هزینه‌های راهداری مهم‌ترین چالش موافقتنامه ترانزیتی چابهار + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار؛ ایران، هند و افغانستان سه‌سال پیش همین روزها، 3 خرداد 95، موافقتنامه سه‌جانبه موسوم به چابهار را امضا کردند، موافقتنامه‌ای ترانزیتی برای ایجاد کریدوری تجاری که کارشناسان گواهی می‌دهند آینده تجارت و ترانزیت منطقه را رقم می‌زند.

موافقتنامه چابهار آن‌قدر اهمیت دارد که برای اجباری‌شدن اجرایی‌شدنش در مجالس هند و افغانستان سال 2017 تصویب شده و در ایران هم آذرماه 96 مصوب شده و مردادماه 97 پس از تایید شورای نگهبان برای اجرا به وزارت راه شهرسازی ابلاغ شده است. موافقتنامه چابهار و سرمایه‌گذاری‌هایی که قرار است در پی این معاهده صورت گیرد با رایزنی‌های هند و افغانستان از معافیت تحریمی آمریکا هم برخوردار است.

هند و افغانستان چشمشان به چابهار

اما این موافقتنامه و بندر چابهار گلوگاه آن چرا این‌قدر اهمیت دارد؟ برای کشوری که 1.4 میلیارد نفر جمعیت دارد و به‌گواه تحلیل‌گران و اقتصاددانان اقتصادی نوظهور به‌حساب می‌آید تامین نیاز پایدار انرژی و مواد اولیه و صدالبته تسخیر و تصاحب بازارهای دست نخورده مهم‌ترین دغدغه سردمدارانش است؛ هند برای تجارت و تامین نیاز پایدار آینده خود چشم به افغانستان و 5 کشورِ مشترک‌المنافع آسیای میانه( ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان،تاجیکستان،ازبکستان) دارد، بازارهایی دست نخورده با منابع طبیعی غنی؛ برآوردهای جهانی می‌گوید آسیای میانه در کمترین تخمین 17 میلیارد و در بیشترین 49 میلیارد بشکه ذخایر شناخته شده یا 5 درصد از کل ذخایر جهانی نفت و 6 تریلیارد مترمکعب یا 3 درصد کل ذخایر جهانی گاز را داراست؛ این منطقه به‌علاوه‌ افغانستان، علاوه‌بر منابع انرژی، معادن غنی معدنی و منابع طبیعی نیز دارد.

برای آسیای میانه و نماینده‌اش در توافقنامه، افغانستان، راهی به‌صرفه، ایمن و امن برای تجارت و تامین نیاز کالایی مهم‌ترین دغدغه است به‌ویژه آنکه برآوردهای وزارت تجارت و صنایع افغانستان می‌گوید، این کشور 30 میلیون نفری محصور در خشکی 95 درصد نیاز کالایی خود را از کشورهای حوزه اقیانوس هند به‌ویژه خود هند وارد می‌کند و راه این واردات هم بنادر پاکستان بوده که به‌دلیل مشکلات سیاسی طرفین دولت اسلام آباد برای تجار افغان برای استفاده از بنادر این کشور بارها مانع تراشی کرده است.

هند متعهد شده بنا بر این معاهده به مراتب چیزی بیش‌از یک میلیارد دلار را صرف توسعه و تجهیز راه‌های ارتباطی این کریدور در ایران کند، به تفصیل هند 85 میلیون دلار را صرف تجهیز دو اسکله بندر چابهار به تجهیزات و امکانات تخلیه و بارگیری کالا، 150 میلیون دلار را صرف توسعه پس‌کرانه بندر چابهار و هم‌چنین حدود 900 میلیون دلار را هم صرف توسعه و تکمیل راه‌آهن چابهار-زاهدان-سرخس می‌کند.

برای اجرایی شدن موافقتنامه و عملیاتی شدن کریدور هم هند آبان 96 نخستین محموله ترانزیتی خود را وارد بندر چابهار کرد، این محموله، 110 هزار تن گندم اهدایی هند به افغانستان بود که از آبان 96 تا فروردین ماه 97 با هشت کشتی از بندر کاندلا بارگیری شد، به چابهار آمد و با کامیون‌های عمدتا افغانی به افغانستان حمل شد.

کشتی الوان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران حامل کانتینرهای گندم اهدایی هند به افغانستان، آذر 96

وزارت تجارت و صنایع افغانستان هم گفته می‌خواهد با اجرایی شدن موافقتامه چابهار صادرات خود را از یک میلیارد دلار فعلی به دو میلیارد دلار درسال برساند؛ وزارت تجارت و اتاق بازرگانی افغانستان نخستین محموله صادراتی خود به هند را اوایل اسفندماه 97 با 23 کامیون ترانزیتی از ولایت نیمروز راهی چابهار کرد تا به هند صادر کند.

کامیون‌های افغانستان570 ماش و سنگ تالک را برای ارسال به هند  به چابهار منتقل می‌کند-اسفند97-شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز

انتقاد از چالش‌ها تازه است، جدید نیست

اما موافقتنامه ترانزیتی چابهار آن‌قدرها هم بی‌دردسر اجرا و عملیاتی نشده است؛ در تازه‌ترین واکنش‌ها،‌ خان‌جان‌ الکوزی معاون اتاق تجارت و صنایع افغانستانگفته: از زمان افتتاح بندر چابهار( آذر ماه 96) تنها یک بار صادرات و واردات از طریق این بندر صورت گرفته است.ایران، افغانستان و هند به تعهدات خودشان بطور کامل با تاجران عمل نکرده‌اند و مشکلات بسیاری در بندر چابهار برای تاجران وجود دارد.

معاون تجارت و صنایع افغانستان افزوده:برای بررسی اموال تجاری اسکنر نیست و امکانات فنی لازم به سختی وجود دارند، در زمینه طی مراحل اداری شرایط دشواری در نظر گرفته شده است که زمان طولانی را در بی می‌گیرد.حدود 800 تن محصولات از افغانستان به هند صادر شد و 300 تن نیز از هند وارد افغانستان شد اما پس از آن تجار افغان از این بندر استفاده نکردند.

انتقاد معاون اتاق تجارت و صنایع افغانستان از موانع ترانزیتی کریدور هرچند تازه است اما درسه سال گذشته جدید نیست؛ فوزیه احسانی معاون وزارت حمل و نقل افغانستان هم سال گذشته همزمان با انتقال محموله گندم اهدایی هند گفت: هزینه‌های که ایران از بازرگانان افغان می‌گیرد مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. در افغانستان قیمت سوخت به دلیل وارداتی بودن آن بالاست و هر ده لیتر بنزین حدود هفت دلار آمریکایی است. درحالیکه قیمت یک لیتر بنزین در ایران حدود هزار تومان است.

وی افزود: هزینه دیگر نیز هزینه تن در کیلومتر است که افغانستان این هزینه را ندارد و اما ایران از شرکت‌های افغانی دریافت می‌کند؛ هزینه‌های گزاف دیگر نیز ایرانی‌ها از شرکت‌های حمل‌ونقل افغانستان دریافت می‌کنند که ازجمله هزینه پارکینگ‌ها است.

هرچند مقامات عالی افغان در بیان مشکلات پیش دم دار بوده‌اند اما مدیران ایرانی هم هرچند میانی از مشکلات ترانزیتی گفته‌اند؛ محسن محمدی معین معاون حمل و نقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار 15 آذر 97 در جلسه‌ای که با حضور شهرام آدم نژاد معاون حمل و نقل وزیر راه برای رفع مشکلات ترانزیت بندر چابهار برگزار شده بود، گفت: نیروی انتظامی ایران هیچ یک از مدارک شناسایی رانندگان افغان را قبول ندارد و به همین دلیل با جرایم مختلفی آن‌ها را مواجه می‌کند؛ نامه کنسول‌گری ایران در هرات افغانستان می‌گوید همه رانندگان افغانی (محموله گندم هند به افغانستان) که از طرف ایران آمدند، بالااستثنا همه اعلام می‌کنند در قدم به قدم مسیر با اسکناس‌های پشت سبز و رشوه رد شده‌اند و به بهانه‌های مختلف از آن‌ها پول گرفته شده است.

هزینه‌های راهداری مهم‌ترین چالش

یک کارشناس حمل و نقل با تشریح موانع کریدور ترانزیتی چابهار می‌گوید: مهم‌ترین مانع درحال حاضر هزینه‌های راهداری ست که عملا تجار افغان را در  استفاده از بندر چابهار دلسرد می‌کند، سازمان راهداری 3میلیون تومان عوارض با بهانه‌ها و ردیف‌های مختلف از هر کامیون‌ خارجی می‌گیرد، به تفصیل 10 میلیون ریال بابت ویزا و بیمه،104 دلار بابت خاک پولی،80یورو پس رود(pass road)، 266 یورو ما به تفاوت سوخت و 3 میلیون ریال CMR و کاپوتاژ.

محمدعلی رحیمی‌نژاد در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: البته کامیون‌های ترانزیتی داخلی هم هزینه‌های سرباری دارند، 4 میلیون ریال هزینه بارنامه، 3.5 میلیون ریال عوارض تن بر کیلومتر و 1.5 میلیون ریال عوارض انتقال به کامیون افغانی در صورت ترانشیب در مرز که جمعا معادل 9 میلیون ریال(900 هزار تومان) می‌شود.

وی تصریح می‌کند: در منطق حمل و نقل برای ایجاد،راه‌اندازی و عملیاتی شدن یک کریدور باید ابتدا تسهیلات داد، سازمان بنادر تسهیلاتی را برای کم کردن هزینه‌های پهلوگیری کشتی متقبل شده اما سازمان راهداری هنوز تسهیلاتی را قایل نشده است.

رحیمی‌نژاد خاطرنشان می‌کند: مهم‌ترین تسهیلات و تخفیفاتی که سازمان بنادر می‌دهد شامل 30 درصد تخفیف هزینه تخلیه و بارگیری به ازای هر کانتینرهای وارداتی نسیت به دیگر بنادر کشور؛ هم‌چنین برای کانتینرهای ترانزیتی به افغانستان و کشورهای آسیای میانه نیز علاوه بر این 30 درصد،30 درصد دیگر نیز تخفیف اعمال می‌شود. 85 درصدی تخفیف انبارداری و 80 درصد تخفیف توقف کشتی در کنار اسلکه از دیگر تسهیلات سازمان بنادر و دریانوردی‌ ست.

وزارت حمل و نقل افغانستان می‌‌گوید به‌زودی دومین محموله گندم اهدایی هند به افغانستان که بیش‌از 400 هزار تن است را از چابهار ترانزیت می‌کند، همچنین این وزارتخانه گفته دومین محموله صادراتی افغانستان به هند و امارت هم به‌زودی از چابهار صادر می‌شود، نشانه‌ای بر عزم جامع برای استفاده از بندر چابهار و رفع مشکلات ترانزیتی آن هرچند چالش‌ها جدی‌ست.

سیدامیرحسین عظیمی

انتهای پیام/ ت