مسیر را اشتباه می‌رویم وگرنه دفاع مقدسی‌ها بیشتر رایت می‌فروشند/ انسانیت مرز نمی‌شناسد
مدیر آژانس ادبی پل می‌گوید: سالهاست که مسیر جهانی کردن ادبیات را اشتباه پیموده‌ایم درحالیکه اگر از مسیر صحیح آن وارد شویم، ادبیات دفاع مقدس حزو پرفروش‌ترین‌هاست
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ادبیات دفاع مقدس در سال‌های گذشته همواره یکی از مهمترین گونه‌های ادبی در ایران به شمار رفته است، هم در تنوع تولید و هم در تعداد نویسندگان و آثاری که به جامعه معرفی کرده است. در کنار همه موفقیت‌هایی که این حوزه به دست آورده است، یکی از انتقادات سردمداران آن عدم موفقیت این عرصه در خارج از کشور است.
با وجود اینکه در سال‌های گذشته نهادهای مختلفی به صورت خودجوش اقدام به ترجمه و انتشار و توزیع کتاب‌های دفاع مقدس به ویژه خاطرات در خارج از کشور کرده‌اند، اما بنا به گفته بسیاری از فعالان این عرصه ما مسیر را در خارج مرزها اشتباه رفته‌ایم. اما مسیر صحیح چیست؟ امروز دیگر مسلم است که برای صدور پیام انقلاب و دفاع مقدس به خارج از مرزها باید مسیری خاص که مطابق با استانداردهای جهانی است را پیمود تا به نتیجه مطلوب دست یافت. نویسندگان دفاع مقدسی چون گلعلی بابایی، حمید حسام، معصومه رامهرمزی و ... که در سال‌های اخیر تجربه حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت را داشتند، از اشتباهاتی که در زمینه ترجمه و انتشار این کتاب‌ها داشته‌ایم، بارها سخن گفته‌اند. اشتباهاتی که مهمترین آن‌ها ترجمه و انتشار اثر در داخل کشور به جای رایزنی با ناشر خارجی برای فروش رایت بوده است.
اما سوی دیگر جریان ترجمه و انتشار کتاب‌های دفاع مقدس در خارج از کشور بحث مطالبه و استقبال مخاطبان خارجی است، آیا مخاطبان خارجی از دفاع مقدس ایران استقبال می‌کنند؟ آیا ادبیات دفاع مقدس ایران راهی به بازارهای جهانی می‌تواند داشته باشد؟ مجید جعفری‌اقدم مدیر آژانس ادبی پل است که چند گذشته فعالیت در بازار جهانی را با جدیت بیشتری پی گرفته است. جعفری اقدم پیش از این نیز بارها در مقابل ناشرانی که معتقد بودند دفاع مقدس به تنهایی راهی به بازار جهانی نخواهد داشت، بلکه باید در میان کتاب‌های دیگر به این بازار هدایت شود، ایستاده و گفته بود که چنین نیست.
خبرگزاری تسنیم در هفته دفاع مقدس درباره شرایط ورود ادبیات دفاع مقدس به بازارهای جهانی، راه‌های پیش رو و استانداردها به گفت‌وگو نشسته‌است، متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
دفاع مقدسی‌ها رایت بیشتری می‌فروشند
* تسنیم: بحث انتقال ادبیات دفاع مقدس به خارج از کشور در سال‌های اخیر به نوعی بلاتکلیف بوده است، از سویی عده‌ای معتقدند که در مقابل این نوع ادبیات در خارج از ایران گارد گرفته می‌شود و از سویی دیگر عده‌ای این نوع ادبیات را جزو پرفروش‌های ادبیات در دنیا عنوان می‌کنند. تجربه شما در سال‌های اخیر و فعالیت در حوزه فروش رایت چه چیزی را نشان می‌دهد؟
پاسخ این پرسش تنها در یک جمله نهفته است و آن اینکه در دو سال گذشته بیش از 50 درصد کتاب‌هایی که رایتشان فروخته شده است، در حوزه دفاع مقدس است. اما برای این موفقیت باید از راهش وارد شد.
اینکه کتاب را ترجمه و منتشر کنیم و بعد آن را ارسال کنیم، هم سوخت هزینه است و هم سوخت فرصت. در دنیا برای کتاب‌هایی که میخواهند تبلیغ باشد، این کار را انجام می‌دهند، ما هم به مقدار زیادی در ایران در اوایل انقلاب این اقدام را انجام دادیم، زمانی که بنده مسئولیت ترجمه سازمان فرهنگ را بر عهده داشتم، بسیاری از کتاب‌ها را ترجمه و در الهدی منتشر می‌کردیم، بعد می‌فرستادیم رایزنی‌ها و از طریق رایزنی‌ها توزیع می‌شد، اما آن زمان هم این کار اشتباه بود، اما آن زمان ایجاب می‌کرد که ما پیام انقلاب و دفاع مقدس را صادر کنیم.
اما اکنون جریان فرق کرده است، اقتصاد نشر جهانی شده است و قواعد خاص خود را دارد، اگر می‌خواهیم کتابی به دست مخاطب هدف برسد و در دایره توزیع کشور هدف قرار بگیرد، باید ناشر کشور هدف کتاب را ترجمه و منتشر کند، ما هم بعد حمایتی ماجرا را بر عهده بگیریم.
اگر از مسیر اصلی نرویم، مخاطبان هدف را نمی‌یابیم
اینکه ناشر کشور هدف، هم خودش کتاب را ترجمه کند، هم آن را منتشر و در دایره توزیع قرار دهد و بفروشد، استاندارد جهانی است، ناشر هم خودش منتفع می‌شود و هم کتاب ما به بازار جهانی راه یافته است. اما ناشر اگر بداند برای انتشار کتاب حمایت می‌شود، تمایل بیشتری به انتخاب کتاب‌ها خواهد داشت.
با طی کردن مسیر استاندارد چند اتفاق می‌افتد، مهمترین آن این است که کتاب‌های ما به دست مخاطبانمان می‌رسد، در صورتی که در شیوه قبلی کتاب‌های ما به دست مخاطبان هدف اصلی نمی‌رسید و تنها در میان افرادی محدود توزیع می‌شد.
چگونه می‌توان ادبیات دفاع مقدس را جهانی کرد
* تسنیم: تنها راه انتقال کتاب‌های ایرانی به خارج از کشور همین مسیری است که ترسیم کردید؟
نه ببینید، بستر موجود و تعریف شده‌ای در جهان برای اینکه کتاب به دست مخاطب برسد، وجود دارد یک مسیر این است که ما در کانال اقتصاد نشر جهانی قرار بگیریم. مسیر دوم این است که از طریق مبادلات رایت این اتفاق رخ دهد. اما مسیر سوم به ما می‌گوید که از طریق چاپ مشترک با ناشران خارجی این مسیر را طی کنیم. مثلاً چینی‌ها برخی از کتاب‌هایشان را که اهمیتی ویژه دارد، با ناشر ایرانی وارد شراکت شده‌اند و هزنیه چاپ و ترجمه کتاب را پرداخت کرده‌اند تا مثلاً ما هزار نسخه از آن را به فارسی ترجمه کنیم و به بازار نشر ببریم. بعد از فروش 50 درصد برای ناشر چینی و 50 درصد برای ناشر ایرانی است. پس از فروش 1000 نسخه اول ناشر چینی 10 درصد از فروش نسخه‌های بعدی بهره‌مند می‌شود.
از مسیرهای جهانی شدن ادبیات غافلیم
ما از این مسیر‌ها غافل هستیم، تاکنون هیچ کتاب ایرانی از طریق شراکت در ترجمه و چاپ در دنیا منتشر نشده است. حتی ما مسیرهای دیگر را نیز نپیمودیم، برای نمونه می‌توان با ناشری قراردادی منعقد کرد و درباره دفاع مقدس اطلاعات و تصاویر را در اختیارش گذاشت تا او برایمان از دفاع مقدس بنویسد.
* تسنیم: شاید تصور شود که کدام ناشری حاضر است از دفاع مقدس ما بنویسد؟ استقبالی در شرایطی که پروژه ایران‌هراسی را غرب راه انداخته است، وجود ندارد؟
خیر، چنین نیست، همین حالا حداقل در هر کشور می‌توانم 6 ناشر را پیدا کرد که تمایل دارند، درباره دفاع مقدس ما کتاب تولید کنند. دفاع مقدس ما تبلیغ جنگ نیست که بخواهند گارد بگیرند، تجربه ما در فروش رایت دفاع مقدس به گونه‌ای دیگر عکس این تصور را ثابت می‌کند، قرارداد ما در حوزه کتاب‌های دفاع مقدس به بیش ازصدها نسخه می‌رسد، یک کتاب ما ممکن است به 10 کشور فروخته شده باشد. در موضوع رمان و داستان ما حرف‌هایی برای گفتن داریم، تنها در مستند است که ممکن است استقبال اندک باشد.
ادبیات جنگ در دنیا یکی از ژانرهای پرطرفدار است، ادبیات جنگ ما یک ویژگی ممتازی نسبت به دیگر کشورها دارد، اول اینکه ما تنوع داریم در ژانر رمان، کودک و نوجوان، داستان کوتاه، خاطره، سرگذشت و...، دوم اینکه در ادبیات دفاع مقدس ما نوعی مفاهیم انسانی نهفته است، شخصیت‌های انسانی داستان‌های دفاع مقدس ما رنگ و بوی انسانی دارند و از این نکته استقبال می‌شود.
گرنت اندک ناشران را پس زده است
* تسنیم: شاید این پرسش پیش بیاید که با این وضعیت گل و بلبل مشکل در کجاست که هنوز ادبیات ما آنگونه که باید جهانی نشده است؟
مشکل اینجاست که حمایت‌هایی که رخ می‌دهد، کافی نیست، برای نمونه یک ناشر مصری که 8 کتاب دفاع مقدس از ما خریده است. وقتی از رقم حمایتی گرنت برای این کتاب‌ها آگاه شد، انصراف داد و گفت: در دنیا حداقل 3 هزار دلار پرداخت می‌شود، من با 500 دلار حمایتی ندارم، ناشر صرب نیز از انتشار 4 کتاب دفاع مقدس به همین دلیل انصرف داد و ناشر ترک تنها 2 کتاب از 8 کتاب را پذیرفت که با مبلغ گرنت مصوب منتشر کند.این یکی از ایرادهای عمده است، البته تلاش‌هایی برای برطرف کردن این مشکلات انجام شده است، اما به هر حال باید توجه داشته باشیم که در دنیا عرفی برای حمایت وجود دارد، ما اگر پایین‌تر از این رقم پیشنهاد دهیم انصراف می‌دهند.
همان‌طور که مثال زدم، وقتی چینی‌ها میخواهند کتابی که برایشان مهم است منتشر شود، مبلغ حمایت را بالا می‌برند، خب، دفاع مقدس هم جزو موضوعات کلیدی برای ماست، ما باید اهمیت بیشتری نسبت به کتاب‌های دیگر به آن بدهیم، چرا نگاه ویژه و مجزایی در پرداخت گرنت به آن نمی‌کنیم؟ زمانی که من عضو شورای سیاست‌گذاری گرنت بودم، در شیوه‌نامه بحثی مطرح بود مبنی بر اینکه تا 5 هزار یورو نیز به برخی کتاب‌ها پرداخت شود. اکنون می‌توان برای حوزه دفاع مقدس سقف پرداخت را افزایش داد.
* تسنیم: وقتی با مدیران آژانس‌های ادبی حرف می‌زنیم، حوزه ادبیات کودم و نوجوان را از حوزه‌های پراستقبال عنوان می‌کنند و معتقدند که ادبیات کودک ایران می‌تواند حرفی در بازارهای جهانی برای گفتن داشته باشد، در حوزه دفاع مقدس و ادبیات کودک و نوجوان وضعیت چگونه است؟
اینکه ادبیات کودک در دنیا بیشترین فروش رایت را دارد، صحت دارد، چون اولاً تصویر دارد، ثانیاً موضوع آن فرامرزی است نه منطقه‌ای. در دنیا طبق آخرین آمار بیشترین گردش مالی در مبادلات رایت کتاب کودک و نوجوان است، چون هم متن آن خوب به فروش می‌رود و هم تصویر و طرح جلد و هم اینکه از کتاب‌های کودک و نوجوان رایت تلویزیونی فروخته می‌شود. بعد از ادبیات کودک و نوجوان، رمان بیشترین فروش را دارد.
اما آن چیزی که در حوزه دفاع مقدس ما فروخته‌ایم، یا رمان بوده است یا خاطرات.
اگر کتابی مستقیم تبلیغ جنگ کرده باشد، جبهه گرفته می‌شود برای نمونه در چین اگر از تصویر تفنگ یا صحنه نبرد روی جلد کتاب استفاده شود، مجوز چاپ نمی‌دهند، اما کتاب‌های کودک و نوجوان ما مانند کتاب‌های داوود امیریان که طنز دفاع مقدس است، قطعا‌ً تبلیغ جنگ ندارند و مورد استقبال واقع می‌شوند.
انسانیت مرز نمی‌شناسد
دفاع مقدس ما تبلیغ انسانیت، حرمت‌ها و جسارت‌هاست، اینکه بگویند تبلیغ جنگ است، پس استقبال نمی‌شود را قبول ندارم.
* تسنیم: ابتدای گفت‌وگو مطرح کردید که بیش از 50 درصد رایت کتاب‌هایی که فروختید در حوزه دفاع مقدس بوده است، ممکن است این سوال پیش آید که فروش این کتاب‌ها از همت شخصی شما بوده یا مطالبه ناشران خارجی؟
من خودم به عنوان کسی که زمانی رزمنده بودم، نسبت به حوزه دفاع مقدس تعلق خاطر دارم، اما در معرفی‌نامه‌هایی که برای ناشران خارجی ارسال می‌کنم، ذکر نمی‌کنم که این دفاع مقدس است یا نه. ما در کاتالوگ‌های ارسالی همه را ادبیات داستانی معرفی می‌کنیم. گاهی ناشر خارجی عنوان می‌کند که پیشنهاد خودت چیست؟ آن وقت من دفاع مقدس را پیشنهاد می‌کنم. البته برجسته بودن کتاب نیز تاثیرگذار است، برای نمونه وقتی «دا» را معرفی می‌کنم به فروش میلیونی نسخه‌های آن، ترجمه‌هایی که شده و ... نیز اشاره می کنم. برخی کتاب‌ها برای خودشان اعتباری کسب کرده‌اند، رایت‌هایی از آن‌ها فروخته شده و ... که به فروش رایت بیشتر کمک می‌کند.
کدام کتاب روشنفکری مثل «دختر شینا» توانمست خوش بدرخشد؟
من خطاب به دگراندیشانی که معتقدند کتاب‌های شبه‌روشنفکری ایران در دنیا امتیاز کسب کرده است، می‌گویم که چند کتابشان مانند "دختر شینا" امتیازات و ویژگی‌های این‌چنینی کسب کرده است؟ پس ادبیات دفاع مقدس ما خودش هم برای خودش در دنیا جا باز کرده است.
* تسنیم: پس اینگونه نبوده که ناشری خودش کتاب دفاع مقدس مطالبه کند؟
چرا، برخی ناشران موضوع فعالیتشان ادبیات جنگ است، مثلا ناشری از ایتالیا به ما گفت که تخصص من ادبیات جنگ است، چه کتابی در این زمینه دارید، گفتم که در معرفی روال این است که معرفی نامه را به همه می‌فرستیم، برخی‌ها انتخاب می‌کنند که اتفاقاً از آن‌هایی که خودشان انتخاب می‌کنند، باز دفاع مقدسی‌ها بیشتر است.
* تسنیم: پراکندگی جغرافیایی در انتخاب کتاب‌های دفاع مقدس چگونه است؟ کشورهای عربی بیشتر خریدارند یا اروپایی‌ها؟
تقریبا یکسان است، برای نمونه ما اصلا انتظار نداشتیم ناشری از مصر از ما کتاب دفاع مقدسی بخواهد.
* تسنیم: با وجود انتقاداتی که نسبت به شیوه ترجمه و انتشار کتاب‌های دفاع مقدس در ایران و انتقال آن‌ها به خارج از کشور وجود دارد، از این کتاب‌ها نیز در کشورهای عربی استقبال شده است، اینگونه نیست که بگوییم کتاب‌ها را کسی نخواند. به عهر حال ظرفیتی وجود داشته که در این زمینه فعالیت کرده است، نظر شما برای استفاده از این ظرفیت در مسیر استاندارد چیست؟
نه اینکه من بخواهم بگویم این کار کاری عبث است؛ ولی طبق استانداردهای دنیا نیست، اگر یک نفر از روسیه کتابی درباره جنگ روسیه به فارسی منتشر کرده باشد، ما اجازه می‌دهیم به چرخه نشر ما وارد شود؟ چرا اجازه نمی‌دهیم ، چون می‌دانیم در حال تبلیغ خودش است.
ما برای تاثیرگذاری بیشتر باید هم ترجمه و هم چاپ را به عوامل نشر در کشور هدف واگذار کنیم. بعد از چاپ آن حمایت کنیم، درباره حمایت هم بگویم که این شائبه پیش نیاد که در ارشاد از کتاب‌های دفاع مقدس کمتر استقبال می‌شود، نه، حرف من این است که در تصویب گرنت به کتاب‌های دفاع مقدس به صورت ویژه‌تری نگاه شود.
* تسنیم: به نظر می‌رسد بخشی از مسیر جهانی شدن یک کتاب به نویسنده مربوط باشد، اینکه نگاه و جهان‌بینی نویسنده چه اندازه جهانی است.
درست است، کتاب دفاع مقدس در زمره ادبیات جنگ قرار می‌گیرد، نویسنده ما برای اینکه بروز باشد باید کتاب‌هایی که در ژانر ادبیات جنگ نوشته می‌شود و موفق است را مطالعه کند، استانداردهای ادبیات جنگ در دنیا را بشناسد، محمدرضا بایرامی نویسنده ادبیات جنگ ایران است، این نویسنده در کتاب‌های دفاع مقدسی خود بعد از «لم یزرع» ادبیات جنگ دنیا را مطالعه کرده است، بنابراین قلمش هر روز جهانی‌تر می‌شود. از همین‌روست که کتاب‌هایس در دنیا مخاطبان زیادی پیدا کرده است. قرار نیست ما در ادبیات دفاع مقدس منطقه‌ای نگاه کنیم ما باید به دنیا الگوی مقاومت را نشان بدهیم. اگر نویسندگان ما خود را با سبک‌های رایج ادبیات داستانی در جهان آشنا کنند، موفقیت‌های بیشتری خواهیم داشت.
انتهای پیام/
