مصاحبه| روایت مستندساز ایرانی از سفر به پاکستان- ۱؛ « پاکستانی که من دیدم»+ تصاویر

به گزارش دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم؛ پس از روی کار آمدن عمران خان و به دلیل فضای خاصی که در روابط میان ایران و پاکستان به وجود آمد برخی فعالان فرهنگی داخلی قدم‌های مثبت و تاثیرگذاری برای افزایش روابط با همسایه شرقی کشورمان برداشتند. اخیرا خبردار شدیم که به همت «مرکز امور بین الملل آستان قدس و شبکه مستند سیما» جمعی از چهره‌های فرهنگی کشورمان همزمان با سالروز درگذشت «سلطان باهو» صوفی و عارف شهیر شبه قاره راهی پاکستان شدند تا علاوه بر تبادل نظر با مسئولین و مردم این کشور مستندی درباره خدمات این صوفی بزرگ تولید نمایند.

«محمد مهدی خالقی» مستند ساز ایرانی که علیرغم سال‌ها فعالیت در حوزه بین الملل نخستین سفر خود به پاکستان را تجربه می‌کرد، نظم موجود در این مراسم و میهمان نوازی مردم پاکستان را شگفت انگیز توصیف می‌کند. او هدف اصلی خود را تلاش برای تغییر نگاه مردم ایران نسبت به پاکستان میداند. هدفی که بهانه لازم را به دست ما داد تا در دفتر کارش ساعتی میهمان اش باشیم. مشروح این گفتگو را تقدیمتان می‌کنیم:

تسنیم: کار مستند سازی را از چه سالی شروع کردید و گامهای ابتدایی در این مسیر را چگونه برداشتید؟

خالقی: من با فعالیت در حوزه مطبوعات، فیلمنامه نویسی داستانی و تاریخ شفاهی شروع کردم، این موضوع به اواخر دهه هفتاد بر می‌گردد. ولی از سال 83 علاقمند شدم که وارد حوزه ساخت مستند شوم فکر می‌کنم ضرورت و اقتضای زمان دلیل اصلی این علاقه بود زیرا نه تنها تعداد مستند سازها کم بود بلکه چرخه تولید برای ساخت مستند درباره انقلاب اسلامی بسیار کُند و ضعیف بود. این مشکل پس از شهادت شهید آوینی در سال 1372 بیشتر خود را نشان می‌داد و به دلیل نبودن فضایی مثل جشنواره عمار عملاً حوزه ساخت مستندهای انقلابی دچار رکود شده بود. در آن دوره بنده و تعدادی از دوستانم بنابر احساس تکلیف وارد این بخش هنری شدیم. اولین مستند رسمی من سال 84 رونمایی شد که پیرامون زندگی بانوی بافضیلت مرحومه «طاهایی» بود نام این مستند را «خانم طاها» گذاشتم. این مستند به تهیه کنندگی حجت احمدی زر ساخته شد.

تسنیم: بسیاری از مستندسازان انقلابی سال 88 و فتنه را نقطه عطفی در فعالیت‌های خود میدانند، آیا شما هم محصولی را برای دفاع از آرمان‌های انقلاب در آن دوره مهم ارائه کردید؟

خالقی: فکر می‌کنم مبارزه با فتنه 88 برای من از سال 85 آغاز شد چرا که با حجت احمدی زر درگیر پروژه ای شدیم به نام «وحید آقا». این مستند پیرامون زندگی شهید دیالمه ساخت شد و پس از دو سال که با مشکلات شدید مثل نبود بودجه و امکانات مواجه بودیم، سال 86 به پایان رسید. اما بنده این شهید را رها نکردم و در سال 87 تلاش کردم کتاب خاطرات شهید دیالمه را بر اساس دست آوردها پژوهشی مستند وحید آقا بنویسم که بعدها به چاپ رسید. درفتنه 88 زمینه‌های پژوهشی این مستند برای ما بسیار به کارآمد. و شهید دیالمه بروز  وظهور دیگری پیدا کرد. خصوصاً سخنرانی مشهور ایشان درباره میرحسین موسوی را که به کمک دوستان منتشر کردیم، بازتاب گسترده ای داشت. متن این سخنرانی در کتاب هم آمده است و همین باعث پر پیچ و خم شدن مراحل چاپ شد. البته در فتنه 88  غالب فعالیت های من در فضای مجازی و وبلاگ «زمبور» - zambur.blogfa.ir – متمرکز بود. از دوستان پیشگام در ساخت مستند برای وقایع فتنه 88، آقای «محمد رضا دهشیری» بود که «ایران سبز» «دختر لر» و «هولوکاست سبز» را ساخت. من هم به دنبال سوژه مناسبی می گشتم و این اتفاق با کمک جمعی از دوستان در زمستان 88 اتفاق افتاد و منجر به ساخت مستند «پایان فراموشی» شد. این مستند درباره رأی بالای مردم استان کرمان به کاندیدای پیروز بود که جنبه های اجتماعی و روانشناختی داشت.  این مستند در سالگرد فتنه 88 رونمایی شد و بازتاب خوبی به دنبال داشت و یکی از سه جایزه اولین دوره جشنواره عمار را هم به خود اختصاص داد.

تسنیم: از چه زمانی فعالیت در حوزه بین الملل را شروع کردید و جرقه فعالیت در این حوزه چگونه خورده شد؟

خالقی: شالوده فکری بین المللی ما ریشه در مجله «سوره» تحریریه چهارم دارد. یکی از دغدغه های اصلی این نشریه که با سردبیری آقای وحید جلیلی منتشر می شد، حوزه بین الملل بود. به خصوص ارتباط با همسایگان و فضای تمدنی و زبانی مشترکی که وجود داشت. فعالیت در این نشریه باعث شروع علاقه من به حوزه بین الملل شد. سال 85 اولین سفر خارجی من انجام شد. باسه نفر از دوستان راهی افغانستان شدیم. سفری برای ارضای حس کنجکاوی و شناخت بیشتر درباره افغانستان. از آن سفر خاطرات خوبی دارم. ما تلاش داشتیم همه مسیرها را علیرغم نا امنی های آن دوران به شکل زمینی برویم. هنر، معماری، بناهای تاریخی، شخصیت ها و اماکن فرهنگی و ارتباط گیری با دوستان افغانستانی هدف اصلی این سفر بود. دو سال بعد باز سفر دیگری رفتم. با یکی از دوستان، کاملاً زمینی و اینبار از مشهد تا بیروت و بالعکس. در این سفر که حدودا دو سال پیش از شروع بحران سوریه انجام شد، موفق به دیدن شهرهای ترکیه مثل انتاکیه و حلب، دمشق، بیروت و جنوب لبنان شدیم با این حال هنوز کار ساخت مستند در فضای بین المللی را آغاز نکرده بودم.

 سال 89 اولین مستند بین المللی من با نام «هم زبانی و بی زبانی» و متکی به تجربیات سفر سال 1385 ساخته شد. مستندی درباره فرهنگ افغانستان امروز با نگاهی مثبت، امیدبخش و زیبا و با تکیه به ظرفیت های افغانستان و نه صرفاً تهدیدها. برای ساخت این مستند پژوهش مکتوب مفصلی انجام دادم و برای پژوهش میدانی یک سفر 17 روزه به شهرهای مهم افغانستان انجام دادم. پس از شناسایی سوژه ها همراه با تیم تولید به افغانستان بازگشتم و در آستانه نوروز 90 در مراسم «میله گل سرخ» یا جشن سال نو در مزار شریف شرکت کردیم. تصویر برداری ما 40 روز طول کشید و یک مجموعه 17 قسمتی تولید شد و از شبکه خبر سیما برای اولین بار پخش شد. این مستند هنوز هم بین افغانستانی ها جزو آثار محبوب و ماندگار است.

پس از آن کارای دیگر من در حوزه بین الملل ادامه پیدا کرد و به کشورهای مختلف از ترکیه تا لبنان، عراق، سوریه، شمال آفریقا، بنگلادش، آسیای میانه و... سفر کردم و مستندهای مختلفی را تولید کردم. جمع مستندهایی که داخل و خارج تا امروز ساخته ام به حدود 85 قسمت می رسد.

تسنیم: سفر شما به پاکستان اولین سفرتان به این کشور بود، برای ما از این سفر بگوئید.

خالقی: اینکه ما در ایران حتی نسبت به همسایگان خود شناخت کمی داریم، - حتی عراق و ترکیه- باعث شد تصمیم بگیرم به زعم خود حداقل یک مستند از هر کشور همسایه ایران بسازم. البته این نقیصه درباره عراق به دلیل موهبت پیاده روی اربعی درحال برطرف شدن است. کاش برای همه همسایگان یک پیاده روی اربعین وجود داشتیم. خصوصاً پاکستان که سخت ترین مراحل گرفتن ویزا را دارد.

تسنیم: آیا برای دریافت ویزای پاکستان به مشکل برخوردید؟ به نظر شما مشکلات امنیتی عامل این سخت گیری است؟

خالقی: بله. متاسفانه یکی از مشکلات ارتباطی بین ایران و پاکستان را مشکلات روادید می بینم. در سفر خود به پاکستان متوجه شدم که دولت و نیروهای امنیتی این کشور، نظارت خوبی بر مسائل امنیتی دارند، البته ممکن است در منطقه ای از پاکستان نا امنی وجود داشته باشد اما این مسئله در تمام نقاط جهان وجود دارد بعد از سفر سوال بزرگ من این بود که وقتی پاکستان برخلاف تبلیغات منفی رسانه های غربی، امنیت خوبی دارد، چرا در صدور ویزا برای توریست ها، شخصیت‌های فرهنگی و علاقه مندان تسهیلات بیشتری ایجاد نمی کند؟ دولت مردان پاکستان باید صدور ویزا را آسان تر کنند تا روابط بین دو کشور به حوزه مردمی کشیده شود و ارتباط در بخش های تجاری و اقتصادی نیز افزایش یابد.

تسنیم: به نکته مهمی اشاره کردید. خب از سفرتان به پاکستان می گفتید...

خالقی: این بار با کمک دوستان مرکز امور بین الملل آستان قدسکه با برخی از مزارات متبرکه پاکستان ارتباط گرفته بودند به خصوص مزار سلطان باهو، با دعوت مسئولین این آرامگاه توانستیم ویزا دریافت کرده و راهی پاکستان شویم. البته از ابتدا تاکید کردیم که هدف ما صرفا فرهنگی است و قصد داریم ظرفیت های پاکستان را با نگاهی مثبت و رو به آینده بازتاب دهیم تا مردم ایران بتوانند همسایه خود از مسیری جز سی ان ان و بی بی سی بشناسند. در این سفر سعید هوشمند بعنوان تصویر بردار همراه من بود.

تسنیم: لطفا از فضای سفرتان به پاکستان و میزبانتان بگوئید؟

خالقی: ما با پرواز مستقیم مشهد لاهور وارد پاکستان شدیم، البته اکثر مسافرین زائران پاکستانی بودند و ما کمتر مسافر ایرانی در این پروازها دیدیم. این نکته هم قابل تامل است که تمام زائرین شیعه نیستند و تعدادی از آنها اهل سنت پاکستان هستند که ارادت و محبت خاصی نسبت به اهل بیت «ع» و امام رضا«ع» دارند. ما میهمان موسسه «مسلم انستیتیو» بودیم که تحت اشراف متولی حرم حضرت سلطان باهو فعالیت می کرد. هدف ما مشخص بود در نظر داشتیم همزمان با معرفی سلطان باهو به مردم ایران زیبایی ها و ظرفیت های پاکستان را نیز معرفی کنیم.

سلطان باهو از بزرگترین صوفیان مدفون در پاکستان است وطرفداران زیادی دارد. و موسسه متولی بارگاه ایشان فعالیت های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی بین الملل دارد. حضرت سلطان باهو به زبان فارسی تسلط کامل داشته و گفته می‌شود که بیش از 140 کتاب به زبان فارسی داشته که متاسفانه بر اثر جنگ‌ها و حوادث طبیعی بیشتر آنها از بین رفته و حالا  تنها 40 جلد از این کتب به جا مانده که 39 کتاب با زبان فارسی و فقط یکی با زبان اردو است. یکی از وظایف موسسه مسلم انستیتیو تبدیل نسخ خطی سلطان باهو به کتاب های چاپی دو زبانه ی فارسی و اردو است که تعدادی از آنها تا امروز به چاپ رسیده است.

سفر به گونه‌ای هماهنگ شده بود که با «عُرس» یا همان سالروز درگذشت سلطان باهو مقارن باشد می دانستیم که در این روز ارادتمندان به این صوفی بزرگ از سراسر پاکستان و جهان گرد هم می آیند تا برای او بزرگداشتی برگزار کنند آنها معتقدند که روح مرادشان در این روز به خدای متعال پیوند خورده است. مراسم روز عُرس برای ما شگفت انگیز بود، نظم مراسم و حضور جمعیتی بیشتر از 100 هزار نفر که 20 هزار نفرشان در فضای باز خارج از آرامگاه، گویا یک زمین بازی کریکت سازماندهی شده بودند. همه  با لباس های  سفید یکدست برای ابراز همدردی با کشته شدگان مسلمان حادثه تروریستی نیوزیلند. این 20 هزار نفر تصویر مسجد النور نیوزیلند را به شکلی و با نظمی بی نظیر بازسازی کردند. شعار اصلی مراسم هم « islam is peace» یا اسلام دین صلح است بود. در سخنرانی هم متولیان مزار علاوه بر مسلمانان نیوزیلند با مردم فلسطین، یمن و.. ابراز همدردی کردند و به صراحت جنایات عربستان در تجاوز به یمن را محکوم کردند. بعد که دنبال کردیم، بازتاب مراسم در رسانه های مختلف جهان خوب بود و  حتی خبر مراسم در الجزیره منتشر شد.

ادامه دارد...

انتهای پیام/.