تلویزیون در رمضان ۹۸| فلورا سام: سریال‌های رمضان با آن دستخط رهبری همخوانی ندارد/ دریغ از یک سفره افطاری و یک صحنه نماز خواندن!
امروز مردم پای تلویزیون شاهد خشم و کینه‌های اگزجره هستند اما رهبری در آن دستخط می‌فرمایند فضای نشاط در جامعه باید به‌واسطه سریال‌ها و برنامه‌ها فراگیر شود و امید فراموش نشود. "امید" کجای این سه سریال و برنامه‌های رمضانی تلویزیون وجود دارد؟
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، رمضان یکی از مناسبت‌های مهم برای رادیو و تلویزیون است و هرساله برنامه‌های سحرگاهی، افطار و در بخش نمایشی هم سریال‌ها شرایط خوبی را برای آنتن فراهم می‌کردند. اما امسال خبری از حال‌وهوای رمضانی نبود! برنامه‌ها و سریال‌هایی که با یک جامعه‌شناسی و روانشناسی عالمانه و تخصصی روی آنتن می‌آمد. روزه‌داران پای سفره‌های معنوی افطار برنامه‌هایی نمی‌دیدند که آدرس‌های غلط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بدهد یا روایت‌های نمایشی که دور از فضای دینی و آموزنده باشد.
دریغ از یک سفره افطاری و یک صحنه نماز خواندن!
صداوسیمایی که یک روز تلاش می‌کرد مجموعه‌های خوب، فاخر و در تراز ایام معنوی ماه رمضان، تولید کند، زمانی رمضانِ تلویزیون برنامه‌ها و سریال‌های ماندگاری را در دهه‌های هفتاد تا اوایل نود روی آنتن می‌برد که برای مخاطب حرف‌های جدی و مؤثر رمضانی داشتند. حداقل یک سفره افطار و سحر و یک صحنه‌ای از نماز خواندن می‌دیدیم. اما امروز کجاست «صاحبدلان»، «روز حسرت»، «میوه ممنوعه»، «او یک فرشته بود» و حتی «خانه به دوش»، «متهم گریخت» و «پایتخت» رمضانی!
طراحی ناشیانه «اختیاریه» در استفاده از سلبریتی‌ها
امروز سریال‌هایی روی آنتن می‌روند که همه خشونت و فضای غیرحقیقی خانوادگی را به‌رخ می‌کشند. مجموعه‌هایی که بیش از اندیشه برای محتوا به‌فکر زرق‌وبرق و حضور بازیگران بوده‌اند، در واقع هیچ تلاشی برای نگارش یک فیلمنامه خوب نشده که مخاطب از این طریق پای تلویزیون بنشیند، مثلاً اعلام می‌کنند علی نصیریان در «برادر جان» یا حسین یاری در «از یادها رفته» تا به‌واسطه این شِگردهای تبلیغاتی، رمضانِ تلویزیون تماشاگر داشته باشد، یا در بحث برنامه‌ها سلبریتی‌ها را به «اختیاریه» می‌آورند و در جریان بحث‌های غیرمربوط قرار می‌دهند که هیچ محتوایی عائد مخاطب نمی‌شود و بعضاً هم می‌بینیم خود آن سلبریتی‌ها هم حرف جدی برای گفتن ندارند.
اینجا مشخص نیست هدف از آن سریال‌سازی و آن برنامه‌‌سازی‌ها چیست؟
چرا «از یادها رفته» گزینه رمضانی شبکه یک شد؟
شبکه یک، «دعوت» و «ماه خدا» را برای سحر و افطار روی آنتن دارد و «از یادها رفته» را به‌عنوان سریال تلویزیونی انتخاب کرده است، سریالی که از هر نظر بیگانه با ایام رمضان است. کاری شلوغ، در هم ریخته که غالباً مشکل میزانسن و قالب‌های ناقص دارد و یک کپی دست چندم از سریال خانگی «شهرزاد». بیگانگی این سریال با ایام رمضان اینجا مشخص می‌شود که بهرام بهرامیان(کارگردان) خواسته تا شخصیت‌ها تاریخ دوره پهلوی اول را روایت کنند. البته در این روایتگری هم موفق نبوده است و ربطی به رمضان هم ندارد.
«دلدار» روابط عاشقانه تو در توی غلیظ که رمضانی نیست
شبکه دو، «خوان نیاز» و «مسافر ماه» را برای سحر و جنگ شبانه خود به پخش رمضانی رسانده است. برادران محمودی در «دلدار» چند پله هم ضعیف‌تر از «سایه بان» ظاهر شده‌اند. روابط عاشقانه تو در توی غلیظ غیرمتعارف که هیچ گونه ارتباطی به ماه رمضان ندارد. البته که در روزهای عادی هم ساختن چنین کاری که هیچ نقطه امید و روشنی ندارد یا اصطلاحاً خانواده ایرانی نیست، قابل تأمل است! اینجا نشان می‌دهد که ناظرین بسیار ضعیف عمل کرده‌اند که چنین فیلمنامه‌های ضعیفی به آنتن یکی از زمان‌های مهم و ویژه تلویزیون می‌رسند.
ماجرای «برادر جان» که رمضانی پیش نمی‌رود
شبکه سه، «ماهِ من» در سحر و چند شبی هم «باغِ رمضان» را به‌عنوان جُنگ شبانه روی آنتن داشت. «برادر جان» در کنداکتور سریالی شبکه سه قرار گرفته است. معلوم نیست خانواده‌های درگیر در سریال «آهنج- کارگردان» می‌خواهند پول حق‌الناس را برگردد یا برنگردد! از همان روز نخست در پای سفره افطار شاهد کتک‌کاری و آتش گرفتن و آتش زدن بودیم و کماکان این ورطه معیوب ادامه دارد. به نظر نمی‌رسد سریالی که به گفته مدیران و عوامل فیلم قصه‌ای نزدیک به ایام رمضان دارد توانسته باشد مفاهیم معنوی و مضامین رمضانی به مخاطب القاء کند و «برادرجان» هم به زمره نمرات منفی کارنامه تهیه‌کننده‌اش همچون سریال ضعیف سال قبل او _سرّ دلبران- اضافه می‌شود. سریالی که حتی در مقام نامش هم به مخاطب نمی‌گوید "برادرجان" یعنی چه؟ با این نوع روایت، بیشتر معنای -برادرجان- به دوستی خاله خرسه تعبیر می‌شود که برادری برای به رخ کشیدن محبت خود به روی همه قداره می‌کشد تا برادرش مال نامشروع را نگه دارد و جوابگوی حق‌الناس نباشد.
«جیونگ میونگ» میهمان ناخوانده رمضان!
البته شبکه پنج هم برنامه تولیدی «خلوتگه عارفان» را برای سحرگاهی و «اختیاریه» را برای هنگام افطار روی آنتن برده است. برنامه «اختیاریه» که اصلاً معلوم نیست چه هدف‌هایی را دنبال می‌کند و فقدان جامعه‌شناس و پژوهشگر کنار تهیه‌کننده به‌جدّ احساس می‌شود. بحث‌های شائبه‌برانگیز و مهمانان سلبریتی ناآشنا به مسائل جزو اشتباهات راهبردی این برنامه تلویزیونی به‌شمار می‌رود. البته خبر پربیننده‌شدن این برنامه تلویزیونی هم قابل تأمل است! و شاید در روزهای بی‌رونقی برنامه‌ها و سریال‌های رمضان ضریب گرفتن «اختیاریه» هم زیاد دور از دسترس نیست. سریال تلویزیونی هم که معلوم نشد چرا اولاً سریال کره‌ای برای این ایام روی آنتن رفت که اگر نظر به پخش سریال تولیدی و تأمینی بود حتماً مدیران مربوطه می‌توانستند از سریال‌های طنزِ رمضانی سال‌های قبل هم استفاده کنند. و ثانیاً چرا سریالی به‌نام «جیونگ میونگ» که حتی با نگاهی به سِیر داستانی‌اش متوجه می‌شویم هیچ سنخیتی با مسائل اجتماعی، فرهنگی و فضای ایام رمضان ندارد.
فقدان برنامه‌ریزی و عجله مدیران در تدارک‌های اشتباهِ رمضان
فقدان برنامه‌ریزی و نگاه جامع به ساخت برنامه‌ها و سریال‌های متناسب با ایام رمضان نشان می‌دهد که تلویزیون برای تأثیرگذارترین بخش تصویری خود یعنی سریال هیچ برنامه‌ای نداشته و حتی با عجله سریال شبکه یک را به‌تدوین رسانده و هیچ نظارتی بر دو فیلمنامه «دلدار» و «برادرجان» هم نداشته است. آن‌قدر قالب داستان‌های موجه قرآنی یا حداقل روایت‌های متناسبِ دینی و سبک زندگی وجود دارند که امسال هیچ‌خبری از این ارزش‌ها نبود. البته سالِ قبل هم سریال‌های تلویزیون چنگی به دل نمی‌زدند و آنتن تلویزیون رنگ خوبی برای رمضان 97 هم نداشت. خبرنگار خبرگزاری تسنیمدر گفتگویی با فلورا سام کارگردان سینما و تلویزیون از ابعاد مختلف به برنامه‌ها و سریال‌های رمضانی تلویزیون پرداخت.
سریال‌های تلویزیون نباید مردم را عصبی کند
فلورا سام کارگردان «رازِ پنهان» و «بی‌قرار» با اشاره به اینکه تلویزیون باید سریال‌هایی بسازد که کمک‌کننده باشد نه اینکه مردم را عصبی کند، تصریح کرد: من سال‌هاست در جلسات با مدیران تلویزیون هم می‌گویم بایستی سریال‌هایی بسازیم که فضایی برای مردم و مخاطب ایجاد کند تا بر توسعه فرهنگ و دانسته‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی‌شان بیفزاید نه اینکه بدتر آن‌ها را خسته و عصبی کند.
این سریال‌های رمضان با آن دستخط رهبری همخوانی ندارد
وی با اشاره به تذکر مقام معظم رهبری درباره ساختن فضاهای شاد و امیدبخش در سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی، خاطرنشان کرد: چند وقت پیش از دستخط مقام معظم رهبری درباره دغدغه‌ها و تذکرات ایشان به مدیران صداوسیما و کارگردانان تلویزیون در سالن همایش‌های صداوسیما رونمایی شد. بنده هم به‌عنوان کارگردان تلویزیون دعوت شده بودم؛ رهبری در آن‌جا بر ساخت فضاهای شاد و امیدبخش در سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیون تأکید کرده بودند. ایشان به‌خوبی خلأ امیدبخشی و زندگی در فضای شاد را حلقه مفقوده فضاهای نمایشی و برنامه‌ای تلویزیون را احساس کردند. بعد از آن رونمایی و دغدغه‌هایی که مطرح شد این سریال‌های رمضان ناامیدکننده بود.
چرا سریال‌ها کماکان به تاریکی و ناامیدی اصرار دارند؟
این کارگردان تلویزیون با انتقاد از رویه موجود در روایت‌های نمایشی رمضان، افزود: وقتی آن «دستخط» حکیمانه رونمایی شد احساس کردم قرار است موضوعات جدی‌تر اجتماعی با دستمایه‌های طنز روی آنتن برود. اما هیچ‌کدام از این رهنمودها در سریال‌ها منظور نشد و همان فضای تاریک، افسرده و ناامیدکننده ادامه پیدا کرد، خصوصاً دو سریال شبکه سه و شبکه یک که خشونت را به اوج خودش رسانده‌اند. صحنه‌های خونریزی شدید، دعوا و کتک‌کاری برادر با برادر و چاقوکشی برادر روی برادر که اصلاً نه‌تنها در ایام رمضان بلکه در این شرایط جامعه، توجیهی ندارد.
سریال «از یادها رفته» برای 12ساله‌ها ممنوع است یا خیر!
سام با انتقاد از درنظر گرفتن همه نوع مخاطب در سریال‌های تلویزیونی، تأکید کرد: صحنه‌های خشن آن‌قدر در آنتن به‌نمایش می‌آیند که گاهی اوقات شبکه یک به‌هنگام پخش سکانس‌های خشن از رده سنی 12+ استفاده می‌کند. برای من سؤال است که؛ وقتی یک فرد 12ساله جلوی تلویزیون نشسته و با خانواده‌اش نظاره‌گر این سریال است به‌هنگام پخش این صحنه چشمان او را ببندیم و تلویزیون را خاموش کنیم؟ اگر سریالی قرار است بخش‌های ممنوعه‌ای برای پخش عمومی داشته باشد در تیتراژ ابتدایی خودش باید این رده سنی را اعلام کند که افراد زیر 12 یا 16 سال، این سریال را نبینند.
صحنه‌هایِ خشنِ یک سریال تلویزیونی حالم را بد می‌کند
وی با اشاره به آدرسِ غلط تلویزیون و سریال‌هایی که آموزه‌های اخلاقی به مخاطب القاء نمی‌‌کند، گفت: من متأسفم سر سفره افطار می‌نشینم و نظاره‌گر سریالی هستم که همه همدیگر را به‌ضرب کُشت می‌زنند. من زیر 12ساله هم نیستم ولی حالم بد می‌شود و مجبورم تلویزیون را خاموش کنم. اینجا جایِ همان ممیزی‌هایی است که برخی اوقات بسیار لازمند و همیشه سانسور بد نیست. آمریکایی‌ها سریال‌های خشن می‌سازند ولی حتماً اعلام می‌کنند این سریال را زیر 16ساله‌ها نبینند و یک کنداکتور خاصی هم برای آن اثر درنظر می‌گیرند. اما اینجا در بهترین کنداکتور ساعت 8 یا 9 شب هنگام افطار خانواده‌ها، این سریال‌ها را روی آنتن می‌بینند، همه با هم دعوا می‌کنند، یکی برای طرفداری از خوردن حق‌الناس چاقو روی برادرش می‌کشد و یکی هم به زن خودش بابت خوردن حق‌الناس دروغ می‌گوید. آن‌قدر مفهوم درگیرِ فیلمنامه ضعیف شده هیچ آموزه اخلاقی به مخاطب القاء نمی‌شود.
وقتی دندانِ یک کاراکتر سریال را می‌کشیدند همه جیغ زدند
کارگردان سریال «باغِ سرهنگ» با بیان اینکه "تا به حال از تلویزیون آن‌قدر خشونت ندیده بودم"، افزود: اگر سریال‌ها نمی‌خواهند حرف از معنویت بزنند لااقل آن‌قدر خشِن و ضداخلاق نشوند. در صحنه‌ای دیدم دندان یک کاراکتر سریال «از یادها رفته» را می‌کشیدند در جمعی بودم همه از وحشت جیغ می‌زدند. واقعاً نشان دادن چنین صحنه‌هایی در ماه رمضان چه لزومی دارد؟ تا به حال از تلویزیون آن‌قدر خشونت ندیده بودم آیا تلویزیون با این کار قرار است فقط مخاطب را پای تلویزیون بنشاند، مثلاً بگویند مردم دوست دارند کارهای متنوع و متفاوتی را ببینند؟ آیا تلویزیون راه درستی را انتخاب کرده که صرف نشاندن مخاطب پای تلویزیون و بعد هرچیزی را نشان دادن، به مقصود جذب مخاطب برسد؟
گفتگوی تسنیم با فلورا سام نویسنده، کارگردان و بازیگر
هیچ‌کدام از جوانان سریال‌های رمضانی امیدوار و رو به جلو نیستند
وی خاطرنشان کرد: به‌نظرمن تلویزیون یک مقداری بی‌موالاتی کرده، بعد از «دستخط» رهبری که در جمع کثیری از مدیران صداوسیما و کارگردانان قرائت شد واقعاً از این رویه برنامه‌سازی و سریال‌سازی تعجب کردم. حتی فقدان یک طنز میان سریال‌های رمضان هم مزیدِ بر علت شد. از طرفی جوانان این سریال‌ها هم هیچ‌کدام آدم‌های امیدوار و رو به جلویی نبودند. حتی آن کارآفرین سریال «دلدار» را هم طوری نشان دادند که اگر بیننده‌ای بخواهد پا به عرصه کارآفرینی بگذارد با دیدن این سریال، عقب‌نشینی می‌کند. در این سریال‌ها تمام راه‌ها برای آدم‌ها بسته می‌شود و فقط مشکلات و آسیب‌ها را نمایش می‌دهیم و خبری از راه امید نیست.
«دلدار» مثل «برادرجان» حرّاف نیست/ مشابه آدم‌های «برادرجان» ندیدم
سام اعتقاد دارد «دلدار» حرّاف‌تر از سریال‌های شبکه یک و سه سیما نیست، خاطرنشان کرد: به‌نظر من «دلدار» شبکه دو منسجم‌تر از دیگر سریال‌های رمضانی تلویزیون است، حداقل قصه دارد و با یک روایتی شروع می‌شود و در هر اپیزود هم یک اتفاق خاصی می‌افتد، مثل دو سریال دیگر آن‌قدر حرّاف هم نیست. آدم‌های سریال هم ملموس‌ترند ولی مشابه آدم‌های «برادرجان» سراغ ندارم. هیچ‌برادری به‌خاطر دنیا و پول حاضر نمی‌شود برادر خودش را این‌گونه فجیع کتک بزند.
"امید" کجای این سه سریال رمضانی تلویزیون وجود دارد؟
وی با اشاره به خشم‌ها و کینه‌های اگزجره در سریال‌های تلویزیونی، گفت: رسانه‌های دنیا به حلقه‌های مفقوده جامعه‌شان توجه می‌کنند و آن‌ها را در قالب دغدغه‌هایی وارد داستان‌هایشان می‌کنند. متأسفانه این نوع نگاه کمتر میان سریال‌سازان ما وجود دارد و کمتر به جامعه‌شناسی و روانشناسی در برنامه‌سازی و سریال‌سازی توجه می‌شود. امروز مردم پای تلویزیون شاهد خشم و کینه‌های اگزجره هستند و باز تأکید می‌کنم رهنمودها و آن دستخط رهبری چیز دیگری می‌گوید. ایشان در قالب آن دستخط فرموده بودند: فضای نشاط در جامعه باید به‌واسطه سریال‌ها و برنامه‌ها فراگیر شود و امید فراموش نشود. "امید" کجای این سه سریال رمضانی تلویزیون وجود دارد؟
تلویزیون آماده رمضان نبود!
کارگردان سریال «بی‌قرار» با انتقاد از برنامه «اختیاریه»، تصریح کرد: در برنامه «اختیاریه» شبکه پنج صحبت‌هایی بدون کارشناسی و پژوهش مطرح می‌شود که اکثراً احساسی برخورد شده و هیچ محتوای قابل قبول و حرف‌های جدی روی آنتن نمی‌رود. اما در شبکه دو برنامه‌ای تحت عنوان «هزار راه نرفته» پخش می‌شود که مخاطب بیننده مشاوره‌های خوبی درباره خانواده و ازدواج و سبک زندگی است. مشکل این برنامه شاید زمان نامناسبی است که مدیران مربوطه در کنداکتور دیده‌اند. ولی با نگاهی به کل برنامه‌ها و سریال‌های رمضانی تلویزیون به یک نتیجه می‌رسم که تلویزیون آماده رمضان نبود! چرا که سریال شبکه یک قرار نبوده در رمضان روی آنتن برود و حتی عجله‌ای تدوین و آماده شد. شبکه دو و شبکه سه هم که سریال ویژه رمضانی ساختند هیچ سنخیتی با این ایام ندارد. البته نمی‌دانم چرا آن‌قدر مروّج خشونت شده‌اند.
سریال‌های ما از فقدان نگاه جامعه‌شناسی رنج می‌برد
وی با اشاره به فقدان نگاه جامعه‌شناسی در تلویزیون، تصریح کرد: سریال‌های آمریکایی همیشه بر تبلیغ چند مورد خاص اصرار دارند، اگر خاطرتان باشد در سال‌های قبل، سریالی به‌نام «24» در آمریکا ساخته شد که یک رئیس‌جمهور سیاه‌پوست دوست‌داشتنی را به مخاطب نشان می‌داد و بعدها با انتخاب اوباما به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا نگاه‌ها به این سمت رفت که «24» فضا را برای حضور اولین رئیس‌جمهور سیاه‌پوست آمریکا فراهم می‌کرد، بنابراین تلویزیون بسیار تأثیرگذار است و می‌تواند برای هدف‌گذاری‌های کلان، نسخه داشته باشد، کاری که بسیاری از سریال‌های آمریکایی انجام می‌دهند و مثلاً با پرداختن به همجنس‌گرایی، باعث شدند به قانون تبدیل شود یا مبارزه با اعتیاد و الکل و حتی فرزندخواندگی جزو مسائلی است که کارگردانان آمریکایی در قالب سریال، این تبلیغات و آموزه‌هایشان را مطرح می‌کنند، ولی چنین نگاه‌های جامعه‌شناسانه جدی در سریال‌های ما وجود ندارد.
چرا به دغدغه‌های رهبری در سریال‌ها توجه نشده است؟
سام با انتقاد از پُرکاری یک عده خاص در تلویزیون که هرچه کارهای پرخطا هم انجام می‌دهند باز کار می‌کنند، اظهار کرد: چرا به بحث خانواده خصوصاً طلاق آن‌قدر که باید و شاید اهمیت نمی‌دهیم؟ زیرا سریال 50قسمتی درباره طلاق نوشته‌ام که بسیاری از کارشناسان و مشاورین بنامِ خانواده کمک کردند تا این اتفاق بیفتد. اما سه سال است که اجازه ساخت این سریال را پیدا نکردم، برای اینکه دغدغه ما نیست و بیشتر به یک عده خاص بها داده می‌شود. این عده هرچه کارهای پرخطایی هم انجام دهند باز کار می‌کنند. بعد من 5 سال است در تلویزیون کار نکردم و آخرین کار من «بی‌قرار» بود که چهار سال پیش ساخته شد و اواخر سال گذشته روی آنتن آمد. خوشبختانه بازتاب‌های خوبی هم پیدا کرد. باید به جامعه دغدغه‌مند نگاه کنیم و سخنان حکیمانه رهبری را تحقق بخشیم که واقعاً هم این جامعه، نیاز به نشاط، فضای مفرح و امیدبخش دارد. این کلیدواژه‌های مهم فرهنگ‌ساز باید در سریال‌های ما نمود پیدا کنند. به‌عنوان کسی که در آیین رونمایی از «دستخط» رهبری حضور داشتم سؤالم این است که؛ چرا این رهنمودها در سریال‌ها وجود ندارد؟ و چرا قدرت تکنیک بالا در جهت بار فرهنگی مناسب و باکیفیت استفاده نمی‌شود؟
گزارش و گفتگو: مجتبی برزگر
انتهای پیام/*
