تحقیقاتی که تقاضامحور نباشند جایشان گوشه انبار است! + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ ارتباط صنعت و دانشگاه موضوعی بود که در اوج پژوهش‌محوری دانشگاه‌ها شکل گرفت و قرار بود کلید‌واژه‌ای باشد برای نزدیک شدن مباحث آکادمیک و دانشگاهی به دغدغه‌های کاری و صنعتی که البته با گذشت این سال‌ها هنوز نمی‌توان مدعی موفقیت آن بود.

طرحی که بیشتر به عملکرد دانشگاه‌ها ارتباط پیدا می‌کند تا مفادی که برای اجرای آن در نظر گرفته شده است؛ حال این تفاسیر مختلف از یک طرح باعث شده اجرای آن در هر دانشگاهی متفاوت با دانشگاه دیگر باشد؛ در رابطه با این موضوع با "عزیز جوان‌پور" رئیس دانشگاه آزاد تبریز به گفت‌گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

تسنیم: ارتباط صنعت و دانشگاه دو دهه‌ است که دغدغه اصلی جامعه آکادمیک کشور محسوب می‌شود و راه‌اندازی بخش ارتباط با صنعت در دانشگاه با همین اهداف بوده‌ است اما آنچه که به نظر می‌رسد عدم موفقیت این طرح تاکنون بوده‌ است؛ آیا شما با این نتیجه‌گیری موافقید؟

تنها راه نجات کشور اتکا به صنعت و دانش داخلی و به روز‌رسانی این اطلاعات است اما باید به این نکته اشاره کنم که انقلاب‌های صنعتی از دانشگاه‌ها آغاز نشده‌ است و در واقع اصلا دانشگاه‌ها محصول انقلاب‌های صنعتی هستند.

نسل اول دانشگاه‌ها آموزش‌محور بوده‌است و این موضوع در غرب هم وجود داشت، فعالیت دانشگاه آزاد هم با همین نگاه آموزش‌محوری آغاز شد اما هدف نهایی در راه‌اندازی دانشگاه‌ها این نبود و قرار بود به تولید کالا و افزایش بهره‌وری صنعت منجر شود.

ما در جنگ‌های فناورانه و علمی ضعیف بودیم و به این نتیجه رسیدیم که به کشور‌های دیگر دانشجو اعزام کنیم تا این دانش‌را به کشور بیاورند. گمان می‌کردیم کشور‌های پیشرفته جهان صنعت را از دانشگاه‌ها گرفته‌اند، که در واقع این‌طور نبود. ما در واقع تنها یک عده تحصیل‌کرده دانشگاهی پرورش داده‌بودیم که در دیوان‌سالاری آن زمان استخدام شدند و هیچکدام وارد بخش صنعتی کشور نشدند و تنها از اروپا یک مدرک دانشگاهی گرفته بودند. بنابراین مسیری که در دانشگاه‌ها اجرا می‌شود به‌درستی تدوین نشده‌است. اما نظام آکادمیک اروپا این مسیر را طی‌کرده‌اند و حالا با گذار از این دوران که ما الان تجربه‌اش می‌کنیم به ارتباط موثر بین صنعت و دانشگاه رسیده‌اند، بر اساس همین ساختار، صنعت نیاز خود را به دانشگاه اعلام می‌کند و دانشگاه با توجه به این نیاز اقدام به تحقیق و پژوهش می‌کند.

پژوهش‌هایی که بر مبنای نیازهای شخصی شکل می‌گیرند

در حال حاضر در بیشتر موارد شخصی که در دانشگاه مشغول پژوهش است هدف بیرونی خاصی ندارد و کسی از بیرون از او این پژوهش را نخواسته‌است و تحقیق با توجه به دغدغه شخصی خود فرد صورت می‌گیرد. دانشگاه‌ها برای انجام پژوهش و تحقیق باید به نیاز‌های بیرونی توجه داشته باشند و این نیاز‌های بیرونی به دانشگاه‌ها ابلاغ شود، اگر این اعلام نیاز‌ها وجود نداشته باشد چرا باید یک پژوهش شکل بگیرد. با این دیدگاه بررسی کنید و ببینید چرا این حجم از پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌ها باید در کتابخانه‌ها و انبارهای ما خاک بخورد. تنها دلیل تجمع این حجم از پژوهش‌ها این است که اغلب‌ آنها تقاضا‌محور نبوده‌اند.

تسنیم: برای برون‌رفت از این وضعیت تا به‌حال پیشنهادات زیادی ارائه‌شده و مورد بررسی قرار گرفته‌ است؛ آیا اصلا راهی وجود دارد و نظر شما چیست؟

تنها راه‌حل تقاضامحور بودن تحقیقات است یعنی صنعت بیاید به دانشگاه و مراکز تحقیقاتی نیاز‌های خود را اعلام کند و تحقیقات با توجه به این‌نیازها انجام شود. در این نقطه است که دانشگاه باید پا را فراتر گذاشته و علم را به فناوری تبدیل کند تا صنعت این فناوری را به محصول تبدیل کند.

اگر نگاهی به تاریخ معاصر داشته باشیم مصداق حرف‌های بالا را در صنایع دفاعی می‌توان دید. وقتی جنگ بین ایران و عراق شکل گرفت، صنایع دفاعی ما نیاز به تولید سلاح داشتند و این نیاز در این صنایع شکل گرفت و در نهایت منجر به تولید فناوری و محصول شد، چون در آن زمان این محصولات و فناوری مربوط به آن را به ما نمی‌دادند و ما ناچار به استفاده از محصولات و فناوری داخلی بودیم که اتفاقا همین موضوع به نقطه قوت ما تبدیل شد.

اندیشکده‌های غربی برای جلوگیری از شکل‌گیری قدرت فناوری ما معتقدند باید تحریم‌ها برداشته شود

الان هم شرایطی مشابه همان زمان برای ما شکل گرفته‌است و ممکن است تداوم نداشته باشد. البته با تجربه زمان جنگ برخی از اندیشکده‌های غربی معتقدند باید تحریم‌ها برداشته شود و ایران نباید در شرایط تحریمی قرار گیرد چرا که ممکن است به دانش و فناوری تولید دست پیدا کند.

همین شرایط تحریمی است که باعث می‌شود که شرکت چرخشگر در تبریز که تولیدکننده گیربکس است به دانشگاه اعلام می‌کند که قادر به تولید نوع خاصی از گیربکس نیست و امکان واردات آن را هم ندارد، پس نیاز دارد که دانشگاه با کمک اساتید و متخصصان اقدام به تحقیق برای تولید آنگونه از گیربکس‌ها بکند و حاضر است برای تحقیقات دانشگاهی سرمایه‌گذاری بکند.

تسنیم: با این اقدام می‌توان گفت که آن چرخه تقاضا‌محور بودن پژوهش‌ها شکل می‌گیرد.

بله! دقیقا این همان چرخه‌ایست که با پیدایشش ارتباطی با عنوان صنعت و دانشگاه که سالها شعارش را می‌دادیم شکل خواهد گرفت. در واقع تنها در این شرایط تحریمی است که خودروساز و صاحبان صنایع بزرگ به سراغ دانشگاه و مجامع علمی داخلی می‌روند تا نیازهای صنعتی خود را مرتفع کنند. در این شرایط صنعت باید روی پژوهش سرمایه‌گذاری کند تا نیاز خود را مرتفع سازد، مگر با شعار ارتباط صنعت و دانشگاه برقرار می‌شود؟! متاسفانه صنایع ما در شرایط غیرتحریمی، کالا را وارد می‌کنند و محصولات خود را بی‌دردسر می‌فروشند. حال همین الان هم اگر تحریم‌ها را بردارند باز هم صنایع ما این شرایط را فراموش کرده و دوباره به سراغ واردات می‌روند چرا که اعتقاد و باور به تولید داخل ندارند، باید از آنها پرسید چرا در صنایع دفاعی و هسته‌ای این اتفاق افتاد و به تولید داخلی رسیدیم؟

غرب صنایع هسته‌ای و هایتک یا دانش سلول‌های بنیادین را به ما نمی‌دهند و لازم است خودمان به این صنایع دست پیدا کنیم. اما صنایع دیگر را به راحتی در اختیار ما می‌گذارند البته صنایع وابسته را؛ درست مانند صنایع قبل از انقلاب که کارخانه‌هایی را که در ایران تأسیس می‌کردند کارخانه‌هایی به شدت وابسته بودند تنها ما اقدام به واردات دستگاه‌ها کرده‌بودیم خب ایا این صنعت می‌شود؟

صنعت واقعی یعنی تبدیل علم به فناوری و تبدیل فناوری به محصول

تسنیم: پیدایش یک صنعت مستقل به چه معناست و چگونه می‌توان به این استقلال صنعتی دست پیدا کرد؟

صنعت واقعی یعنی تبدیل علم به فناوری و تبدیل فناوری به محصول که اگر هر کدام از اینها نباشد چرخه صنعتی تکامل‌یافته‌ای نخواهیم داشت. در صنایع دفاعی دقیقا همین چرخه شکل گرفت و به تولید انبوه محصول رسیدیم. اما در صنایعی چون صنعت هوایی و تولید خودرو علی‌رغم پتانسیل بالایی که داشتیم موفق نبودیم چرا که شاهد شکل‌گیری چرخه مذکور نبودیم.

البته نباید هم منتظر واردات فناوری‌های مرتبط با این صنایع به کشور باشیم چرا که در کل فناوری‌ها در جهان محرمانه هستند. چرا که فناوری به مثابه سرمایه یک کشور تلقی می شود؛ چرا که فناوری را تبدیل به کالا می‌کند و می‌فروشد. سرمایه ما هم همین جوان‌ها و نیروهای علمی کشور هستند. اگر ما هم به صنایع هایتک و فناوری‌های نوین دست پیدا کنیم سرمایه و پشتوانه ما هستند، کشورهای دیگر هم همین کار را انجام می‌دهند.

انتهای پیام/