسطه به امام حسن مجتبی و آنگاه به امیرالمؤمنین می‌رسد و از سوی مادر هم نوه امام سجاد(ع) بوده است.
از دیگر بقاع متبرکه همدان که نسب ایشان هم به امام مجتبی(ع) می‌رسد، امامزاده یحیی(ع) است. با توجه به شجره‌نامه موجود، امامزاده مدفون در این بقعه با هشت واسطه به امام حسن مجتبى(ع) مى‌رسد.
علامه نسابه سید جعفر اعرجی نجفی، متوفای 1332 هـ.ق درباره امامزاده یحیای همدان می‌نویسد: "یحیی به علی‌بن علی‌بن سعیدبن علی‌بن داودبن سلیمان‌بن عبدالله‌بن موسی الجون‌بن عبدالله المحض‌بن الحسن المثنی‌بن الامام الحسن و هو السید الجلیل صاحب الکرامات کان بهمدان و اولد و له فیها مشهد یزار و یعرف بمشهد، یحیی‌بن علی".
"... یحیی‌بن علی سیدی جلیل و صاحب کرامات در همدان بوده و دارای فرزند است. در همدان برای او مشهد و بارگاهی است که زیارت می‌شود و به مشهد یحیی‌بن علی مشهور است".
بقعه متبرکه امامزاده یحیی(ع) در محله‌ای به همین نام و در حاشیه شمالی بلوار آیت‌الله مدنی شهر همدان قرارگرفته و از آثار باشکوه دوره صفویه است که در زمان قاجار، رواق‌هایی بر آن افزوده‌اند و زبیده خاتون دختر فتحعلی شاه نیز به عمران این بقعه کوشیده است، اما صندوق ضریح متعلق به سده هشتم و نهم ایلخانی یا تیموری است.
این بنا دارای دو ورودی است که یک درِ آن به داخل کوچه و درِ دیگر به بلوار مدنی باز می‌شود. ورودی اصلی این امامزاده در ضلع غربی دارای سردری قوس‌دار و دو مناره ساده است. در هنگام ورود به حیاط، طاق‌نمای زیبایی در ورودی امامزاده دیده می‌شود که دور تا دور آن آینه‌کاری شده اما در برخی قسمت‌ها از بین رفته است.
در چهار گوشه جبهه خارجى ساختمان مقبره هم راه‌پله‌هایى براى دسترسى به حجره‌هاى طبقه دوم و پشت‌بام وجود دارد. بقعه در وسط حیاطی بزرگ و مستطیل‌شکل قرار دارد که دیواره‌های شمالی، جنوبی و شرقی، آن را محصور کرده‌اند. مقبره دارای پلان مستطیل‌شکل و دوطبقه است و در هر ضلع آن ایوانی کشیده شده که با یک ورودی قوس‌دار به داخل بقعه راه می‌یابد.
ورودی اصلی که در ایوان غربی قرار دارد، آینه‌کاری شده است و در آن، اشعاری از محتشم کاشانی و بیان نام پنج تن اهل‌بیت(ع) و تاریخ 1306 به‌چشم می‌خورد. داخل بقعه، حرم مربع‌شکل بزرگى به‌ابعاد 6 متر در وسط قرار دارد.
میان حرم، ضریح چوبى به‌طول 260 و عرض 182 و ارتفاع 108 سانتىمتر روى پایه مرمرى از سنگ‌هاى قدیمى قرار دارد که در حدود 15 سانتىمتر ارتفاع دارد. داخل ضریح صندوقى به‌طول 174 سانتىمتر و عرض 1 متر با ارتفاع 104 سانتىمتر قرارگرفته است. دو طرف طول صندوق، منبت‌کاری‌های زیبایی انجام‌شده که به قرن‌هاى هشتم و نهم هجرى قمری مربوط است.
گزارش: سمیه مظاهری
انتهای پیام/744/ش
