ترسیم آینده بشریت در بیانات امام علی (ع) / مهدویت، آرمان اندیشه علوی

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، از جمله مهم‌ترین راهبردهای پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار علیهم‌السلام ارائه تصویری از آینده جامعه بشری به شیعیان‌شان بود؛ تصویری که از آن با عنوان مهدویت یاد می‌کنیم که شامل آخرالزمان و عصر ظهور می‌شود. این از آن روست که حجم زیادی از آیات قرآن به این امر اختصاص دارد؛ همچنان که در طبقه‌بندی موضوعی آیات قرآن تاکنون بیش از 1200 آیه مرتبط با موضوع مهدویت یافت شده در حالی که حجم آیات فقهی حدود 500 آیه است. این دست آیات با عنوان «آیات‌المهدی(عج)» شناخته می‌شوند. بنابراین طبیعی است که پیامبر(ص) و اهل‌بیت وحی بیشترین تبیین را نسبت به مهدویت به شیعیان خویش ارائه داده باشند به گونه‌ای که در بین احادیث موضوعی، روایات مربوط به مهدویت، آخرالزمان و ظهور بیشترین حجم را به خود اختصاص داده است.

مجید فروزانمهر دکترای مطالعات نهج‌البلاغه در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به اینکه بر اساس آیات قرآن انسان باید رفتار و حالات مناسبی در دوران غیبت داشته باشد تا از صراط مستقیم منحرف نشود، گفت: درباره این موضوع اهل‌بیت (ع) وظیفه و رفتارهای مناسب در فضای غیبت را به مردم تعلیم می‌دادند تا توانایی گذر از این دوران سخت را در خود نهادینه کنند. در ادبیات دینی از این فضا عموماً با عنوان «ملاحم و فتن» یاد شده است که عموماً اشاره به سختی‌ها و فتنه‌های آخر‌الزمان دارد؛ این مسئله را در سیره امیرالمؤمنین علیه‌السلام به وفور مشاهده می‌کنیم.

وی با اشاره به اینکه در آموزه‌های قرآن و عترت (ع)، آرمان مهدوی با عنوان کلی «تحقق حق و عدالت» بیان شده است، گفت: از مصادیق عینی آن می‌توان به مواردی مانند «عبودیت بدون هیچ گونه شرکی، فراگیر شدن دینِ حق،‌ امکان بهره‌گیری از عالی‌ترین درجات دین، خلافت مستضعفان در زمین، امامت و وراثت مستضعفان، تبدیل شدن خوف به امنیت، وراثت زمین به عباد صالح، اقامۀ عدل و قسط در زمین» اشاره کرد.

فروزانمهر یکی از مهم‌ترین موضوعات مهدوی در بیانات اهل عترت را گسترش عدل در عصر ظهور معرفی کرد و گفت: در بیان امیرالمؤمنین علیه‌السلام امام عصر (عج) به گونه‌ای قسط و عدل را در زمین فراگیر می‌کند که دیگر نیازمندی باقی نخواهد ماند تا صدقه و زکات بر او تعلق گیرد. ایشان در این‌باره می‌فرماید: «آگاه باشید که در فردا، فردایی خواهد آمد و ندانید با خود چه خواهد آورد، فرمانروایى که نه از این قوم است، کارگزاران را به سبب اعمال ناپسندشان باز خواست خواهد کرد و زمین براى او گنجینه‏‌هایش راچون پاره‌‏هاى جگرش بیرون ریزد و کلیدهاى خود را تسلیم او کند و او به شما نشان خواهد داد که عدل و دادگری در سیرت چگونه است و کتاب خدا و سنت او راکه مرده است، زنده کند؛ أَلَا وَ فِی غَدٍ وَ سَیَأْتِی غَدٌ بِمَا لَا تَعْرِفُونَ یَأْخُذُ الْوَالِی مِنْ غَیْرِهَا عُمَّالَهَا عَلَى مَسَاوِئِ أَعْمَالِهَا وَ تُخْرِجُ لَهُ الْأَرْضُ أَفَالِیذَ کَبِدِهَا وَ تُلْقِی إِلَیْهِ سِلْماً مَقَالِیدَهَا فَیُرِیکُمْ کَیْفَ عَدْلُ السِّیرَةِ وَ یُحْیِی مَیِّتَ الْکِتَابِ وَ السُّنَّة.»

تقویت معرفت جامعه نسبت به آینده مهدوی در سیره علوی جلوه داشت

با این توضیح می‌توان دریافت مسئله تقویت معرفت جامعه نسبت به آینده از آن جهت حائز اهمیت است که این امر در جهت‌گیری و عمل انسان اثرگذار است. توجه به آیندۀ خود و بشریت آن قدر اهمیت دارد که اگر مورد توجه قرار گیرد، سعادت فرد و جامعه را به دنبال دارد. از این روست که خداوند در قرآن بشریت را نسبت به آینده و نشئات پیش رو از جمله آخرالزمان و قیامت انذار و نسبت به نعمات آینده بشارت می‌دهد.

محمد نعمتی، کارشناس علوم قرآن و حدیث با تأکید بر اینکه امیرالمؤمنین علیه‌السلام به عنوان معلم عالم سعی خویش را در راستای تعلیم آموزه‌های مهدوی به کار گرفت، گفت: با توجه به سنت خداوندی مبنی بر ابتلائات و امتحانات الهی، نیاز است جامعه از ورای صحنه‌های پیش روی، روحیات اصحاب مهدی(ع) را درک کنند و اشتیاق دیار بعد از شدائد و فتنه‌ها ـ یعنی عصر بعد از ظهور را ـ جزو آمال خود قرار دهند؛ به عنوان نمونه امیرالمؤمنین (ع) اشتیاق خود را اینگونه ابراز می‌فرماید: «أُولَئِکَ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِهِ، آهِ آهِ شَوْقاً إِلَی رُؤْیَتِهِم‏؛ آنانند در زمین خلفیه‌های خدا که(مردم را) به سوی دین او می‏‌خوانند، آه آه بسیار مشتاق و آرزومند دیدار آنان هستم.» با این نگاه که در حکومت امام مهدی (عج) بهره‌مندی و انتفاع از امام، دیگر مانند دوران غیبت نخواهد بود. لذا امیرالمؤمنین(ع) در دوران بیست و پنج سال سکوت و خانه‌نشینی عموماً برای خواص شیعه و در دورۀ کمتر از پنج سال زمامداری‌شان برای همۀ جامعه در قالب خطبه‌ها ـ که بعضاً بسیار هم مفصل بوده ـ تلاش کردند آینده‌ای روشن از پسِ فتنه‌ها به جامعه نشان دهند.

وی افزود: ما دغدغه امیرالمؤمنین و تقلای ایشان نسبت به مهدویت و تعلیم آموزه‌های مهدوی را در جای جای بیانات حضرت در نهج‌البلاغه مشاهده می‌کنیم. ایشان در بیانی در توصیف آخرالزمان و راهکارهای عبور از فتنه‌های آخرالزمانی فرمود: «امروز به فرا رسیدن فردا چه نزدیک است؛ ای جامعه، این وقت زمان آمدن هر موعودی است، و نزدیک پدید آمدن آنچه نمی‏‌دانید. بدانید از ما آن کسی که فتنه‏‌های آینده را درک کند با چراغی روشن در آن حرکت کند، و به روش نیکان قدم بردارد، تا در آن فتنه‏‌ها بندی را بگشاید، و اسیری را آزاد کند، و جمع گمراهان را پراکنده و پراکندگی حق را جمع کند. او به دور از دیده مردم است، جویندگان نشانش را نبینند هر چند پیاپی نظر کنند. آن گاه در آن فتنه‏‌ها بصیرت قومی چون تیز شدن شمشیر به دست آهنگر تیز شود، دیده‌‏هایشان به نور قرآن جلا گیرد و حقیقت آیات در گوش‌هاشان طنین اندازد و شبانگاه از جام حکمت نوشند پس از آنکه در صبحگاهان آشامیده باشند؛ وَ مَا أَقْرَبَ الْیَوْمَ مِنْ تَبَاشِیرِ غَدٍ یَا قَوْمِ هَذَا إِبَّانُ وُرُودِ کُلِّ مَوْعُودٍ وَ [دُنُوٌّ] دُنُوٍّ مِنْ طَلْعَةِ مَا لَا تَعْرِفُونَ‏ أَلَا وَ إِنَّ مَنْ أَدْرَکَهَا مِنَّا یَسْرِی فِیهَا بِسِرَاجٍ مُنِیرٍ وَ یَحْذُو فِیهَا عَلَی مِثَالِ الصَّالِحِینَ‏ لِیَحُلَّ فِیهَا رِبْقاً وَ یُعْتِقَ فِیهَا رِقّاً وَ یَصْدَعَ شَعْباً وَ یَشْعَبَ صَدْعاً فِی سُتْرَةٍ عَنِ النَّاسِ‏ لَا یُبْصِرُ الْقَائِفُ أَثَرَهُ وَ لَوْ تَابَعَ نَظَرَهُ‏ ثُمَّ لَیُشْحَذَنَّ فِیهَا قَوْمٌ شَحْذَ الْقَیْنِ النَّصْلَ‏ تُجْلَی بِالتَّنْزِیلِ أَبْصَارُهُمْ‏ وَ یُرْمَی بِالتَّفْسِیرِ فِی مَسَامِعِهِمْ‏ وَ یُغْبَقُونَ کَأْسَ الْحِکْمَةِ بَعْدَ الصَّبُوح‏.»

انتهای‌پیام/