از دشمنی با پیام غدیر تا ماجرای حسادت ابلیس به حضرت آدم(ع)
پیامبر(ص) در خلال خطبه غدیر به ماجرای حسادت ابلیس نسبت به آدم(ع) که منجر به اخراج ایشان از بهشت شد، اشاره کرد و امت خویش را از این رفتار ابلیس یعنی حسادت برحذر داشت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، یکی از شاخصه‌های جریان غدیر، ارتباط آن با جریانات جاری در تاریخ برخی انبیای الهی است، به این معنا که خداوند بخشی از ماجرای این بزرگواران را نشان و آیه‌ای از واقعه غدیر قرار داده است تا بشریت با مطالعه آنها عبرت‌های لازم را دریافت کنند. ارتباط غدیر با ماجرای آدم(ع) یکی از این نقاط ارتباطی است.
بر اساس آیات مربوطه، خداوند زمانی به ملائک اعلان کرد قصد دارد خلیفه‌ای در زمین قرار دهد که در وهله اول با اعتراض آنها مواجه شد. خداوند در ادامه فرمود من به چیزی علم دارم که شما واجد آن علم نیستید. سپس علم به اسمای عالم را به آدم(ع) آموخت، اسمایی که ملائک توانایی اِنبای آنها را نداشتند. 1 بنابراین مهم‌ترین موضوع در ماجرای آدم(ع)، موضوع خلافت ایشان بر تمام محدوده عالم هستی برای اِعمال برنامه‌های خداوند در این محدوده بود، منتها لازمه این کار، سر به اطاعت نهادن بر خلیفه منسوب از جانب پروردگار عالم بود، لذا خداوند صحنه‌ای برپا کرد تا ملائک و ابلیس را به سوی اطاعت ایشان سوق دهد آنجا که فرمود «وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ؛ و [ یاد کن ] هنگامى که به فرشتگان گفتیم: به آدم سجده کنید» (34بقره) بر اساس روایات ذیل این آیه، در می‌یابیم، منظور از سجده، همان انقیاد و سر به اطاعت نهادن بر آدم(ع) بود.
اما در این بین تنها موجودی که از این کار سر باز زد، ابلیس بود. «فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلیسَ أَبى وَ اسْتَکْبَرَ وَ کانَ مِنَ الْکافِرین؛ (ملائک)سجده کردند مگر ابلیس که نپذیرفت و تکبّر ورزید و از کافران شد». این مسئله باعث شد خداوند او را از درگاه خود براند و ابلیس هم سوگند یاد کرد بشریت را از صراط مستقیم منحرف کند 2 لذا اولین نمود دشمنی او ورود به بهشت آدم(ع) و وسوسه ایشان تا اخراج‌شان از آن بهشت موقت بود.
بر اساس این بخش از داستان آدم(ع) در می‌یابیم از همان ابتدای خلقت بشر، دو جریان حق و باطل شکل گرفت؛ جریان حق به فرماندهی خلفای الهی و جریان باطل به فرماندهی ابلیس و شیاطین. در این بین شیاطین با ابزارهای خاص خود تلاش خود را در به انحراف کشاندن مردم از خط خلفای الهی و دشمنی با آنها به کار گرفتند.
انطباق این جریان را در ماجرای غدیر نیز مشاهده می‌کنیم. زمانی که پیامبر (ص) قصد تعیین خلیفه کرد، یک فراخوان همگانی بین مسلمانان زد و از آنها دعوت کرد در این مراسم حضور داشته باشند. پس از آنکه اکثر مسلمانان در منطقه‌ای به نام غدیر حضور یافتند، از آنها نسبت به ولایت امیرالمؤمنین(ع) عهد گرفت و به آنها امر فرمود با امام(ع) دست بیعت دهند. نکته جالب توجه اینجاست که پیامبر(ص) در خلال سخنان خویش به ماجرای حسادت ابلیس نسبت به آدم(ع) که منجر به اخراج ایشان از بهشت شد، اشاره کرد و امت خویش را از این رفتار ابلیس یعنی حسادت برحذر داشت. حضرت در این بخش فرمود: «ای مردم، به راستی که ابلیس آدم را با حسادت از بهشت راند، مبادا شما به علی حسادت بورزید که در این صورت اعمال‌تان نابود و گام‌هایتان لغزان خواهدشد. آدم به خاطر یک اشتباه به زمین هبوط کرد و حال آن که برگزیده خدای عزّوجلّ بود. پس چگونه خواهید بود شما و حال آن که شما شمایید و دشمنان خدا نیز از میان شمایند. آگاه باشید که با علی نمی‌ستیزد مگر اشقیا و ولایت او را نمی‌پذیرد مگر فرد پرهیزگار و به او ایمان نمی‌آورد مگر فرد مؤمنِ مخلص؛ إِنَّ إِبْلیسَ أَخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ، فَلاتَحْسُدُوهُ فَتَحْبِطَ أَعْمالُکُمْ وَتَزِلَّ أَقْدامُکُمْ، فَإِنَّ آدَمَ أُهْبِطَ إِلَی الْأَرضِ بِخَطیئَةٍ واحِدَةٍ، وَهُوَ صَفْوَةُالله عَزَّوَجَلَّ، وَکَیْفَ بِکُمْ وَأَنْتُمْ أَنْتُمْ وَ مِنْکُمْ أَعْداءُالله، أَلا وَ إِنَّهُ لایُبْغِضُ عَلِیّاً إِلاّشَقِی، وَ لایُوالی عَلِیّاً إِلاَّ تَقِی، وَ لایُؤْمِنُ بِهِ إِلاّ مُؤْمِنٌ مُخْلِصٌ.»
در این بیان پیامبر(ص) چند نکته دیده می‌شود:
اول، ارتباط حسادت ابلیس نسبت به آدم(ع) با حسادت برخی از افراد برجسته امت نسبت به امیرالمؤمنین(ع).
دوم، ارتباط نابودی تمام اعمال چندهزار ساله ابلیس به واسطه عدم سر نهادن بر اطاعت آدم(ع) با نابودی اعمال مسلمانانی که سر به اطاعت و تبعیت از فرمان پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) ننهادند.
سوم، اینکه ابلیس به واسطه حسادت خود بر خلیفه پروردگار، جزو اشقیا شد، لذا هرگونه کج‌رفتاری در قبال خلیفه پیامبر(ص) شقاوت را به همراه خواهد داشت.
امام رضا(ع) در بیانی دیگر ارتباط واقعه غدیر با ماجرای آدم(ع) را اینگونه توضیح می‌دهند: «مثال مؤمنانی که ولایت امیر مؤمنان علیه‌السلام را در روز غدیر قبول کردند، مانند ملائکه‌ای است که بر آدم سجده کردند و مَثَل کسانی که ولایت ایشان را در روز غدیر نپذیرفتند، همانند ابلیس است و در این روز، آیه اکمال نازل شد؛ مَثَلُ الْمُؤْمِنِینَ فِی قَبوُلِهِمْ وَلَاءَ اَمِیرِ الْمُؤْمِنینَ فِی یَوْمِ غَدِیرِ خُمّ کَمَثَلِ الْمَلَائِکَۀِ فِی سُجُودِهِمْ لِآدَمَ وَ مَثَلُ مَنْ اَبَی وِلَایَۀ اَمِیرِ الْمُؤْمِنینَ فِی یَوْم الْغَدِیرِ، مثل اِبْلِیس وَ فِی هَذَا الْیَوْمِ اُنْزِلَتْ هَذِهِ الْآیَۀِ: «اَلْیَوْم اَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینُکُمْ» (إقبال الأعمال (ط - القدیمة)، ج1، ص465)
لذا متأسفانه پس از غدیر آنچه نباید اتفاق می‌افتاد، رخ داد. یعنی اکثر امت اسلام جز عده انگشت‌شماری، از عهد پیامبر درباره پیروی از ولایت امیرالمؤمنین(ع) به عنوان خلیفةالله رویگردان شدند لذا فتنه‌ای در دین اسلام رخ داد که تاکنون تبعه آن دامنگیر امت اسلام شده است.
1ـ وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ / 30 بقره
وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِکَةِ فَقالَ أَنْبِئُونی بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ / 31 بقره
2ـقالَ فَبِما أَغْوَیْتَنی لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَکَ الْمُسْتَقیمَ / 16 اعراف
انتهای‌پیام/
