ناآرامی‌های عراق عامل توقف روند بازگشت شهروندان قرقیز
دولت قرقیزستان که در نظر داشت نخستین گروه از شهروندان زن و کودک این کشور را از عراق به بیشکک بازگرداند، می‌گوید به دلیل وضعیت سیاسی در عراق تا بازگشت ثبات این روند متوقف شده است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، هم‌زمان با شدت گرفتن جنگ‌های نیابتی در کشورهای سوریه و عراق، موج شهروندان خارجی که به گروه‌های تروریستی پیوسته بودند روز به روز گسترش می‌یافت. منطقه آسیای مرکزی یکی از نقاطی بود که شمار قابل توجهی از شهروندان آن بنا به دلایل گوناگون هویتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به گروه‌های تروریستی همچون داعش و جبهه النصره پیوسته بودند. با این حال از سال 2017 که شکست یک به یک گروه‌های تروریستی و بازگشت ثبات به سوریه و عراق را شاهد بودیم، کشورهای آسیای مرکزی روند بازگرداندن شهروندان خود از این کشورها را آغاز کردند.
اولویت نخست این کشورها بازگشت همسران و فرزندان این شهروندان بود که بعضا در زندان و یا کمپ‌های نگهداری آوارگان به سر می‌بردند. قزاقستان و تاجیکستان از جمله کشورهای پیش‌رو در این فرایند بودند. پس از آن ازبکستان نیز فرایند بازگشت شهروندانش را آغاز کرده و در یک عملیات «پیچیده و حساس» (به گفته شوکت میرضیایف)، یک گروه 156 نفری به تاشکند منتقل شدند. ازبکستان اکنون در صدد بازگرداندن دومین گروه از شهروندانش از سوریه و عراق است.
با این وجود قرقیزستان و ترکمنستان دو جمهوری آسیای مرکزی بودند که تمایل کمتری به این فرایند از خود نشان دادند. در ترکمنستان همچنان هیچ اراده‌ای از سوی دولت برای بازگرداندن شهروندان این کشور از سوریه و عراق مشاهده نشده است. در قرقیزستان نیز اگرچه این روند وجود نداشت، اما پس از فشار افکار عمومی و تشویق کشورهای خارجی همچون ایالات متحده آمریکا، این روند در دستور کار قرار گرفت.
نخستین زمینه فشار در این باره توسط یکی از فعالین سیاسی و اجتماعی قرقیز به نام کوبانچیبیک توکتوسانوف به وجود آمد که گفته بود برای روند بازگرداندن زنان و کودکان قرقیز در سوریه و عراق نباید منتظر دولت نشست. وی در ماه سپتامبر ضمن بیان این که بیش از 1000 زن و کودک قرقیز در این دو کشور به سر می‌برند، اظهار داشته بود که گروه تحت نظر وی با شناسایی 150زن و کودک قرقیز، تصمیم به باز گرداندن آن‌ها به قرقیزستان را دارد. اگرچه این امر در عمل از سوی یک گروه غیردولتی غیرممکن به نظر می‌رسید، اما زمینه را برای مطالبه افکار عمومی نسبت به این شهروندان جلب نمود.
پس از آن بود که محمدکالی ابوالقاضی‌اف، نخست‌وزیر این کشور اظهار داشت که دولت قرقیزستان در صدد راهی برای بازگرداندن این زنان و کودکان است. نخستین تلاش قرقیزها از عراق آغاز شد. به گفته نخست‌وزیر قرقیزستان، یک گروه متشکل از ارگان‌های مختلف دولتی، زیر نظر جنیش رزاق‌اف، معاون نخست‌وزیر، وظیفه هماهنگ‌سازی‌های مربوط به این کار را بر عهده دارد. در همان ماه سپتامبر نیز یک هیات سیاسی و امنیتی قرقیز برای مذاکره با مقامات عراقی راهی بغداد شدند. در آن زمان آمارهای رسمی رقم 850 نفر را برای شهروندان قرقیز حاضر در عراق عنوان می‌کردند.
پس از آن نیز در ماه اکتبر و نوامبر بود که چنگیز آیداربیک‌اف، وزیر امور خارجه قرقیزستان اعلام کرد که نخستین گروه از شهروندان قرقیز، شامل 70 نفر از زنان و کودکان قرار است به زودی به این کشور بازگردانده شوند. این امر قرار بود با کمک سازمان‌های بین‌المللی و برخی کشورهای خارجی صورت پذیرد.
با این حال، علی‌رغم آن که انتظار می‌رفت طی هفته‌های اخیر این عملیات به پایان برسد، همچنان نتیجه‌ای حاصل نشده است. آلماز ایمانقاضی‌اف، مدیر دپارتمان خدمات کنسولی وزارت امور خارجه قرقیزستان روز گذشته به خبرنگاران گفته بود که روند بازگرداندن شهروندان این کشور از سوریه و عراق پس از بازگشت ثبات و فروکش کردن ناآرامی‌ها در عراق مجددا از سر گرفته خواهد شد. به گفته وی، آمادگی‌ها و ارزیابی‌ها و تخصیص نیروهای مورد نیاز برای این کار در حال حاضر صورت گرفته است.
معاون وزیر امور خارجه قرقیزستان همچنین می‌افزاید: در حال حاضر دلایل عقلانی وجود دارد که ما نمی‌توانیم فرایند بازگرداندن کودکان را به پیش ببریم. به ویژه به دلیل وضعیت سیاسی در عراق این موضوع پیچیده‌تر شده است. پس از بازگشت ثبات به این کشور، ما دوباره این برنامه را فعال خواهیم کرد.
با این حال برخی تحلیل‌گران معتقدند اگر رایزنی‌ها و مذاکرات مربوط به آماده‌سازی فرایند بازگشت شهروندان پیش از این به اتمام رسیده بود، عملیات نهایی در شرایط فعلی نیز قابل اجرا بود. تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که تهدیدات امنیتی و عدم اطمینان کامل از انجام مسالمت‌آمیز این فرایند، در کنار چالش‌های سیاسی داخلی در قرقیزستان عامل دیگر این موضوع بوده است.
هفته گذشته در منزل یکی از شهروندان این کشور که هم‌اکنون در مناطق جنگی سوریه به سر می‌برد شماری اسلحه و گلوله کشف شد. این جوان 28 ساله بخشی از خانواده‌اش از جمله پدر، مادر، خواهر و برادرزاده‌اش را سال 2014 به روسیه و از آنجا از مسیر ترکیه به سوریه برده بود. وی عضو گروه تروریستی جماعت امام بخاری شده بود.
در کنار این تهدیدات امنیتی، وضعیت سیاسی ایالات متحده در عراق را نیز می‌توان یک عامل دیگر در این زمینه بر شمرد. بخش مهمی از فرایند بازگشت شهروندان این کشورها از سوریه و عراق با کمک‌های روسیه و دولت آمریکا صورت می‌گیرد. بخش مهمی از منابع مالی لازم برای این موضوع را نیز سازمان‌های بین‌المللی نظیر یونسکو بر عهده دارند. از این منظر می‌توان اظهار داشت که وضعیت سیاسی اخیر ایالات متحده در عراق نیز می‌تواند یکی از عوامل به تاخیر افتادن این فرایند در نظر گرفته شود.
انتهای پیام/
