عزاداری فرزندان رودکی در رثای امام حسین(ع)؛ نگاهی به کربلاخوانی در تاجیکستان
کربلاخوانی در تاجیکستان از رسوم قدیمی است که در ماه محرم و در عزای اشرف اولاد آدم برگزار می‌شود. می‌گویند هل سنت از شام تا صبح در کوهستان می‌نشستند و به یاد مصائب کربلا می‌گریستند. در کنار این مراسم، باید از اشعاری یاد کرد که از دل مردم برخاسته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «زنده‌باد زبان» حاصل تجربه زندگی سه ساله حسن قریبی در تاجیکستان است که بهار امسال از سوی نشر آروَن منتشر و عرضه شد. طی چند سال گذشته عناوینی چند درباره مواجهه با فارسی‌زبانان دیگر کشورها عمدتاً در قالب سفرنامه و خاطره‌نویسی منتشر شده که با استقبال خوبی نیز مواجه شده است، اما در این مدت کمتر اثری را می‌توان یافت که از رهگذر آن بتوان به سرزمین رودکی‌ها سفر کرد و با مردمانی هم‌کلام شد که فارسی چون خون در جان آنها جریان دارد.
قریبی به دلیل مأموریتی که طی سال‌های گذشته از سوی بنیاد سعدی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی در تاجیکستان داشته، تجربیات خوبی از این حضور در اختیار علاقه‌مندان به فرهنگ و ادب فارسی قرار می‌دهد. «زنده‌باد زبان» شامل دیده‌ها و شنیده‌های اوست در این مدت. کتاب درباره موضوعات مختلفی سخن می‌گوید؛ از پیوندهای مشترکی که هنوز بعد از چند دهه از استیلای شوروی بین فارسی‌زبانان باقی است تا اطلاعات جالب و خواندنی درباره نام میوه‌ها و جانوران و رستنی‌ها در میان تاجیکان.
بخشی از نوشته‌های این کتاب به آداب و رسوم مردم تاجیکستان اختصاص دارد؛ از مراسم‌های مختلف در اعیاد گرفته تا عزاداری‌ها و ... . «کربلاخوانی در تاجیکستان» عنوان یکی از بخش‌های این اثر است که به آداب مردم تاجیکستان در عزای حسینی اشاره دارد. در بخش‌هایی از این یادداشت می‌خوانیم:
بارها از جزئیات مراسم کربلاخوانی در تاجیکستان برایم نقل شده بود. می‌گفتند: «عادتاً در جنوب تاجیکستان در منطقهٔ بدخشان و بیشتر درواز این رسم میان تاجیکان رواج داشت.
آئین کربلاخوانی با مقتل‌خوانی از روضه‌الشهدای حسین کاشفی و منظومه‌های بخشیده شده به حادثهٔ دشت کربلا، در دستگاه موسیقی مخصوص برگزار می‌شود».
توضیح دادند که رواج این رسم در جنوب ربطی به اسماعیلیان این منطقه نداشت و مخصوص مردم عادی بود. از نام منطقه‌ای به نام «یَفتَل» (اگر درست شنیده‌باشم) در بدخشان افغانستان نام بردند که ریشهٔ کربلاخوانی تاجیکان را منسوب به آنجا می‌دانستند و تأکید شد که اهل سنت در کوهستان، گاه تا صبح می‌نشستند به یاد مصائب حسین(ع) کربلاخوانی می‌کردند و مردم هم با هوا و هوس (اشتیاق) گوش می‌کردند و اشک می‌ریختند... .
استاد جوره‌بیک نذری، رئیس شعبه آثار خطی پژوهشگاه شرق‌شناسی، که خود از خوانندگان بنام تاجیکستان و از منطقهٔ جنوب است، چند قطعه از حافظه در این موضوع خواند که از شعر‌های مردمی و به قول تاجیکان خلقی است:
قیامت در زمین کربلا شد
عجب ظلمی به دشت کربلا شد
جدا کردند سرِ پاک حسین را
فغان و ناله در هفت آسمان شد
خداوندا که می‌کردی تماشا
حسین تو شهید کربلا شد!!
در پایان از نام‌های آدینه هاشم و یارمحمد عشقی، که سال گذشته در سن 83 سالگی درگذشت به عنوان آخرین نسل این کربلا‌خوانان در دوران شوروی یاد شد و یک رباعی:
آبی‌است که از کوه صفا می‌ریزد
از دیدهٔ پاک مصطفی می‌ریزد
صد خنجر آبدار در دست یزید
خونی‌ست به دشت کربلا می‌ریزد
در دوران معاصر هم قطعاتی از کربلاخوانی در تاجیکستان منتشر شده است که آثار دولتمند خال‌اف از آنهاست.
انتهای پیام/
