ترکیه٬ ناتو و دریای سیاه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ٬ دریای سیاه یکی از حوزه‌های جغرافیایی مهمی است که با توجه به وضعیت کشورهای ساحلی آن می‌تواند حوزه مهمی برای بروز و ظهور تنش‌های مرتبط با ناتو و روسیه باشد.

شاید تا پیش از بروز تنش دریایی بین روسیه و اوکراین٬ کسی فکر نمی‌کرد که تنش در دریای سیاه منجر به نگرانی کشورهای عضو ناتو شده و فلش‌ها به یکباره به سمت و سوی روسیه بچرخند. چرا که کشورهای ساحل دریای سیاه در دهه‌های اخیر٬ این دریا را همواره به عنوان نقطه زیبا و آرامش بخش و پولساز حوزه توریسم دانسته‌اند و بروز تنش و رقابت نظامی در دریای سیاه٬ نادر بوده است.

مساحت این پدیده جغرافیایی خاص٬  432000 کیلومتر مربع، طول آن 1148 کیلومتر و عرض آن 615 کیلومتر است. تنها 6 کشور در سواحل زیبای این دریا قرار گرفته‌اند که اسامی و سهم طول سواحل آنها٬ از رقم 4340 کیلومتر به این ترتیب است: سواحل گرجستان 310 کیلومتر، فدراسیون روسیه 475 کیلومتر، اوکراین 1628 کیلومتر، رومانی 225 کیلومتر، بلغارستان 300 کیلومتر و ترکیه 1400 کیلومتر.

همچنان که دیده می‌شود٬ اوکراین به دلیل پیچ و خم جغرافیایی‌اش٬ بیشترین سواحل دریای سیاه را در دست دارد و پس از آن ترکیه نیز در مرز 15 استان‌ خود٬ در کنار دریای سیاه یا کارادنیز قرار گرفته است.

ناتو و دریای سیاه

نگاهی گذرا به نقشه‌ دریای سیاه و به خاطر آوردن اسامی کشورهای عضو ناتو٬ نشان می‌دهد که این نقطه باید برای سران ناتو٬ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. هر کدام از 6 کشور ساحل دریای سیاه به نوعی با ناتو ارتباط پیدا می‌کنند:

1.روسیه کشور قدرتمندی است که اساس هدف از تاسیس ناتو٬ مقابله با قدرت نظامی این کشور در جهان بوده و علی القاعده هر گونه تحرک و هدف‌گذاری سیاسی٬ نظامی و اقتصادی روسیه در سواحل دریای سیاه٬ برای ناتو مهم است.

2.گرجستان عضو ناظر ناتو است و قرار است به زودی عضو رسمی این پیمان نظامی شود.

3.ترکیه از 60 سال پیش تاکنون از اعضای مهم ناتو است و علاوه بر دریای سیاه در حوزه مدیترانه و خاورمیانه هم برای ناتو مهم است.

4.بلغارستان با آن که اقتصاد قدرتمندی ندارد، اما همواره یکی از اعضای مهم ناتو در حوزه‌ امنیتی بوده و هست.

5.رومانی هم اقتصاد ضعیف و قدرت نظامی پایینی دارد، اما از حوزه‌های اطلاعاتی مهم ناتو است.

6.اوکراین عضو ناتو نیست، اما در سالیان اخیر همواره برای عضویت در ناتو ابراز تمایل کرده و اساساً به دنبال آن است تا حیاتی‌ترین و حساس‌ترین دعواهای سیاسی خود با روسیه را به کمک ناتو و آمریکا حل کند.

ترکیه و تمایل به ایفای نقش میانجی‌گری

در ماجرای بروز تنش بین روسیه و اوکراین٬ ترکیه ابراز تمایل کرد که بین این دو کشور نقش میانجی را ایفا کند، اما احتمالاً این همان چیزی نیست که ناتو از ترکیه می‌خواهد.

سران ناتو از ترکیه انتظار دارند به عنوان کشور اسلامی این مجموعه که در معادلات سیاسی و امنیتی خاورمیانه نقش مهمی برعهده دارد٬ در مسئله دریای سیاه نیز از نظرات و خواسته های سران ناتو تبعیت کند، اما رجب طیب اردوغان و تیم سیاست خارجی او در دو سال اخیر٬ روابط سیاسی و اقتصادی خوبی با روسیه برقرار کرده‌اند.

شواهد نشان می‌دهد که اردوغان نمی‌خواهد به هیچ قیمتی از ولادیمیر پوتین فاصله بگیرد. با توجه به این موضوع چنین به نظر می‌رسد که ترکیه قصد دارد در معادلات سیاسی و امنیتی مرتبط با دریای سیاه٬ مسیر موازنه و سازش را در پیش بگیرد و خود را درگیر دعواهای بزرگ نکند.

همکاری‌های وسیع ترکیه در دو حوزه‌ی انرژی هسته‌ای و پروژه گازی ترک استریم٬ مساله اس 400، همکاری با روسیه و ایران در پرونده سوریه٬ رسیدن آمار سفر گردشگران روسیه به ترکیه به مرز 6 میلیون نفر و همچنین دلسردی از روابط آمریکا و ترکیه در دوران اقتدار دونالد ترامپ٬ مجموعاً شرایطی فراهم آورده که باعث می‌شود ترکیه حتی به خاطر مساله تاتارها و کریمه نیز خود را به شکل جدی با مسائل روسیه و اوکراین مشغول نکند.

اگرچه ترکیه در سالیان اخیر گهگاه به خاطر مسئله قره باغ و حمایت از جمهوری آذربایجان تا حدودی در برابر ارمنستان ایستاده است٬ اما حاضر نیست در مسئله اوکراین و روسیه و دفاع از حق تاتارها و کریمه به شکل جدی با مسکو وارد تنش شود.

از دیگر سو رجب طیب اردوغان می‌فهمد اتحادیه اروپا با آن همه قدرت و ناتو با بنیه دفاعی خود٬ تمایل ندارند در حوزه دریای سیاه به شکل جدی روسیه را تحریک کنند. به همین دلیل به شکل مصلحت جویانه و دوراندیشانه٬ ترجیح می‌دهد از دور ناظر ماجرا باشد و در صورتی که تنش به سمت فاز پیچیدگی برود ٬ باز هم تمایل خود را برای میانجیگری بر زبان بیاورد.

تضعیف نقش ناتو در برابر روسیه

یکی از مسائلی که در دو سال اخیر به شدت سران ناتو را نگران کرد٬ رفتارها٬ تصمیمات و نگرش عجیب و غریب دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به موازات قدرت جهانی و نقش ناتو بود.

سران ناتو همواره ترجیح داده‌اند بر اساس یک توافق نانوشته در تصمیم‌گیری‌های امنیتی و دفاعی خود٬  نگاهی به امضای آخر آمریکا داشته باشند، اما در دوران دونالد ترامپ این معادله در حال تغییر است و ترامپ همواره با اظهارات روشن و شفاف خود نشان داده که برخلاف روسای جمهور پیشین آمریکا٬ ناتو را چندان جدی نمی‌گیرد و اساساً به این مسئله هم نگاه اقتصادی دارد و همواره با نیش و کنایه می‌خواهد در مورد میزان اعتبارات دفاعی صرف شده توسط کشورهای عضو ناتو٬ همچون یک پدر خسیس به مسائل بنگرد.

به همین دلیل سران ناتو در مورد مسائل دفاعی نظام بین‌الملل تا حدودی نسبت به نقش و جایگاه خود دلسرد شده‌اند، چرا که آنها می‌بینند اولاً آمریکا ناتو را چندان جدی نمی‌گیرد و دوم این که اساساً دونالد ترامپ نگرشی چندان منفی به ترمیم روابط آمریکا و روسیه ندارد و با آنکه هنوز هم روسیه را به چشم یک رقیب می‌نگرد٬ اما ژست‌هایی که در برابر پوتین می‌گیرد٬ انگیزه چندانی به سران ناتو نمی‌دهد.

به همین دلیل می‌توان چنین پیش بینی کرد که آمریکا تمایل چندانی به بررسی خواسته‌های اوکراین ندارد و نمی‌خواهد به خاطر تنش‌های کوچکی که بین روسیه و اوکراین روی می‌دهد خود را در فضای هیجانی ناتو درگیر کند.

در شرایط فعلی خوشبینانه است که تصور شود آمریکا و ناتو می‌توانند از طریق اوکراین و یا سواحل رومانی و بلغارستان٬ کشتی‌های جنگی و نیروهای خود را به دریای سیاه بفرستند تا بتوانند بر روسیه اعمال فشار کنند.

آنها ترجیح می‌دهند به آرامی از کنار مسئله بگذارند و از دیگر سو روسیه نیز در شرایطی نیست که به شکل همزمان٬ خود را هم در مدیترانه و پرونده سوریه و هم در دریای سیاه٬ با نقشه‌های تهاجمی تضعیف کند.

انتهای پیام/