یادداشت| توقعات اردوغان از دیدار با پوتین چیست؟
تحلیل شواهد فعلی میدان ادلب و تحولات روزهای اخیر٬ نشان دهنده این است که فردا٬ روسای جمهور ترکیه و روسیه٬ گفت‌وگوی سخت و دشواری در پیش رو دارند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ اگر اتفاق عجیبی روی ندهد٬ فردا در مسکو پایتخت روسیه٬ رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه با ولادیمیر پوتین٬ دیدار می‌کند.
همزمان با آغاز بحران ادلب٬ اعلام شده بود که دیدار برنامه‌ریزی شده اردوغان و پوتین از جانب مقامات کرملین لغو شده و پوتین برای روز پنجم ماه٬ برنامه دیگری دارد. اما احتمالاً میانجی‌ها دست به کار شدند و درست در همان روز جمعه‌ای که خبر کشته شدن 33 نظامی ترکیه در ادلب منتشر شد٬ گفت‌وگوی تلفنی کوتاهی بین اردوغان و پوتین برقرار شد و متعاقب آن روز پنجشنبه آتی به عنوان روز دیدار مشخص و اعلام شد.
تحلیل‌گران سیاسی ترکیه بر این باورند که دیدار فردا٬ مهم و تعیین کننده است و می‌تواند تکلیف بسیاری از مسائل مبهم را روشن کند. اما در عین حال٬ باید به این موضوع هم توجه کرد که تحلیل ابعاد کنونی تنش در میدان ادلب و تحولات روزهای اخیر٬ نشان دهنده این است که فردا٬ روسای جمهور ترکیه و روسیه٬ گفت‌وگوی سخت و دشواری در پیش رو دارند.
اردوغان دقیقاً چه می‌خواهد؟
اردوغان در سالیان اخیر در بسیاری از مسائل داخلی و خارجی٬ به مذاکره کننده ماهری تبدیل شده و معمولاٌ بدون امتیاز و دستاورد٬ گفت‌وگویی را رها نمی‌کند. او در میدان سخنرانی٬ پرشور و قدرتمندانه صحبت می‌کند و نشان می‌دهد که با خیلی‌ها سر جنگ دارد. اما در میدان مذاکره چنین نیست و مجموعه‌ای از کنش‌ها و واکنش‌های ترکیبی همچون چانه‌زنی٬ سماجت٬ انعطاف و کارت‌های جایگزین را به کار می‌بندد.
اردوغان در میدان مذاکره٬ گاهی به تمام خواسته و هدف خود دست پیدا می‌کند و گاهی هم به کندن مویی از خرس٬ رضایت می‌دهد. اما برای فردا٬ چه در چنته دارد؟ در پاسخ باید گفت: سقف خواسته‌های اردوغان در مورد ادلب٬ این است که نیروهای ارتش سوریه به نقاط قبلی خود بازگردند و اجازه داده شود٬ ادلب به همان حالی که بود٬ بماند.
آیا پوتین چنین چیزی را می‌پذیرد؟ پاسخ منفی است. رئیس جمهور روسیه زیر چنین باری نمی‌رود. در این صورت٬ خواسته بعدی اردوغان چیست؟ آیا مذاکره در چنین نقطه‌ای قفل می‌شود؟ البته که خیر.
محتمل است که اردوغان به محض رد درخواست قبلی٬ چنین پیشنهادی ارائه کند: در ادلب آتش بس اعلام کنیم و هیات‌های مذاکره کننده ما با فراغت بال و به شکل مفصل در مورد همه چیز صحبت کنند. آیا چنین چیزی برای پوتین قابل قبول است؟ پاسخ می‌تواند مثبت باشد.
اما یک پاسخ مثبت اما و اگر دار. به چه معنی؟ به این معنی که نفس اعلام یک آتش‌بس مدت‌دار٬ مثلاً به مدت یک ماه یا بیشتر و کمتر٬ یا حتی فریز موقت روند کنترل ادلب توسط سوریه و روسیه٬ به خودی خود٬ نه اقدام عجیب و غیرمنتظره‌ای است و نه امتیازی قابل توجه برای ترکیه. آن چه اهمیت دارد٬ فاز بعد از آتش بس است.
ولادیمیر پوتین٬ حق دارد که با آن نگاه سرد و رخسار بی‌واکنش خود٬ از اردوغان بپرسد: آتش‌بس کنیم که بعد از آن چه اتفاقی بیفتد؟ آیا بعد از پایان ضرب‌الاجل٬ ارتش ترکیه٬ نقاط دیده‌بانی خود را از قلمرو فتح شده توسط ارتش سوریه بیرون می‌برد و در همان حال٬ ترتیب خروج هیات تحریرالشام از ادلب را فراهم می‌کند؟ پاسخ دادن به چنین سوالی برای اردوغان و تیم او دشوار است: چرا؟
به این دلیل که اولاً هیات تحریرالشام به عنوان بقایای تروریستی برجامانده از النصره٬ یگانه گروه ساکن ادلب نیست و دیگرانی هم وجود دارند. دوم این که اگر حتی فقط این گروه در ادلب٬ سلاح در دست داشت٬ میزان حرف شنوی و ترس آنان از ترکیه٬ آن قدر نیست که خواسته مقامات آنکارا را بپذیرند.
درک این نکته هم مهم است که وزارت دفاع ترکیه٬ تغییر مکان نقاط 12 گانه دیده بانی نظامی خود در خاک ادلب را به معنی نوعی عقب‌نشینی و شکست تلقی می‌کند و بعید است چنین پیشنهادی را بپذیرد.
اینجاست که احتمالاً٬ اردوغان می‌خواهد کارت و پیشنهاد دیگری رو کند و چنین پیشنهادی به روسیه ارائه دهد: اجازه بدهید٬ ادلب را به طور مشترک و با هم اداره کنیم. آیا پوتین چنین چیزی را می‌پذیرد و تجربه گشت‌زنی مشترک در غرب و شرق فرات با نیروهای ترکیه را در ادلب نیز تکرار می‌کند؟ پاسخ دادن به این سوال٬ دشوار به نظر می‌رسد. چرا که رئیس جمهور روسیه٬ با وجود آن که در برابر اردوغان و ترکیه٬ از قدرت بالایی برخوردار است و کارت‌های متعددی در دست دارد٬ اما در عین حال٬ نمی‌تواند این واقعیت را نادیده بگیرد که تداوم تنش و درگیری و ادامه حملات گسترده ترکیه به سوریه٬ خسارات سنگینی به بار آورده و چنین وضعیتی٬ کار را برای دولت سوریه٬ سخت‌تر خواهد کرد.
از دیگر سو٬ باید این واقعیت را به هم به یاد بیاوریم که اردوغان٬ فقط و فقط به خاطر ادلب به مسکو نمی‌رود و در حوزه‌های مهمی همچون پرونده گازی ترک استریم٬ نیروگاه هسته‌ای آک کویو٬ ادامه بحث اس 400 و همچنین شرق مدیترانه و لیبی٬ ترکیبی از پیشنهادها را بر روی میز می‌گذارد تا بتواند در ماجرای ادلب٬ دست کم به بخشی از خواسته‌های خود دست پیدا کند.
در هر صورت٬ اردوغان در میدان ادلب٬ روسیه را تا حد زیادی در برابر عمل انجام شده قرار داده و اگر کل سناریوها و پیشنهادهای اردوغان برای روسیه غیرقابل قبول بود و راهی برای مذاکره وجود نداشت٬ دلیل قانع‌کننده‌ای برای انجام دیدار فردا باقی نمی‌ماند.
در نتیجه تیم اردوغان امیدوار است که از مسکو٬ ولو با کف و حداقل امتیازات٬ اما در هر حال با دست پر به خانه بازگردد. اگر نه٬ رد تمام خواسته‌های اردوغان در مسکو٬ می‌تواند به شکل جدی به روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه و روسیه٬ لطمه وارد کند و در میدان سوریه نیز مشکلات جدیدی به وجود بیاورد.
محمد علی دستملی کارشناس مسائل سیاسی ترکیه
انتهای پیام/
