گفتگو|سرنوشت «اقتصاد مقاومتی» پس از ۶سال/ استثمار اقتصاد ایران با برونگرایی صرف؛ دولت کارنامه قابل دفاع ندارد

وحید شقاقی شهری کارشناس اقتصاد مقاومتی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با بیان اینکه "سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی در روز  29 بهمن ماه سال 92 در حالی ابلاغ شد که در تب‌وتاب مذاکرات هسته‌ای قرار داشتیم"،‌ گفت: البته بحث اقتصاد مقاومتی تنها محدود به کشور ما نبوده و در دنیا بعد از بحران اقتصادی سال 2008 میلادی بحث تاب‌آوری اقتصادی بین کشورهای بحران‌زده مطرح شد، پس موضوع اقتصاد مقاومتی تنها محدود به ایران نیست.

وی با ابراز اینکه هرچند با قطع ارتباط با دنیای بیرونی تکانه‌های اقتصادی شدیدی به اقتصاد ایران بعد از دو دوره تحریم وارد شد، گفت: براساس اعتقاد مسئولان ارشد نظام خود غرب هم جدای از بحث هسته‌ای در دوره‌های مختلف به‌دنبال تحمیل تحریم اقتصادی به کشور بوده است. برآورد رهبر انقلاب در سال 91 این بود که "در آینده نیز با تحریم مواجه خواهیم شد" که شرایط امروز کشور تصدیق‌کننده آن پیش‌بینی است.

شقاقی ادامه داد: در حال حاضر ما در حوزه قدرت سخت قدرتمند شده‌ایم و توان بازدارندگی ایجاد شده است اما در حوزه قدرت نرم و چالشهای اقتصادی بسیار آسیب‌پذیر هستیم و آن‌طور که باید و شاید بازدارندگی لازم ایجاد نشده است.

وی افزود: باید اذعان کرد که در شرایط فعلی اقتصاد ایران تاب‌آور نبوده و شکننده است در غیر این صورت نباید با اعمال مجدد تحریمها در سال 97 به همان شرایط شکننده تحریمهای سال 91 بازمی‌گشتیم. موضوع اقتصاد مقاومتی تنها مربوط به بحث پدافندی و واکنشی نبوده و طبق بیانات رهبری در مواردی نیز باید در اقتصاد جهانی و منطقه‌ای به‌صورت تهاجمی وارد شویم. آنچه باعث تاب‌آور شدن اقتصاد کشور می‌شود وجود رشدهای اقتصادی باثبات و مداوم است. این موضوع در حالی است که در اقتصاد کشور ما شاهد رشدهای پایدار نبوده و از همین مسیر با کوچکترین تکانه‌های بیرونی به‌شدت آسیب دیده‌ایم. آسیب‌پذیری اقتصاد ایران دلایل مختلفی از جمله وابستگی درآمدهای دولت به نفت، عدم شفافیت، عدم کارکرد صحیح نظام بانکی و... دارد که اگر این چالشها یک به یک برطرف نشوند در آینده نیز همین شرایط نامطوب اقتصادی برای اقتصاد ایران تکرار خواهد شد.

این اقتصاددان گفت: به هر حال ماحصل تجربیات تحریم سال 91 در 24 بند اقتصاد مقاومتی پدیدار شد که 5 هدف دانش‌بنیان نمودن اقتصاد، درونزا نمودن آن و همچنین تأکید بر برونگرایی اقتصاد کنار عدالت‌بنیان بودن و مردمی بودن را دنبال می‌کرد. دولت یازدهم در خرداد سال 92 در حالی روی کار آمد که هدف و برنامه اصلی آن حرکت به‌سمت مذاکرات بود اما رهبری به‌خلاف دولت بر تقویت بازدارندگی اقتصاد تأکید داشتند. رفته‌رفته و پس از گذشت 6 سال شرایط حاکم بر کشور نشان داد که پیش‌بینی رهبری با روی کار آمدن یک دولت متخاصم در آمریکا از چه دقت بالایی برخوردار بوده است. در اوایل سال 92 نگرش عمده دولت بر حل مشکلات از طریق مذاکره متمرکز بود و به همین دلیل در سالهای 93 و 94 سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به حاشیه رفت، اما رفته‌رفته دولت قبول کرد که سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی را در دستور کار قرار دهد به همین دلیل ستاد اقتصاد مقاومتی تشکیل شد و معاون اول دولت نیز دبیر این ستاد شد.

شقاقی گفت: در مرحله بعد دولت در ستاد اقتصاد مقاومتی پروژه‌هایی را براساس بندهای سیاستهای کلی برای اجرا به دستگاه‌ها و سازمانهای مختلف ابلاغ کرد. رفته‌رفته روند گزارش‌دهی از پیشرفت پروژه‌ها نیز آغاز شد این در حالی بود که هیچ کس از واقعیت پیشرفت تحقق اقتصاد مقاومتی از درون اقتصاد ایران باخبر نبود به همین دلیل به‌خلاف گزارشهای پی‌درپی دولت با یک تکانه اقتصادی خارجی در سال 97 همان شرایط ناگوار و نامطلوب اقتصادی سال 91 تکرار شد.

وی افزود: به‌خوبی به‌خاطر دارم که در مناظره‌های متعدد ماهانه که در خصوص اقتصاد مقاومتی با مسئولان مختلف دولتی حاضر می‌شدم آنها از اجرای پروژه‌های مختلف گزارش می‌دادند اما به‌واقع در صحنه عمل هیچ اتفاق خاصی نیفتاده بود، بنده هر دو ماه یک بار با دکتر خالصی به‌عنوان دبیر ستاد اقتصاد مقاومتی از سازمان برنامه و بودجه مناظره می‌کردم ایشان گزارش‌هایی از پیشرفت پروژه‌ها ارائه می‌کرد اما باید اذعان کرد که طراحی کلی سیاستهای اقتصادی دولت به‌شکلی بود که با اجرای این پروژه‌ها سازگاری نداشت، در واقع سیاست دولت در مسیر اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی استوار نبود چرا که اگر یک عزم جدی در مسئولان ارشد دولتی برای اجرای این سیاست‌ها در دستور کار قرار می‌گرفت امروز و بعد از دور دوم تحریمهای اقتصادی وضعیت کشور 180 درجه متفاوت بود.

شقاقی گفت: دولتمردان در سالهای 95 و 96 به‌صورت متناوب گزارش می‌دادند که 200 پروژه در راستای سیاستهای اقتصاد مقاومتی برای دستگاه‌ اجرایی طراحی شده اما با توجه به اینکه عزمی برای اصلاح ساختارها و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد وجود نداشت با کوچکترین تکانه خارجی دیدیم که اقتصاد ایران دچار یک چالش اساسی شد و نرخ ارز 3 برابر رشد اقتصادی منفی و یک تورم بسیار بزرگ بر اقتصاد ایران تحمیل شد.

این کارشناس اقتصادی با تصریح به اینکه "در حالی که 5 سال از عمر دولت صرف حل‌وفصل تحریمها از مسیر مذاکره شده بود به‌سمت درونزایی اقتصاد و مردمی کردن آن حرکت نکردیم و در نهایت با به بن‌بست خوردن برجام تمام آن فرصت 5ساله در یک چشم‌برهم زدن از بین رفت"، اضافه کرد: در اینجا باید تأکید کرد برونگرایی صرف بدون تحقق درونزایی اقتصاد به استثمار ایران می‌انجامد، به‌عنوان مثال ما مبادلات تجاری گسترده‌ای با کشور ترکیه داریم اگر اقتصاد ایران درونزا نباشد و کالایی برای رقابت تجاری با کشور همسایه تولید نکنیم عملاً در رقابت تجاری با آنها شکست می‌خوریم و تراز تجاری به‌نفع آنها می‌شود. در اینجا باید به این نکته تأکید کرد اگر براساس اصول اقتصاد مقاومتی گام برمی‌داشتیم و اقتصاد دانش‌بنیان شکل می‌گرفت می‌توانستیم از ظرفیتهای گسترده صنایع معدنی و نفتی ایران برای ایجاد ارزش افزوده استفاده کنیم و این در حالی بود که با تأکید بر برونگرایی می‌توانستیم یک صادرات تولیدمحور با هدف افزایش ارز‌آوری و اشتغال را برای یک دوره طولانی در کشور ایجاد کنیم، این در حالی است که همچنان در دام خام‌فروشی گرفتار شده‌ایم و فعلاً راهی برای خروج از این مسیر پیشِ‌روی ما نیست.

وی ادامه داد: در اسناد بالادستی کشور به 25 کشور برای توسعه روابط اقتصادی اشاره شده که 15 کشور همسایه ما هستند که با منابع موجود و تحقق یک اقتصاد دانش‌بنیان می‌توانسیتم بر بازار 600 میلیون نفری منطقه ورود و نفوذ کنیم و شاهد تحقق رشدهای باثبات اقتصادی در کشور باشیم در واقع باید تأکید کرد که برونگرایی بدون درونزایی نمی‌تواند نتیجه مطلوبی برای اقتصاد کشور داشته باشد.

این اقتصاددان گفت: در دولت یازدهم هرچند با نگاه غالب اقتصادی دولت مشکل داشتند اما باید اذعان کرد که آنها پای حرف منتقدان و اساتید اقتصادی می‌نشستند اما این در حالی است که تیم فعلی که در دبیرخانه ستاد اقتصادی مقاومتی حاضر شدند بسیار منفعل هستند و مدتهاست که از ستاد اقتصاد مقاومتی در دولت دوازدهم خبری شنیده نشده است، نمی‌دانیم آنها در دبیرخانه ستاد اقتصاد مقاومتی چه اقدامی انجام می‌دهند شاید چون توجیه و توضیحی برای این شرایط ندارند ترجیح می‌دهند در مقابل کم‌کاری خود در اجرای سیاست‌‌های ابلاغی سکوت کنند.

وی افزود: به هر حال باید قبول کرد با غافلگیری دولت دوازدهم با اعمال تحریمهای اقتصادی عملاً ستاد اقتصاد مقاومتی لوث شده است و کارکرد چندانی ندارد، این ستاد قرار بود با برنامه‌های خود اقتصاد ایران را در مقابل تکانه‌های خارجی مقاوم کند اما با اولین تکانه بعد از برجام شاهد یک بحران گسترده در اقتصاد ایران بودیم، اگر آنها امروز از عملکرد خود حرفی بزنند منتقدان به آنها می‌گویند "شما در گذشته باید این اقدامات را انجام می‌دادید و امروز فصل پاسخ‌دهی است و نه گزارش‌های تکراری به‌سبک سالهای 93 و 94."

انتهای پیام/+