گزارش تسنیم|رقبای منطقه‌ای ایران در عراق؛ بخش اول: عربستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دولتمردانی که در عراق روی کار آمدند غالباً در ایران پناه گرفته یا در مبارزه خود با صدام حسین از جمهوری اسلامی ایران کمک می گرفتند. رویکرد مردم این کشور نیز که تحت تأثیر و فشار حزب بعث قرار داشت با تغییر رژیم تغییر یافته و شاهد افزایش چشمگیر سفرهای مردم دو کشور بودیم.

روابط تهران-بغداد طی 15 سال گذشته بسیار گسترش یافته و در سطوح سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به جرئت می توان گفت که هیچ دو همسایه ای در دنیا را نمی توان یافت که روابط مردمی و دولتی بین آنها تا به این عمیق و گسترده باشد.

ظهور داعش و کمک همه جانبه جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با این فتنه بزرگ در حالیکه بسیاری از کشورها یا تنها نظاره گر بوده و یا حتی به این گروه تروریستی پول و سلاح می رساندند نیز بر عمق این روابط افزود و حالا بعد از عبور عراق از این بحرانها می‌توان ثمره کمکها را در توسعه روابط اقتصادی نیز مشاهده کرد.

سفر اتباع عراقی به ایران برای زیارت، درمان و گردشگری در شرایط فعلی که تحریمهای یکجانبه آمریکا باعث فشارهای مضاعفی به کشور شده، بسیار کارگشا بوده و میتواند چرخ مشاغل مرتبط با این حوزه ها را هر چه بهتر به گردش دراورد.

همچنین سفر مقامات ارشد دو کشور و تفاهمنامه هایی که بخصوص طی ماههای اخیر منعقد شده، علیرغم تحریمهای یکجانبه و غیر قانونی آمریکا، نوید توسعه روابط در حوزه صنعتی و افزایش صادرات خدمات فنی مهندسی از ایران به عراق را دارد که به نوبه خود می تواند ارز آوری زیادی داشته باشد.

به این موارد می تواند تفاهمات بین بانکی دو کشور را نیز افزود که راه برای توسعه هر چه بیشتر روابط هموار می کند.

از آنجا که عراق طی 4  دهه گذشته درگیر جنگ، تحریم و انزوای شدید بوده، روند توسعه این کشور در این سالها متوقف شده و بسیاری از زیرساختهای این کشور در این 4 دهه نیز مستهلک یا از بین رفته است لذا این کشور علیرغم داشتن ثروت سرشار نفتی از توسعه زیربنایی محروم بوده و درسالهای اخیر و بخصوص از بین رفتن تهدید داعش در فکر سرمایه گذاری در این مسیر است.

کشورهای مختلف منطقه ای و بین المللی نیز برای تصاحب این بازار بکر تلاش زیادی دارند تا از نظر اقتصادی و سیاسی بتوانند از این محیط فراهم شده بهره برداری کنند.

ایران با داشتن مرزی 1500 کیلومتری و نزدیکی فرهنگی و دینی و همینطور تاریخی با عراق، بهترین گزینه برای تامین بخش زیادی از نیازمندی های این کشور است. با این وجود اما کشورهای دیگر نیز بیکار ننشسته و در این راستا تلاشهای زیادی دارند.

در گزارش به چند رقیب منطقه ای ایران برای توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با عراق اشاره میشود.

عربستان

از دهه 90 میلادی و با حمله صدام حسین به کویت، روابط عراق و عربستان تیره شده و برای سالهای طولانی شاهد حضور هیچ مقام بلند پایه ای در پایتخت طرف مقابل نبودیم.

رقابت عراق و عربستان برای رهبری جهان عرب و همینطور وابستگی هر یک از آنها در قطب مخالف در دوران جنگ سرد باعث شده بود که این دو کشور همواره با یکدیگر در رقابت باشند.

در سال 2015 و پس از حدود 25 سال سفارت عربستان در عراق بازگشایی شد تا اولین قدم ریاض برای نزدیکی به بغداد برداشته شود. گامی که دو سال بعد و در سفر حیدر العبادی نخست وزیر وقت عراق به ریاض پاسخ داده شد تا شاهد دوره ای جدید در روابط دو کشور باشیم.

هر چند ثامر سبهان، اولین سفیر عربستان در بغداد بدلیل مداخلات خود و اظهار نظرهایی که نسبت به مدیریت عراق و رفتار جریانات سیاسی این کشور داشت موجبات رنجش بغداد را فراهم آورده و وزارت خارجه این کشور خواستار بازگشت وی به کشورش شد، اما این روند گسترش تدریجی روابط متوقف نشد.

مقامات عراقی که پس از جنگ با داعش برای بازسازی کشور نیازمند حداقل یکصد میلیارد دلار سرمایه بودند برای دریافت این کمکها متوجه همسایگان ثروتمند جنوبی خود از جمله عربستان سعودی، کویت، امارات و قطر شدند تا علاوه بر دریافت کمک از برادران جنوبی خود، در موضوع اوپک نیز ضمن هماهنگی با آنها بتوانند از مزایای بیشتر این نهاد نفتی بهره مند شوند.

شاید بتوان گفت که نزدیکی به این کشورها برای ترغیب آنها به روابط بیشتر با بغداد جدید و عدم حمایت آنها از تندروهای ساکن موصل، فلوجه، رمادی و تکریت نیز انجام می گرفت.

از سوی دیگر نیز انگیزه عربستان برای نزدیکی به بغداد را می توان در دور کردن عراق از مدار ایران و نزدیکی به خود در منطقه عنوان کرد. ریاض تلاش دارد با گسترش روابط با عراق، افزایش سرمایه گذاری در این کشور بخصوص در بخش های سنی نشین و همینطور توسعه روابط دو جانبه، عراق را در محور بندی منطقه ای شکل گرفته به سوی خود بکشاند.

در این راستا طی یکسال گذشته، ریاض گامهای جدیتری برای توسعه روابط برداشته که به بخشی از آنها اشاره می شود.

سفرهای سیاسی انجام گرفته طی 2 سال اخیر

حیدر العبادی نخست وزیر، قاسم الاعرجی وزیر کشور و مقتدی صدر رهبر جریان صدر از جمله مقاماتی بودند که به ریاض سفر کرده و با مقامات سعودی دیدار و گفتگو کردند. پس از آنها نیز در دولت بعدی، برهم صالح رئیس جمهور و محمد الحلبوسی رئیس مجلس به ریاض رفته اند و از ملک سلمان درخواست کمک برای بازسازی عراق و ادامه مبارزه با تروریسم را داشته اند.

عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق نیز اعلام کرده که بزودی به عربستان سفر خواهد کرد.

گفته شده که در جریان سفرهای مقامات عراقی به عربستان، موضوع میانجیگری بین تهران و ریاض نیز از سوی طرفین مطرح شده و طرف سعودی نیز از این موضوع استقبال کرده است.

از طرف دیگر نیز در این سالها، عادل جبیر وزیر خارجه عربستان و همینطور ثامر سبهان وزیر امور خلیج فارس و نیز بسیاری دیگر از وزرای سعودی به عراق سفرهایی داشته اند و حتی قرار بود یک مقام عالیرتبه نیز سفری داشته باشد که هنوز انجام نگرفته است.

دستاوردهای سیاسی این سالهای ریاض

مهمترین دستاورد عربستان در این مدت را می توان بازگشایی سفارت این کشور در عراق و نیز جلب موافقت بغداد برای افتتاح سه کنسولگری در بغداد، نجف و بصره دانست که در بغداد آغاز به کار کرد و در دو شهر دیگر نیز بزودی افتتاح خواهند شد.

آغاز عملیات احداث گذرگاه "عرعر" در مرز دو کشور از سوی عربستان و با هزینه این کشور در داخل خاک عراق نیز یکی دیگر از این دستاوردهاست که طی سه ماه آینده بازگشایی خواهد شد و نقش زیادی در توسعه روابط اقتصادی دو کشور خواهد داشت.

در این خصوص عبدالعزیز الشمری سفیر عربستان در عراق از امکان استفاده بازرگانان عراقی از بنادر عربستان در دریای سرخ در فرآیند صادرات و واردات خبر داده و اعلام کرد که مسیر حج و عمره از طریق گذرگاه عرعر نیز در تمامی روزهای سال باز خواهد بود.

روابط اقتصادی

طی 2 سال گذشته وزرای اقتصادی زیادی از عربستان به عراق سفر کرده اند که آخرین آنها بزرگترین هیئت اقتصادی به ریاست وزیر تجارت و سرمایه گذاری این کشور بود که پس از سفر حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان به عراق سفر کرده است.

سفری که برای نشست شورای هماهنگی عراق و عربستان شکل گرفت و این شورا کار خود را آغاز کرد.

شرکت هواپیمایی عربستان نیز فعالیت خود را آغاز کرده تا بتواند مسافر و بار را بین دو کشور منتقل کند.

سال گذشته بود که مقامات سعودی از احداث یک ورزشگاه یکصد هزار نفری در بغداد با هزینه خود خبر دادند و امسال وزیر تجارت عربستان اعلام کرد که ملک سلمان تصمیم گرفته یک شهرک ورزشی با هزینه یک میلیارد دلار در این کشور بسازد که این موضوع بازتابهای فراوانی در عراق به همراه داشت. برخی از آن استقبال کردند و برخی آن را وعده ای همانند ساخت ورزشگاه دانستند که محقق نشد.

همچنین رئیس اتاق بازرگانی عربستان اعلام کرد که صادرات محصولات این کشور به عراق در سال 2018 به 2.6 میلیارد دلار رسیده است.

مجموعه موارد ذکر شده نشان از عزم جدی عربستان برای توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با عراق است، امری که تحقق آن در سالهای آینده دور از انتظار نخواهد بود و مقامات کشورمان باید به این موضوع توجه ویژه ای داشته باشند.

در همین راستا به عزم ریاض برای توسعه روابط با بغداد، باید نگاه مقامات عراقی به منطقه و تلاش برای ایجاد توازن در روابط منطقه ای را نیز اضافه کرد.

گزارش از علی حیدری کارشناس مسائل غرب آسیا

انتهای پیام/