امین شادکام: آینده دینداری نسل جوان در هیئت‌ها رقم می‌خورد/ همه مداحان را به‌یک‌چشم نگاه کنیم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ کمتر مداحی را در کشور می‌توان سراغ گرفت که گذرش به کتاب "نخل‌ میثم" حاج غلامرضا سازگار نیفتاده باشد و اشعار و نوحه‌های آن را در مجالس خود نخوانده باشد. "امین شادکام" نیز از این ماجرا جدا نیست و می‌گوید مداحان اهل‌بیت(ع) پیش از اینکه بازار شعر آئینی آنقدر رونق داشته باشد، اشعارشان را از کتاب گلچین احمدی و نخل‌ میثم حاج آقای سازگار برمی‌داشتند.

او از نوجوانی کنار پدربزرگش (حاج نقی علی‌یار) به مسجد آذری‌های تهران رفته و همان‌جا زندگی‌اش با خاندان اهل‌بیت(ع) گره خورده است. شاگردی سیدصادق مرعشی، حاج رسول فیضی و حاج‌علی انسانی از او مداحی کارکشته ساخته است.

مصاحبه  خبرگزاری تسنیم با "امین شادکام" مداح اهل‌بیت علیه‌السلام را از نظر می‌گذرانید:

* خودتان را معرفی کنید و بفرمایید مداحی را از کجا و چگونه آغاز کردید؟

در خانواده‌ای متولد شده‌ام که خیلی مذهبی نبودند. پدربزرگم "حاج نقی علی‌یار" عاشق امام‌حسین(ع) بود. نوجوان که بودم، روی پاهایش می‌نشاند و از واقعه کربلا برایم می‌گفت و ماجرای جنگ امام‌حسین(ع) و فداکاری حضرت اباالفضل(ع) را کودکانه روایت می‌کرد، بی‌سواد اما معرفتش زیاد بود. وقتی از سیدالشهدا صحبت می‌کرد به‌پهنای صورتش اشک می‌ریخت. هیچ‌وقت فراموشش نخواهم کرد. اگر امروز به جایگاهی رسیده‌ام به‌خاطر زحمات پدربزرگ و دعای خیر مادرم بوده که بدرقه راهم شده است. مادرم دوست داشت که مداح شوم. از نوجوانی در مسجد آذری‌ها اذان می‌گفتم اما در سال 1372 تصمیم گرفتم مداحی را آغاز کنم. برخی در آن مقطع می‌گفتند بهتر است قاری و مؤذن بمانم و مداح نشوم و در عین حال برخی تشویقم می‌کردند که این مسیر را ادامه دهم.

* اولین سبکی که خواندید را به‌خاطر دارید؟

غرلی برای حضرت ابوالفضل(ع) بود که سبکی برایش گذاشته بودم، شعرش این بود؛ "ای علمدار سپاهم وای وای؛ بی تو من لشکر ندارم وای وای/ میر و سقایی/ یاور مایی"

*ارتباط استاد و شاگردی از ساختارهای تأثیرگذار در حوزه مداحی است که فرهنگ، آداب و رسوم مداحی از طریق آن از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شود، شما نیز از وجود استاد بهره‌مند شده‌اید؟

مداح در ارتباط با استاد، آداب و رسوم خواندن را یاد می‌گیرد. اثرگذاری استاد در نحوه حرف زدن، راه رفتن، لباس پوشیدن و غیره به شاگرد سرایت می‌کند. استاد در جریان زندگی خانوادگی، فعالیت‌های علمی و کارهای تبلیغی شاگرد قرار می‌گیرد. شاگرد برای مشورت درباره انتخاب شعر و حتی کوچک‌ترین مسئله با استاد مشورت می‌کند. این ارتباط از طریق استاد انجام می‌شود.

یادی می‌کنم از نخستین استادم، سیدصادق مرعشی که در دوران نوجوانی خدمتشان می‌رسیدم. سالیان زیادی خدمت ایشان بودم و بعدها خدمت استادم حاج رسول آقای فیضی شاگردی کردم. حاج رسول، عرصه را برایمان هموار کرد و خیلی مدیون اویم. حاج علی انسانی هم حق استادی بر گردنم دارد.

* جایگاه هیئت‌ها و مداحی در حفظ و تقویت نظام اسلامی چقدر و چگونه است؟ آیا اساساً هیئت‌ها چنین ظرفیتی دارند؟

کار مداح فقط خواندن نیست، خواندن یکی از پازل‌ها است. هیئت، مجموعه‌ای از حضور مداح، قاری، سخنران و مستمع است اما مردم بیشتر مداح و سخنرانش را می‌بینند در حالی که در هیئت افرادی هستند که زحمت زیادی برای برپایی آن می‌کشند و مجموع همه این زحمت‌ها می‌تواند جریانی را که مدنظر است، شکل دهد. مداح می‌تواند گفتمان‌سازی کند و بر اساس نیاز جامعه و مردم سخن بگوید؛ به‌شرطی که عِلم و اعتقاد به آنچه می‌گوید، داشته باشد. این خصوصیات مداحی است که استاد دیده است وگرنه مداحی که پیش از جلسه در قهوه‌خانه می‌نشیند که نمی‌تواند درباره تمدن‌سازی اسلامی و غیره سخن بگوید. مردم با امید، فرزندشان را به هیئت می‌فرستند تا شاکله وجودش شکل بگیرد حالا اگر مداحی تمام وقتش را در قهوه‌خانه بگذراند چگونه می‌تواند اثرگذار باشد.

فرهنگ گرایش به هیئت در آینده گسترش مضاعف می‌یابد

* عزاداری و مداحی در این زمان به پدیده فرهنگی تبدیل شده که به‌‌اقتضای تنوع مخاطبان بسط پیدا کرده و حوزه مداحی را روز به روز  پیچیده‌تر ‌کرده است و متقاضیان بیشتری را به خود جذب می‌کند.

کاری که امثال حاج محمود کریمی در قضیه چهارپایه‌خوانی و معرفی کتاب میان مراسم عزاداری داشته، کار پسندیده‌ای است. این‌که حاج محمود نوجوانان را کنار منبر جمع می‌کند و به آنها بها می‌دهد، نکات ریزی است که مشخص می‌کند هیئت برای نوجوان هم برنامه دارد. حاج محمود می‌توانست همانند هیئت‌های دیگر، نوجوانان را آخر هیئت جمع کند تا دست‌وپاگیر سینه‌زن‌ها نشوند اما این کار برای نوجوان اشتیاق به‌وجود می‌آورد تا هفته‌های دیگر هم مشتاق باشد به هیئت بیاید.

* امروزه با مقوله‌ نوپدید مداحانی مواجه‌ایم که علاوه‌ بر اجرای برنامه به سبک‌های جدید برای مخاطبان هم‌سن‌وسال خود نیز محبوبیت دارند، آیا خط‌کشی میان مداحان به‌اصطلاح مدرن و سنتی کار پسندیده‌ای است؟

هیئت می‌تواند همه اقشار جامعه را در بر گیرد  و هر سلیقه‌ای می‌تواند وارد این جریان شود. ما به‌راحتی می‌توانیم از هیئت خروجی‌های خوبی بگیریم. هیئت، مهد پرورش نوجوانان و جوانان است. باید مسئولان و متولیان هیئت در مواجهه با جوانان، انعطاف‌پذیر باشند. ما می‌خواهیم در راستای فرمایش رهبری و شهدا حرکت کنیم. اگر فردی سؤالی از ما درباره شهدا پرسید با لطافت پاسخش  را می‌دهیم. بهتر است همه مداحان را به‌یک‌چشم نگاه کنیم، حتی مداحی که سبک‌های جدید می‌خواند. چرا باید مقابل آنها ایستاد؟ اتفاقاً باید با لطافت با آنها همراه شد. آن مداحی که امروزی است و سبک جدید می‌خواند هم در تلاش است برای امام‌حسین نوکری کند و اتفاقاً ظرفیت زیادی هم دارد. برخی از آنها تا 4 هزار مستمع دارند و هزاران نفر را پای روضه امام‌حسین(ع) می‌آورند.

در روز دیدار مداحان با مقام معظم رهبری تقریباً همه می‌آیند و این مؤید آن است که همه مداحان، مطیع امر ولایت فقیه‌‌اند. این‌که ما القاب‌ متفاوتی برای مداحان بگذاریم و بین آنها فاصله به‌وجود بیاوریم کار پسندیده‌ای نیست. مداح، هنرمند است و شاید هنری را که فلان مداح دارد، دیگری نداشته باشد اما هر دو در یک مسیر قرار گرفته‌اند. فَرَزدَق از شعرای نامی شیعه، دو منزل مانده به کربلا خطاب به سید‌الشهدا(ع) عرض کرد: "من نمی‌توانم بجنگم. اسب و شمشیر دارم که می‌توانم در اختیارتان قرار دهم اما اجازه دهید من برگردم". سید‌الشهدا اجازه دادند فرزدق برگردد.

25 سال بعد، فرزدق در محوطه خانه خدا نشسته بود که والی مدینه وارد شد تا به‌همراه سربازانش به‌سمت حجر‌الاسود برود. هر کاری کرد نتوانست در ازدحام جمعیت حرکت کند. در همان حال، فردی لاغراندام، جمعیت را شکافت و جلو آمد. [والی] گفت "این فرد چه‌کسی است؟"، گفتند "«علی‌بن حسین(ع)» بود."، گفت "چرا به والی مدینه اجازه حرکت ندادند اما این مرد را تکریم کردند؟"، فرزدق بلند شد و در وصف حضرت این‌طور گفت "این پسر زمزم و صفا است. این پسر یدالله و فرزند صدیقه کبری(س) است". فرزدق به‌خاطر کلامش زندانی شد، در کربلا شاید نمی‌توانست بجنگد اما 25 سال بعد با اشعارش قیام عاشورا را به جهان معرفی کرد.

* سیر مداحی و مداحان را از گذشته تاکنون چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در دوران پهلوی روضه و عزاداری در سخت‌ترین شرایط برپا می‌شد. پدربزرگم می‌گفت "درون پستوها روضه می‌خواندیم؛ در روستا برف دومتری را می‌شکافتیم تا به مجلس روضه برسیم. بیشتر از 5 نفر نمی‌شدیم چراکه ترس این را داشتیم که دستگیرمان کنند"، اما امروز به‌برکت خون شهیدانمان و بدون ترس از دشمن طاغوت، مجلس روضه می‌گیریم، با این اوصاف، بی‌انصافی نیست که از شهدا در مجلسمان یادی نکنیم؟

سبک مداحی بوی امام حسین(ع) می‌دهد

* اساساً چه‌میزان شناخت دستگاه‌های موسیقی در این مسیر مهم و ضروری است؟

سبک از روی دستگاه‌های موسیقی ساخته می‌شود. ساختن سبک‌های امروز جوششی شده و چند دستگاه موسیقی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و سبک را ایجاد می‌کنند. سبک مداحی باید بوی امام حسین(ع) دهد. مداح باید سبک‌شناس باشد تا بتواند سبک خوب را از بد تشخیص دهد. حسین طاهری، مهدی رسولی، حنیف طاهری و حمید دادوندی از دوستانی‌اند که سبک خوب می‌خوانند، سبک‌هایی که پیام دارد؛ یعنی ملودی و پیام در آمیخته شده است.

* آیا نوحه‌ها و ملودی‌هایی که امروز ساخته می‌شود، از غنای ادبی و موسیقایی لازم برخوردار است؟

امروز شاعران و نوحه‌سرایان جوان بسیار زیاد شده‌اند. ما در شعر آیینی، مفاخری داریم که شهره عالمند، مرحوم نیر تبریزی، عمان سامانی، شکیب اصفهانی و غیره سرآمد تمام شاعران جهانند. در شاعران معاصر هم آقایان حاج‌علی انسانی، حاج غلامرضا سازگار، مؤید، شفق، مجاهدی و غیره از مفاخرند.

انتهای پیام/+