«بانکدار سفارشی»|چرا قانون پای مدیران بی‌صلاحیت را به بانکها باز کرد؟
ردپای برخی مدیران و اعضای هیات مدیره بانکها را می‌توان در فسادهایی که تاکنون از نظام بانکی کشف و در دستگاه قضا بررسی شده است دید؛ اما آیا این موضوع ریشه در ضعف قوانین دارد؟!
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بروز فسادهای پیدا و پنهان از سیستم بانکی در سال‌های اخیر نشان می دهد که در اکثر این فسادها مدیران و اعضای هیات عامل بانکهای متخلف حضور داشته اند.
نمونه بارز حضور پُررنگ مدیران ارشد در فسادهای بانکی را می توان در پرونده ی باز و پُر متهم بانک سرمایه به وضوح مشاهده کرد؛ صف طویل متهمان این پرونده نشان می دهد ضعف قوانین و نظارت باعث شده تا میلیاردها تومان از سرمایه های فرهنگیان با سیاست های رانتی و سفارشی مدیران متخلف این بانک حیف و میل شود.
بررسی ابعاد مختلف بروز فساد در بانکها نشان می دهد که نوع انتخاب مدیران عامل و اعضای هیات عامل بانکها سهم بالایی در فسادهای کوچک و بزرگ بانکی دارد.
تقریباً در اکثر بانکهای متخلف، مدیران ارشد و اعضای هیات مدیره با سفارش افراد با نفوذ روی کار آمده اند و در دوره مدیریت هم به دلیل نوع انتخاب‌شان مجبور به اجرای سیاست های سفارشی و فرمایشی بوده اند.
تکرار این سیاست ها در برخی از بانک ها به فساد ختم شده و در برخی دیگر بانک را به مرز ورشکستگی رسانده است؛ به طور حتم دولت و مجلس در هنگام تدوین و تصویب اصلاح نظام بانکی باید ضوابطی را در نظر بگیرند که منجر به برچیده شدن رانت و فساد در بانکها شود.
خبرگزاری تسنیم در نظر دارد در قالب پرونده ویژه «بانکدار سفارشی» در قالب موضوع «اصلاح نظام بانکی» به ابعاد مختلف فساد در بانکها بپردازد؛ به طور حتم یکی از راه های گسترش فساد در بانک ها ضعف های قانونی انتخاب مدیران و هیات عامل بانک‌هاست.
همچنین ضعف قوانین داخلی بانک ها فضا را برای سوءاستفاده از منابع سپرده گذاران هموار می کند که باید مجلس و دولت با تصویب قوانین درست مانع از گسترش رانت در نظام بانکی شوند.
قبل از آنکه وارد فاز گفت‌وگو با بانکی ها، کارشناسان و نمایندگان مجلس شویم باید مروری داشته باشیم به قوانین رایج که مدیران بانکی براساس آن روی کار می آیند.
جست‌وجو در قوانین مربوط به انتخاب مدیران عامل بانک ها نشان می دهد که هم اکنون مدیران بانک ها براساس قوانین برنامه پنجم توسعه و قانون اداره امور بانک ها مصوب سال 58 منصوب می شوند.
* بانکدارهای ایرانی چطور انتخاب می‌شوند؟
طبق ماده 15 لایحه قانونی اداره امور بانکها مصوب 58/07/02 ؛ مدیرعامل بالاترین مقام اجرایی و اداری بانک است که حسب پیشنهاد شورای عالی بانکها از طرف مجمع عمومی بانکها انتخاب‌می‌شود.
احکام مدیران عامل و اعضای هیأت مدیره بانکها به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی صادر خواهد شد.
انتخاب مدیران عامل بانکهای تخصصی به پیشنهاد وزیر مربوط و انتخاب مدیران عامل بانکهای تجاری به پیشنهاد وزیر بازرگانی با نظر‌مشورتی شورای عالی بانکها.
البته در سال‌های اخیر، و به دلیل شرایط خاص حاکم بر بانک ها، بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر بر نظام پولی و بانکی کشور، مسئولیت تایید صلاحیت حرفه ای مدیران بانکی را در اختیار گرفته است و در همین راستا «دستورالعمل نحوه احراز و سلب صلاحیت حرفه‌ای مدیران مؤسسات اعتباری» در این بانک تدوین شده است.
در قانون برنامه پنجم توسعه نیز همه امور مربوط به عزل و نصب مدیران بانکی برگرفته از دستورالعمل نحوه احراز و سلب صلاحیت حرفه ای مدیران موسسات اعتباری است.
بنابراین و براساس تبصره 4 ماده 96 قانون برنامه پنجم توسعه، انتخاب مدیرعامل و هیأت‌مدیره بانکهای دولتی پس از صدور مجوز صلاحیت حرفه‌ای آنان از سوی بانک مرکزی امکان‌پذیر است.
* شرایط تأیید صلاحیت مدیران بانکی چیست؟
این افراد باید حداقل دارای دانشنامه کارشناسی مرتبط باشند. همچنین دوسوم اعضاء هیأت مدیره حداقل ده سال سابقه کار در نظام بانکی داشته باشند.
در بند مربوط به شرایط لازم برای تصدی سمت‌های مدیریتی موسسه اعتباری، در دستورالعمل صلاحیت مدیران بانکها عامل در دستورالعمل نحوه احراز و سلب صلاحیت حرفه ای مدیران موسسات اعتباری آمده است:
- داشتن تابعیت ایران (برای مدیرعامل، رئیس هیات مدیره و اکثریت اعضای هیات مدیره و اکثریت اعضای هیات عامل)
- نداشتن تابعیت دوگانه
- پیرو دین اسلام یا یکی از ادیان شناخته شده در قانون اساسی
- دارا بودن حسن شهرت و امانت‌داری
- نداشتن سابقه محکومیت قطعی موثر به هیچ یک از جرایم سرقت، ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، کلاهبرداری، پولشویی، جعل و تزویر، صدور چک بی‌محل و ورشکستگی به تقصیر یا تقلب(اعم از این که حکم از دادگاه‌های داخلی یا خارج کشور صادر شده یا محکوم علیه، مجرم اصلی یا شریک یا معاون جرم بوده است.
- نداشتن منع تصدی سمت مدیرعامل، قائم مقام مدیرعامل و عضویت در هیئت مدیره موسسات اعتباری ناشی از محکومیت قطعی در هیئت انتظامی بانکها.
- نداشتن بدهی غیرجاری شخصی به بانکها، موسسات اعتباری غیربانکی و سایر بنگاه‌های واسطه پولی اعم از دولتی یا غیردولتی تحت نظارت بانک مرکزی.
- نداشتن سهم یا سمت در سایر موسسات اعتباری مگر با اجازه بانک مرکزی. تبصره- داشتن کمتر از یک دهم درصد سهام سایر موسسات اعتباری مانع از تصدی سمت مدیریتی در موسسه اعتباری نیست.
- انقضای مدت‌های محرومیت ناشی از عدم کسب حد نصاب مصاحبه تخصصی یا عدم تأیید صلاحیت حرفه‌ای در کمیسیون(موضوع تبصره ماده30) و یا سلب صلاحیت حرفه‌ای در کمیسیون(موضوع تبصره یک ماده 33).
- برخورداری از شرایط تخصصی به شرح مندرج در ماده 6 به تشخیص بانک مرکزی.
- نداشتن سابقه تصدی سمت مدیریتی در موسسه اعتباری دیگری که در زمان تصدی وی اجازه نامه تأسیس یا فعالیت آن لغو گردیده یا اداره آن بر عهده بانک مرکزی قرار گرفته است.
- قرارنگرفتن در شمول مصادیق ماده 111 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت.
- عدم اشتغال هم زمان در وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی مگر در خصوص عضویت کارمندان دولت در هیئت مدیره موسسه اعتباری به عنوان نماینده سهام دولت و با رعایت قوانین و مقررات مربوط.
- نداشتن سمت مدیرعاملی یا عضویت در هیئت مدیره سایر شرکت‌هایی که تمام یا بخشی از سرمایه آنها متعلق به دولت یا نهادها و موسسات عمومی غیردولتی باشد اعم از آن که سمت‌های مزبور، اصالتاً یا به نمایندگی از شخص حقوقی سهامدار شرکت باشد.
- دارا بودن حداقل سن 35 و حداکثر 70 سال برای مدیرعامل، قائم مقام مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره.
- نداشتن سابقه چک برگشتی رفع سوءاثرنشده شخصی ونیز چک‌های برگشتی رفع سوءاثرنشده صادره از سوی مدیران و صاحبان امضای مجاز اشخاص حقوقی. تبصره- هرگاه فردی که به نمایندگی از شخص حقوقی اقدام به صدور چک نموده، در مرجع قضایی ثابت نماید عدم پرداخت چک، مستند به عمل صاحب حساب و یا وکیل یا نماینده بعد از وی بوده است. تصدی سمت مدیریتی توسط وی با رعایت سایر شرایط بلامانع است.
- تأییدیه صلاحیت فردی داوطلب توسط حوزه حراست بانک مرکزی.
تبصره- مدیرعامل نمی‌تواند همزمان رئیس یا نایب رئیس هیئت مدیره موسسه اعتباری باشد.
ب- شرایط تخصصی
ماده 5- شرایط تخصصی لازم برای تصدی سمت مدیریتی موسسه اعتباری توسط داوطلب به شرح ذیل است:
دارا بودن دانشنامه کارشناسی یا بالاتر در رشته‌های مرتبط
داشتن حداقل 10 سال سابقه کار در نظام بانکی برای مدیرعامل و قائم مقام مدیرعامل که حداقل پنج سال از آن در سمت‌های مدیریتی باشد.
کسب حدنصاب لازم در مصاحبه تخصصی کمیسیون.
* اعضای هیات مدیره بانکها با چه معیارهایی انتخاب می شوند؟
طبق اساسنامه، بانکهای غیردولتی، که اسفند سال 92 به به تصویب شورای پول و اعتبار رسیده و به بانک ها ابلاغ شده است؛ فرایند انتخاب اعضای هیئت مدیره به شرح زیر می باشد.
تعداد اعضای هیئت مدیره
ماده 58- هیئت مدیره بانک متشکل از (حداقل پنج نفر و حداکثر9 نفر) عضو است که توسط مجمع عمومی موسس یا عادی از بین صاحبان سهام واجد شرایط مورد نظر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انتخاب می‌شوند و همه آنها قابل عزل و انتخاب مجدد می‌باشند.
تبصره- مجمع عمومی موسس یا عادی علاوه بر انتخاب اعضای هیئت مدیره، نسبت به انتخاب دو نفر دیگر به عنوان اعضای علی البدل هیئت مدیره براساس اولویت اقدام می‌نماید.
ترتیبات عضویت در هیئت مدیره
ماده 59- انتخاب اعضای هیئت مدیره بانک و تمدید دوره مسئولیت آنها منوط به تأیید صلاحیت حرفه‌ای اشخاص مذکور توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.
ماده60- در صورت سلب صلاحیت حرفه‌ای هر یک از اعضای هیئت مدیره، توسط باک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، عضو مذکور منفصل تلقی می‌گردد ادامه تصدی این مدیران در حکم دخل و تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال عمومی محسوب می‌شود.
ماده61- مدیرعامل حداقل شش ماه قبل از تاریخ تشکیل مجمع عمومی عادی که انتخاب اعضای هیئت مدیره در دستور کار آن قرار دارد، مراتب را از طریق آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و پایگاه اطلاع رسانی بانک به اطلاع کلیه سهامداران می‌رساند.
سهامدارانی می‌توانند داوطلب عضویت در هیئت مدیره بانک شوند که تأیید کتبی دارندگان حداقل 5 درصد سهام بانک را به همراه اعلام داوطلبی خود، حداقل چهار ماه قبل از تاریخ تشکیل مجمع عمومی، به بانک ارسال دارند، مدیرعامل، نام و مشخصات اشخاصی را که به ترتیب فوق اعلام داوطلبی نموده‌اند، جهت تأیید صلاحیت حرفه‌ای به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌نماید.
ماده62- مدیرعامل حداقل سه ماه قبل از برگزاری مجمع عمومی، نام و مشخصات اشخاصی که به ترتیب مذکور در ماده 61 اعلام داوطلبی نموده‌اند را حداکثر تا دو برابر ظرفیت پست‌های بلاتصدی هیئت مدیره، جهت تأیید صلاحیت حرفه‌ای به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اعلام می‌نماید.
شرایط اعضای هیئت مدیره
ماده63- اعضای هیئت مدیره بانک باید از شرایط ذیل برخوردار باشند.
تابعیت ایران(در مورد مدیرعامل، رئیس هیئت مدیره و اکثریت هیئت مدیره)
پیرو دین اسلام یا یکی از ادیان شناخته شده در قانون اساسی
دارا بودن حسن شهرت و امانت داری
دارا بودن دانشنامه کارشناسی یا بالاتر در رشته‌های مرتبطی که فهرست آن توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود.
نداشتن سابقه محکومیت به سرقت، ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، کلاهبرداری، پولشویی جعل و تزویر، صدور چک بی محل و ورشکستگی به تقصیر یا تقلب اعم از اینکه حکم از دادگاه‌های داخلی یا خارج کشور صادر شده یا محکوم، مجرم اصلی یا شریک یا معاون جرم بوده باشد.
نداشتن محکومیت قطعی محرومیت در هیئت انتظامی بانکها
نداشتن سهم یا سمت در سایر بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی مگر با اجازه بانک مرکزی جمهوری اسلامی
دارا بودن حداقل ده سال سابقه کار در نظام بانکی برای رئیس و حداقل دو سوم اعضای هیئت مدیره
قرار نگرفتن در شمول مصادیق ماده 111 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت
نداشتن بدهی غیرجاری به بانکها و سایر موسسات اعتباری اعم از دولتی یا غیردولتی، تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض الحسنه
نداشتن چک برگشتی رفع سوء اثر نشده
دارا بودن صلاحیت حرفه‌ای به تشخیص بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
ماده64- اعضای هیئت مدیره بانک صرفاً از میان اشخاص حقیقی انتخاب می‌شوند.
ماده65- مدت مدیریت اعضای هیئت مدیره بانک دو سال است، تجدید انتخاب اعضای اصلی و علی البدل هیئت مدیره بانک، برای دوره‌های بعدی با رعایت شرایط مذکور در ماده 63 و تأیید مجدد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بلامانع است.
تکمیل اعضای هیئت مدیره
ماده 66- چنانچه بنا به هر دلیل از جمله سلب صلاحیت حرفه‌ای اعضای هیئت مدیره توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تعداد اعضای هیئت مدیره کمتر از حد نصاب مقرر شود و عضو علی البدل نیز وجود نداشته باشد یا کافی نباشد، لازم است با رعایت ترتیبات مذکور در مواد 61 و 62، مجمع عمومی عادی بانک جهت تکمیل اعضای هیئت مدیره تشکیل شود.
ماده67- هرگاه هیئت مدیره، ظرف مدت یک ماه، تاریخ تشکیل مجمع عمومی برای انتخاب اعضای جدید هیئت مدیره را به سهامداران اطلاع ندهد، هر ذی نفع حق دارد از بازرس بانک بخواهد که به دعوت مجمع عمومی عادی جهت تکمیل اعضای هیئت مدیره با رعایت تشریفات لازم اقدام کند. بازرس مکلف به انجام چنین درخواستی حداکثر ظرف مدت یک ماه می‌باشد.
ماده 68- درصورتی که بنا به هر دلیل، تعداد اعضای هیئت مدیره از حدنصاب کمتر شود و تشریفات مذکور در ماده 67 برای مدت بیش از یک ماه توسط بازرس بلا اقدام بماند، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند ضمن سلب صلاحیت اعضای هیئت مدیره بانک، برای اداره امور بانک و تمهید مقدمات برگزاری مجمع عمومی فردی را از میان خبرگان و متخصصین امور بانکی به عنوان سرپرست منصوب نماید. فرد منصوب دارای کلیه اختیارات هیئت مدیره بانک بوده و باید حداکثر ظرف مدت هشت ماه نسبت به برگزاری مجمع عمومی برای انتخاب اعضای جدید هیئت مدیره اقدام نماید در هر حال مدت مسئولیت سرپرست تعیین شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بیش از یک سال نخواهد بود. جبران خدمات سرپرست برعهده بانک است.
به گزارش تسنیم، آنچه در بالا آمد برگرفته از قوانینی است که هم اکنون در نظام بانکی مورد تایید و اجراست و مدیران بانکی نیز براساس آن انتخاب می شوند.
اما نکته مهم اینجاست که قانونی برای اداره امور بانکها وجود ندارد و هرآنچه در این خصوص موجود است مربوط به لایحه اداره امور بانک ها مصوب سال 57 است!
هرچند قوانین در اصل انتخاب مدیران بانکی پشتوانه محکمی ندارد ولی مهمتر اینجاست که ضعف قوانین در دوره مدیریت بانکدارها بسیار ضعیف‌تر از قوانین انتخاب و انتصابشان است.
ضروری است دولت به صورت جدی به فکر تدوین لایحه اصلاح نظام بانکی و درج قوانین مربوط به انتخاب و انتصاب مدیران بانکی و البته نظارت بر عملکرد این افراد باشد. نباید فراموش کرد که بانکها قلب اقتصاد هستند و اگر به موقع درمان نشوند به طور حتم آسیب های بسیار بزرگی متوجه کشور خواهد شد.
انتهای پیام/
