میزگرد سیلاب ــ ۳ | اجحاف منتقدان به صنعت سدسازی/ جنگل آمازون هم جلوی سیل کرخه را نمی‌گرفت + فیلم
اگر جنگل آمازون را به‌عنوان بهترین فرآیند آبخیزداری جهان در حوضه کرخه قرار دهید، نمی‌توانست سیلابی با دبی ۸۰۰۰ تا ۸۸۰۰ مترمکعب بر ثانیه را مهار کند، بلکه آبخیزداری تنها می‌تواند قدرت سیلاب‌های بزرگ را تقلیل دهد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، وقوع سیلاب‌های اخیر مباحث مختلفی حول محور چرایی وقوع سیل در ایران و چگونگی راه‌های مدیریت بهینه شرایط سیل‌خیزی کشورمان به‌منظور جلوگیری از بروز تلفات جانی و مالی را در سطح جامعه مطرح کرده است.
کارشناسان و غیرکارشناسان، ابراز عقاید و اعلام نظرات متعددی در خصوص سیلاب و مباحثی با موضوع سیلاب‌ها داشته‌اند؛ به‌طوری که فضای رسانه‌ای کشور، فضای مجازی و همین‌طور سطح جامعه، از اخبار درست تا شایعات و اظهارات خلاف واقع پر شده و فضای پرابهامی ایجاد کرده که تشخیص درست و نادرست در این فضا دشوار است.
خبرگزاری تسنیم در راستای ایفای نقش مستمر خود در شفاف‌سازی حقایق برای مردم، اقدام به برگزاری سلسله نشست‌هایی خواهد کرد که با حضور کارشناسان خبره و متخصص در هر بخش، وقوع سیلاب‌های اخیر را از ابعاد مختلف بررسی کرده، به شایعات و گزاره‌های نادرست پاسخ داده و راهکارهای اجرایی را برای آینده پیشِ‌روی دولت و مردم قرار می‌دهد.
در این خصوص نخستین میزگرد سیلاب با حضور "مصطفی فدایی فرد" کارشناس مدیریت منابع آب و رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران و همچنین "محمد ابراهیم رئیسی" کارشناس اقتصاد آب و مدیریت منابع آب برگزار شد که این میزگرد، در بخش‌های مختلف تقدیم مخاطبان خواهد شد.
در بخش اول این میزگرد، مباحث مهمی چون، "ایران جزو 10 کشور اول سیل‌خیز جهان است"، "بارش‌های خاص و کم‌نظیر، دلیل اصلی وقوع سیلاب"، "کوتاهی در سدسازی، دلیل اصلی تشدید خسارات سیل"، "اگر سدهای بزرگ لرستان را ساخته بودیم شاهد خسارات گسترده نبودیم"، "سیستم قضایی نسبت به مقصرین عدم‌ساخت تنگ معشوره اعلام جرم کند" و "مقایسه سیلاب اخیر لرستان با سیلاب گسترده 2010 پاکستان" مطرح شد و رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران گفت: "می‌توانستیم در لرستان مشابه خوزستان سدهای بزرگی بسازیم و اگر این کار را می‌کردیم، امروز شاهد خسارت‌های گسترده سیل در لرستان نبودیم".
در بخش دوم این میزگرد، مباحث مهمی چون "وارد سیلاب‌دشت‌های رودخانه‌ها شده‌ایم"، "رشد 10برابری خسارات سیل در جهان"، "باید روش‌هایی را برای کاهش هزینه‌های سیل در نظر بگیریم"، "پلدختر و معمولان سرمایه‌های ملی بودند که بی‌دفاع در برابر سیلاب رها شدند"، "سدها در تلفیق روش‌های غیرسازه‌ای بیشترین منافع اقتصادی را به‌دنبال دارند" و "در شرایط کنونی کشور، کوتاه‌مدت‌ترین روش مدیریت بهینه سیلاب، روش‌های سازه‌ای است" مطرح شد و کارشناس اقتصاد آب گفت: "اگر شرایطی مثل شرایط امروز خوزستان داشتیم، در صورتی که اقدامات سازه‌ای مناسب مثل ساخت سدها را انجام داده باشیم، حداقل امکان این را داریم که تعداد کمتری از مردم ما جان‌شان را از دست بدهند، که همین امکان را با ایجاد یک سازه به‌روی رودخانه کشکان داشتیم".
متن و فیلم سومین بخش این میزگرد در ادامه آورده شده است.
* منتقدانی که به صنعت سدسازی اجحاف می‌کنند
مصطفی فدایی فرد کارشناس مدیریت منابع آب و رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران درخصوص نحوه برخورد مناسب با وقوع سیلاب‌ها اظهار داشت: روش‌های مختلفی برای کنترل و مدیریت سیل وجود دارد که به‌اعتقاد من اشتراکی و تجمعی به این روش‌ها نگاه کردن، بهتر جواب می‌دهد.
وی افزود: من مجبورم گریزی بزنم به دوستانی که مخالف سدسازی هستند و متأسفانه بخشی از صحبت‌هایشان کاملاً غیرکارشناسی است.
فدایی فرد با بیان اینکه "یقیناً کسانی که در خصوص سدسازی به انتقاد می‌پردازند هم فعالیت‌ها و مطالعاتی دارند و بخشی از صحبت‌هایشان درست است"، گفت: اغلب بخش انتهایی اظهارات این افراد که منجر به جمع‌بندی می‌شود و نیاز هست در آنجا ما نظر نهایی را بگوییم، به صنعت سدسازی و صنایع وابسته به آن اجحاف می‌شود.
وی ادامه داد: منتقدان سدسازی می‌گویند سیل یک موهبت است بلا نیست، من بشخصه این را قبول دارم که اگر سیل اتفاق نیفتد محیط زیست ما به‌خطر می‌افتد، چون باید سیل در ارتفاعات، فعل و انفعالاتی که در کوهستان‌ها بر اثر برف و باد و مه و خورشید و فلک به‌وقوع پیوسته و سنگ‌ها فرسایش یافته و خاک مناسبی آماده‌شده را از مناطق غیرقابل دسترس و غیرقابل استفاده و غیرقابل کشاورزی به مناطقی بیاورد که انسان دسترسی دارد و می‌تواند کشاورزی کند.
* نمی‌شود با این واقعیت مخالفت کرد که سیل یک موهبت است
این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: نمی‌شود با این واقعیت مخالفت کرد که سیل یک موهبت است، چرا که یک‌سری از گیاهان و جانوران و محیط زیست پایین‌دست، اگر سیل اتفاق نیفتد نابود می‌شوند، سیل باید بیاید و یک‌سری مواد مغذی را همراه با خود به پایین‌دست برساند که البته برای انسان هم خوب است، چون خاک پس از حدود 10 سال خاصیت حاصلخیزی خودش را از دست می‌دهد و اگر این سیل اتفاق نیفتد ما خسارت می‌بینیم.
وی افزود: می‌گویند آبخیزداری کنیم، این بسیار خوب است، چرا که اگر با بیابان‌زایی و جنگل‌تراشی مقابله کنیم و آبخیزداری کنیم، در نتیجه سیل را کاهش می‌دهیم و در حقیقت آن را مدیریت کردیم و این هم درست است.
فدایی فرد با ابراز اینکه "حرف درستی است که می‌گویند تجاوز به حریم رودخانه موجب تشدید سیل شده است"، گفت: در طول سالیان دراز، بیش از 100 سال یا 200 سال، شهرها که به‌وجود آمدند و کشورهای مختلف توسعه پیدا کردند، توسعه کنار رودخانه، در سیلاب‌دشت‌ها و جاهایی که هم آب هست و هم خاک هست گسترش پیدا کرد.
* منتقدان از یک‌جا به بعد غیرکارشناسی صحبت می‌کنند
وی افزود: جمله‌ای منتسب به استاد حامی است که "رودخانه خانه رود است و اگر به آن تجاوز کنی و آن را خراب کنی، خانه شما را خراب می‌کند"؛ تا اینجا صحبت‌های کسانی که در جهت منافع محیط زیست صحبت می‌کنند و متأسفانه سدسازی را نکوهش می‌کنند درست است؛ و تمام دانشجوها، محققین و کسانی که مایل به آموزش در این زمینه‌ها هستند، تا اینجا را می‌بینند که حرف‌ها خیلی منطقی، درست و علمی است، اما منتقدان از یک جایی به بعد، غیرکارشناسی صحبت می‌کنند.
رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران اذعان داشت: این افراد می‌گویند "پس ما نیاز نیست سد بسازیم و کافی است که اجازه دهیم این سیل بیاید و برود کار خودش را بکند"، این نشدنی است؛ چرا که اگر در پایین‌دست، توسعه داده نشده بود، مشکلی نبود؛ در این صورت سیلاب می‌آمد و با کمترین خسارت عبور می‌کرد.
* سد بهترین سازه برای مدیریت آب و سیلاب است
وی ادامه داد: سد کار خاصی نمی‌کند که در جهت گرفتن حق پایین‌دست باشد یا ضرر مشخصی وارد کند، بلکه سد یک جریان بزرگ و حجیمی را که در یک زمان کوتاهی اتفاق می‌افتد کنترل می‌کند و بسته به نیاز شما آن را رها می‌کند؛ سد حتی می‌تواند آب را سیلابی رها کند، یعنی نیاز پایین‌دست را به جریان سیلابی نیز برطرف کند.
این کارشناس مدیریت منابع آب با تأکید به اینکه "سد ذاتاً و فی‌نفسه بهترین سازه برای مدیریت آب و سیلاب است"، گفت: اینکه در خیلی از کشورها و همین‌طور در برخی از سدهای کشور خودمان می‌بینیم که مطابق با شرایط پایین‌دست و نیاز محیط زیست عمل نمی‌کنیم، شاید از دلایل اصلی آن این باشد که ما نیاز به نگهداری آب برای شرب و کشاورزی داریم.
وی افزود: باید واقع‌بین باشیم، آیا آبخیزداری به‌تنهایی می‌تواند سیلاب‌هایی به این وسعت را کنترل کند؟ اگر جنگل آمازون را به‌عنوان بهترین فرآیند آبخیزداری جهان در حوضه کرخه قرار دهید، بارشی که در 24 ساعت بالای 100 میلی‌متر بوده و از ابتدای سال آبی جاری تا امروز در برخی استان‌ها مثل لرستان، نزدیک به 1100 میلی‌متر بوده است و نتیجه آن سیلاب‌هایی با پیک 8000 تا 8800 مترمکعب بر ثانیه بوده، نمی‌توانست مهار کند؛ نهایتاً با آبخیزداری بتوان سیلاب‌هایی با دبی 8000 تا 8800 مترمکعب بر ثانیه را به دبی 5500 تا 6000 مترمکعب بر ثانیه کاهش داد اما نمی‌توان آن را مهار کرد.
* سیلاب‌های کوچکتر لرستان در نبود سدها، خسارات بزرگ‌تری به‌جای گذاشت
رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران تصریح کرد: قطعاً تنها با آبخیزداری و با رفع تجاوز از حریم رودخانه‌ها نمی‌توانیم سیلاب‌های بزرگ را مدیریت کنیم.
وی ادامه داد: منتقدان سدسازی پاسخ دهند که چرا در خوزستان که سدهای متعدد روی کارون داریم و سدهای دز روی حوضه دز و کرخه روی حوضه کرخه را داریم، آسیب‌های بسیار کمتری از لرستان دید، در حالی که حوضه‌های آبریز در خوزستان به‌مراتب از حوضه‌های آبریز لرستان بزرگ‌تر است، دلیل آن چیست؟ خسارات استان خوزستان کاملاً کنترل شد و عمدتاً این خسارات مادی بود چرا که در خوزستان ما سد داشتیم اما در لرستان سدهای لازم را نداشتیم.
فدایی فرد اذعان داشت: سیلاب‌های لرستان به‌مراتب از سیلا‌های خوزستان کوچکتر بود، سیلاب حوضه آبریز کشکان حدود 5000 مترمکعب بر ثانیه بود اما در ورودی به کرخه به 8000 مترمکعب بر ثانیه رسید، چرا در خوزستان خسارات کمتری داشتیم اما در پلدختر و معمولان فاجعه بود؟ چون آنجا سد داشتیم اما اینجا نداشتیم.
* مراجع قضایی اظهارات غیرکارشناسی را مورد پیگیرد قرار دهند
این کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "در شرایط کنونی که به‌هرحال و به هر دلیل ما حوضه‌هایمان را تخریب کردیم، مراتع را از بین بردیم و پایین‌دست را دستکاری کردیم، سدسازی بهترین گزینه است"، گفت: مراجع قضایی باید به موضوع اظهار نظرهای غیرکارشناسی ورود کنند، چرا که این اظهارنظرهای غیرکارشناسی تا حدی اثرگذار بود که مسئولین کشور و وزارت نیرو تا پیش از این سیلاب، آنقدر از صحبت‌های غیرکارشناسی متأثر شده بودند که برای یک مدت طولانی عنوان می‌کردند "ما نباید سد بسازیم، سدهایی که ساختیم برخی بی‌جا بوده" و این اظهارات اثرات بدی روی مردم و مسئولین گذاشت که دستگاه قضا باید وارد شود و کسانی را که اظهارنظر غیرکارشناسی می‌کنند فرابخواند و اگر نتوانند از حرف‌هایشان دفاع کنند، باید مورد پیگرد قرار گیرند.
فدایی فرد با تذکر اینکه اظهارات غیرکارشناسی حتی ممکن است مشکلات امنیتی ایجاد کند، گفت: با وجود سیلاب فاجعه‌بار فروردین 98 برخی افراد هنوز می‌گویند سد بد است، نمی‌دانم با چه‌زبانی باید این افراد را متوجه کرد که دیگر صرفاً شاهد یک فضای ابراز نظر کارشناسی نیستیم، یک زمانی سدها خودشان را هنوز نشان نداده بودند و شاهد نقش مؤثر آنها در مهار چنین سیلاب‌هایی نبودیم، حرف منتقدان برش داشت؛ اما امروز چطور می‌توانند نقش سدها را منکر شوند؟
* تمام مسئولین کشور متوجه نقش مؤثر سدها شده‌اند
وی افزود: مسئولین کشور متوجه شرایط شده‌اند و نسبت به نقش مؤثر سدها و اینکه سدها در مهار سیلاب‌ها بسیار به کشور کمک کردند اذعان کرده‌اند؛ تمام مسئولین از رئیس جمهور و معاون اول و وزرا گرفته تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی همه می‌گویند سدسازی عالی است، سدسازی خوب بوده است و ما (در توقف سدسازی) اشتباه کردیم و باید ادامه بدهیم.
این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: در خصوص سد کرخه تا پیش از این سیلاب، می‌گفتند که "این چه‌سدی است که ساختید و هیچ‌گاه پر نخواهد شد"، اکنون می‌بینیم که این صحبت‌ها غیرکارشناسی بوده و این سد در جریان سیلاب‌های سال جاری خودش را خوب نشان داد، اگر سدهای بالادست هم احداث شده بودند، اوضاع بهتر می‌شد که مثال بارز آن سد بختیاری است.
وی ادامه داد: به‌دلیل نبود سد بختیاری روی سرشاخه‌های دز، ما چند میلیارد مترمکعب آب را از دست دادیم، اگر سد بختیاری هم ساخته شده بود، نه‌تنها چندمیلیارد مترمکعب آب را حفظ کرده بودیم بلکه ورود رسوبات به مخزن سد دز را هم مدیریت می‌کردیم و در مجموع خسارات پایین‌دست دز در سیلاب‌های اخیر به‌سمت صفر میل می‌کرد، ولی این اتفاق نیفتاد، به‌دلیل اینکه در حق سد بختیاری اجحاف شد و علی‌رغم سابقه بسیار طولانی که داشت، هنوز در کش‌وقوس مطالعه است.
انتهای پیام/*
