مهدوی‌زادگان: امام‌خمینی (ره) در مقابل اعتراضات توأم با "اعمال حربی" می‌ایستاد
فقه حکومتی با وجود امام خمینی(ره) برجسته شد که در آن فقیه به اعتراضات مردم توجه می‌کند؛ ایشان اعتراضات مردمی را جدای از اعمال حربی می‌دانست اما اگر با اعمال حربی یکی می‌شد امام در مقابل آنها می‌ایستاد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام داود مهدوی‌زادگان عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی امروز در نشست «اعتراض مردمی و مسئله محارب» که در سالن اندیشه این پژوهشگاه برگزار شد، طی سخنانی گفت: در آبان‌ماه امسال به دنبال گران شدن بنزین شاهد اعتراضاتی بودیم که منتهی به آشوب‌ها و اغتشاشات خیابانی شد و تبعات ناگواری هم داشت. بعد از آن شاهد تفاسیر متفاوتی از این اتفاقات بودیم. برخی به تحلیل قرآنی آن پرداختند و این اعتراضات را ذیل آیه محارب تعریف کردند و گفتند این نوع اغتشاشات با این شرایط به عنوان محارب تلقی می‌شود و قرآن هم احکام خاصی را برای آن بیان کرده است. این تحلیل باعث شد برخی به خصوص حوزویان نسبت به آن واکنش‌های تندی داشته باشند.
وی افزود: برخی هم این نوع حرکت محاربه‌ای را در شرایط اضطرار دانسته و به همین دلیل آن را مجاز می‌دانند؛ یعنی قائل به جواز اعمال حربی بودند. به نظر این افراد "اضطرار" مجوزی برای محاربه و اعمال تخریب‌آمیز است. دیدگاه نخست در وقت مناسبی مطرح نشد؛ دیدگاه دوم نیز که به موضوع اضطرار اشاره داشت، آن هم به‌جا مطرح نشد. دیدگاه نخست بیانگر وظایف حاکم اسلامی است اما دیدگاه دوم اینگونه نیست و ممکن است مردم طبق این سخن خیلی کارها را بکنند و حتی می‌توان گفت دیدگاه دوم خطر بیشتری نسبت به دیدگاه اول دارد.
حجت‌الاسلام مهدوی‌زادگان با اشاره به معنای "محارب" در فرهنگ فقه اسلامی گفت: محارب به کسی می‌گویند که دست به اسلحه برده باشد و ترس و وحشت در جامعه ایجاد کند. این اقدام ممکن است نسبت به جامعه و یا نسبت به حکومت باشد. اگر خطاب به حکومت باشد برای براندازی آن است و اما اگر خطاب آن مردم باشد برای ایجاد وحشت در میان آنها است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی خاطرنشان کرد: در آیات متعددی از قرآن کریم تجاوز از حدود الهی به شدت نهی شده است؛ به عنوان مثال، خداوند در آیه 14 سوره نسا می‌فرماید: «وَمَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِیهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِینٌ؛ و هرکه نافرمانی خدا و رسول او و تجاوز از حدود و احکام الهی کند او را به آتش درافکند که همیشه در آن (معذّب) است و همواره در عذاب خواری خواهد بود.»
وی اضافه کرد: پیامبر اکرم (ص) در حدیثی فرمود: یکی از دلایل هلاکت بنی‌اسرائیل این بود که حدود الهی را نسبت به اشراف اعمال نکردند. در روایات دیگری آمده است: شخصی بسیار چاق که مرتکب زنا شده بود نزد پیامبر (ص) آمد، پیامبر (ص) نسبت به گناه این شخص تخفیف قائل شد اما هیچگاه آن حد الهی را که باید فرد زناکار بخورد تعطیل نکرد. یا امیرالمومنین (ع) در حدیثی فرمود: هیچ قومی سعادتمند نمی‌شوند مگر با اجرای حدود الهی. بنابراین در شریعت اسلام اقامه حدود الهی امری ضروری و غیرقابل انکار است و هرگز اجازه چشم‌پوشی از آن و تعطیل کردن آن داده نشده است.
حجت‌الاسلام مهدوی‌زادگان گفت: یکی از مسائل مهم فقهی این است که آیا در دوران غیبت امام زمان (عج) اجرای حدود الهی تعطیل می‌شود و یا باید اجرا شود، بیشتر فقها بر این نظرند که حتی در این شرایط باید حدود الهی اجرا شود.
وی افزود: در ادامه آیه محاربه استثنایی مطرح شده است «إِلَّا الَّذِینَ تَابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَیْهِمْ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ». این استثناء هرگز به معنای عفو آنها نیست، بلکه منظور تخفیف قائل شدن است. در این آیه هیچ بحثی از دیدگاه دوم یعنی بحث اضطرار مطرح نشده است. بین فرد محارب و باغی تفاوت وجود دارد؛ محارب کسی است که با حکومت در می‌افتد اما باغی کسی است که با حکومت در نمی‌افتد، بلکه به دنبال ایجاد ترس و ناآرامی در جامعه است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار کرد: خداوند در آیه 9 سوره حجرات می‌فرماید: «وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَىٰ فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّىٰ تَفِیءَ إِلَىٰ أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ» امر به مقاتله و اجرای حدود درباره کسانی که بغی می‌کنند شرط دارد و آن شرط این است که اگر تسلیم شوند اجرای حدود متوقف می‌شود. در آیه فوق استثناء شدن اضطرار مطرح نیست؛ یعنی گفته نشده است با این افراد بجنگید مگر با کسانی که اضطرار داشتند. اضطرار مجوزی برای اینکه فرد مرتکب اعمال حربی بشود نیست.
حجت‌الاسلام مهدوی‌زادگان خاطرنشان کرد: از بررسی آیات و روایات چنین نتیجه گرفته می‌شود که اضطرار مجوزی برای اعمال حربی و بغی نیست، روایتی هم وجود ندارد که بگوید اگر مضطر بودید می‌توانید راهزنی کنید یا قتل کنید یا ناآرامی ایجاد کنید و... اهل‌بیت(ع) کسانی بودند که مورد بیشترین ظلم قرار گرفتند و در بیشترین شرایط اضطرار قرار داشتند اما هیچگاه اقدام به حرب و بغی نکردند.
وی گفت: سه دستگاه فقهی وجود دارد: 1- فقه مداراتی 2- فقه حکومتی، 3- فقه خوارجی. فقه مداراتی مربوط به دوره تقیه است و غالب فقها در این فقه قرار می‌گیرند. بر این اساس نباید اقدامی علیه سلطان جور داشت و باید تقیه کرد اما فقه حکومتی با وجود امام خمینی(ره) برجسته شد؛ فقهی که در آن فقیه به اعتراضات مردم توجه می‌کند. فقیهِ فقه حکومتی باید به مسئله اعتراضات مردم بپردازد همچنان که امام خمینی هرگونه اقدام حربی و بغی چه در حکومت اسلامی و چه در حکومت سلطان جور را نفی کرده است. ایشان اعتراضات مردمی را جدای از اعمال حربی می‌دانست اما اگر قرار باشد این اعتراضات با اعمال حربی یکی شود امام در مقابل آنها می‌ایستاد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: فقه خوارجی هیچ حکومتی را قبول ندارد و ضد حکومت‌ها عمل می‌کند. در چنین فقهی اعتراضات مردمی در ذیل بحث محاربه و باغی قرار می‌گیرد؛ داعش و طالبان به همین روش عمل کردند. پیامد چنین تفکراتی بسیار ناگوار است اینکه بگوییم هر کسی در حال اضطرار می‌تواند دست به اعمال حربی بزند درست نیست، چگونه می‌توان حالت اضطرار را تشخیص داد، تشخیص آن با چه کسی است؟ چنین فردی خودش تشخیص می‌دهد که چه زمانی در شرایط اضطرار قرار گرفته است که این جامعه را به سمت فساد و ناامنی می‌برد. باید اعتراضات مردمی را در جای درست خود مطرح کنیم اینکه بخواهیم آنها را ذیل احکام و حدود الهی قرار بدهیم کار خطایی است و مجوز شرعی هم ندارد.
انتهای پیام/
