قزاقستان در دوراهی انتخاب میان مسکو و واشنگتن

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، به نقل از پورتال  kz.expert، تلاش‌های مقامات آمریکایی برای احیای کوریدور حمل و نقل شمالی با دور زدن روسیه، برای تامین فنی نیروهای نظامی خود در افغانستان، بر خلاف مطبوعات روسیه، در مطبوعات قزاقستان، چندان مورد توجه قرار نگرفته‌ است. اگر چه برای آک‌اوردا (کاخ ریاست جمهوری قزاقستان) این مساله موضوع بسیار حساسی از دید دوستی با مسکو است.

در پورتال kz.expert طی تحلیلی مقالات انتشار یافته در مطبوعات روسیه را در مورد فعالیت‌های ایالات متحده در منطقه نفوذ روسیه مورد بررسی قرار داده و جزئیات آنها ذکر شده است. در اینجا به چند بند مهم از این مقاله تحلیلی می‎پردازیم:

"واضح است که در شرایط رو به رشد تقابل ژئوپلیتیکی بین ایالات متحده و روسیه، که در آستانه خطر جنگ می‌باشد، مقامات روسیه به شدت با اجازه پرواز هواپیماهای نظامی از فراز آسمان قزاقستان، تحت رژیم "آسمان باز" به ایالات متحده از سوی این کشور مخالفت خواهند کرد.

این موضع مسکو به میزان قابل توجهی توسط این واقعیت که کرملین دارای اهرم‌های واقعی نفوذ در آک‌اوردا است، تقویت شده و خود قزاقستان نیز با معاهده‌های متعددی، از جمله در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی، با روسیه ارتباط داشته و دارای یک سیستم دفاع ضد موشکی و ضد هوایی مشترک با این دولت همسایه است.

در این شرایط، آک‌اوردا و خود شخص نورسلطان نظربایف مانند گوشت روی آتش است: مهم نیست که به چه سمتی حرکت ‌کند، چرا که در نهایت سوختگی اجتناب ناپذیر است.

بنا به ارزیابی‌ها، در این شرایط، مقامات قزاقستان پاسخ به درخواست ایالات متحده را با توجه به مشکلات رویه‌ای، فنی و دیگر مسائل به تأخیر خواهند انداخت. و این تنها تاکتیک معقول است. گزینه دیگر این است که روابط را نه با روسیه و نه با ایالات متحده بهبود نخواهد داد. متأسفانه، این مساله هزینه‌های سیاست چند برداری است که نورسلطان نظربایف آن را در پیش گرفته است. "

در حال حاضر سه مورد را که به نظر جالب‌ترین مقالات منتشرشده در مطبوعات مطبوعات روسیه در مورد این موضوع است، تحلیل خواهیم کرد، که در آنها موضع کرملین نسبت به اقدامات واضح کاخ سفید در منطقه نفوذ روسیه، بیان شده است. با توجه به اینکه این مسائل می‌تواند روابط روسیه و قزاقستان را به طور قابل توجهی وخیم کند.

نخستین مقاله انتشار یافته این است که " یک فرودگاه پیشرو توسط ایالات متحده در گرجستان ساخته شده و تحت این عنوان ذکر شده است که "پایگاه نظامی سابق روسیه به مرکز لجستیک ناتو تبدیل شده است. "

در اینجا مهمترین اظهارات، مفروضات و نتیجه گیری‌های فرموله شده در این نشریه را ذکر می کنیم:

"گرجستان و ایالات متحده موافقت کردند تا در پایگاه فرودگاه وازیانی، که تا سال 2007 مورد استفاده روسیه بود، مرکز بزرگ تدارکات نظامی ناتو ساخته شود. پس از مدرنیزاسیون، باند فرودگاه قادر خواهد بود تا حتی بزرگترین هواپیماهای آمریکایی را پذیرش کند. طبق گفته کارشناسان گرجی، این تاسیسات جدید برای انتقال نیروها به مانورها و آموزش آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما می‌تواند در صورت تشدید واقعی وضعیت منطقه نیز مورد استفاده قرار گیرد. "

لوان ایزوریا وزیر دفاع گرجستان در ماه اکتبر سال جاری در دیدار از بروکسل با اشاره ویژه به پایگاه وازیانی، به این اتحادیه پیشنهاد داد تا به توسعه زیرساخت‌های نظامی در گرجستان ادامه دهد. پس از مدرنیزاسیون، این پایگاه قادر خواهد بود تا بزرگترین هواپیماهای حمل و نقلی نظامی ایالات متحده را پذیرش کند. زمان آغاز احداث یک فرودگاه جدید و اینکه چقدر هزینه آن خواهد شد، هنوز مشخص نشده است. به گفته آقای ایزوریا، جزئیات فنی در این رابطه "در حال بحث و مذاکره" است.

آقای آلاداشویلی کارشناس گرجی نیز خاطرنشان کرد: "گرجستان با مشارکت کشورهای عضو ناتو در وازیانی مانورهای مکرر نظامی را انجام می‌دهد و دسترسی به فناوری‌های نظامی از طریق هوایی به مراتب راحت‌تر از مسیر دریایی است". با این حال، این کارشناس تأکید کرد که منظور از این مطلب ایجاد پایگاه کامل نظامی ایالات متحده در گرجستان نیست. آقای آلاداشویلی در نتیجه گفت "خیلی زود است که درباره این صحبت کنیم، اما آنچه که برنامه‌ریزی شده است یک گام بسیار مهم است."

مقاله دومی که در مطبوعات روسیه منتشر شده و توجه ما را به خود جلب کرد، «کمربند یکپارچه فشار» نامیده می شود: چه چیزی پشت برنامه‌های ایالات متحده برای ساخت یک فرودگاه دیگر در گرجستان وجود دارد؟

در پاراگرافی از این مطلب آمده است:

بنا به داده‌های RT تلویزیون روسیه: "واشنگتن و تفلیس در حال ساخت یک فرودگاه نظامی در منطقه 137 پایگاه سابق نظامی وزارت دفاع روسیه در وازیانی هستند. این برنامه‌ها در وزارت دفاع گرجستان اعلام شده است. پیشتر ایالات متحده مبلغی را برای ساخت یک مرکز آموزش رزمی اختصاص داده بود، که در آن مربیان ناتو نظامیان گرجی را آموزش دهند. ارتش ایالات متحده در گرجستان فرصت‌های بیشتری نسبت به کشورهای عضو اتحادیه ناتو دارد. با این حال، گرجستان هنوز در این اتحادیه پذیرفته نشده است و پنتاگون از استقرار یک نیروی نظامی بزرگ در این کشور خودداری می‎کند. آیا ایجاد این فرودگاه امنیت روسیه را تهدید خواهد کرد".

"ژنرال استیوِن لایونز در 9 نوامبر طی سفری به باکو با الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان دیدار داشت. این مذاکرات قبل از سفر مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، جان بولتون بود، که در اواخر ماه اکتبر سفرهای رسمی به کشورهای قفقاز و روسیه را آغاز کرد. عقیده کارشناسان در مورد بازدید جان بولتون، این است که دولت ترامپ مشغول شکل‌دادن به رویکرد خاص خود در منطقه ماوراء قفقاز است. گرجستان ممکن است نقش ویژه‎ای در چارچوب این استراتژی داشته باشد. "

"پس از آغاز فرآیند خروج پایگاه‎های نظامی روسیه از گرجستان، ایالات متحده شروع به افزایش حضور خود در منطقه کرد. در ماه مِی سال 2002، واشنگتن برنامه‌ای را برای تجهیز نظامی و آموزش ارتش گرجستان به مبلغ 64 میلیون دلار راه اندازی کرد. توافق در مورد همکاری‌های دفاعی، که به تصویب پارلمان گرجستان رسیده، یک سری از امتیازات خاص را برای پنتاگون به وجود آورده است. از جمله اینکه نظامیان ارتش ایالات متحده می‎توانند در این کشور بدون پاسپورت و ویزا حضور داشته باشند، و آنها آزاد هستند تا بتوانند سلاح حمل کنند. نظامیان ارتش ایالات متحده دارای مصونیت دیپلماتیک بوده و قراردادهای مربوط به واردات تجهیزات و یا فعالیت‌های ساخت و ساز مطابق قانون ایالات متحده به تصویب رسید. اما مهمترین چیز این است که انتقال هرگونه تجهیزات نظامی به گرجستان در وهله نخست بنا به درخواست فرماندهی آمریکا انجام خواهد شد.

مقامات گرجستان همچنین نمی‌توانند جابجایی نظامیان ارتش آمریکا را در کشور خود مورد بازرسی و کنترل قرار دهند. این هنجارها اجازه می‌دهد که پنتاگون بتواند هر گروهی را در گرجستان مستقر کند. به عنوان مقایسه: جابجایی تجهیزات نظامی ناتو در سراسر مرزهای ملی کشورهای اروپایی - عضو ناتو اغلب با تاخیرهای قابل توجه بوروکراتیک همراه است؛ وسایل نقلیه تجهیزات نظامی مجبورند به مدت طولانی در ایستگاه‌های گمرکی ایستاده و منتظر اجازه حرکت باشند. "

"ساخت یک فرودگاه نظامی در منطقه وازیانی در نگاه اول می‌تواند مزایای قابل توجهی برای ناتو در منطقه به ارمغان بیاورد. با این حال، با توجه به بررسی دقیق‎تر، کارشناسان می‌گویند این مزایا به راحتی قابل حصول نیست. به گفته سردبیر مجله "آرسنال آتِچِستوا"، سرهنگ ویکتور موراخوفسکی، "وازیانی" موقعیت مکانی مهمی دارد – کوتاه‌ترین فاصله را با تجهیزات دفاعی منطقه نظامی جنوب روسیه دارد. با این حال، مشکلات لجستیکی عملا این مزیت را خنثی می‌کنند. "

"ایوان کُنوالوف، کارشناس نظامی در مصاحبه‌ای با RT، توضیح داد که اگر چه ایالات متحده در حال فعالیت شدید در گرجستان است، در واقع، فعالیت‌هایش در آنجا بیشتر از ارزش نمایشی برخوردار دارد. "البته، اگر آمریکایی‌ها یک پایگاه کامل در گرجستان مستقر کنند، آنگاه، فرصت‌های بسیار جدی در منطقه برای آنها به وجود خواهد آورد. اگر در کاخ سفید یک باره تصمیم به ایجاد وضعیت جنگی گرفته شود، آنگاه فرودگاه در وازیانی می‌تواند نقش بسیار جدی ایفا کند. اما همه چیز به اراده نظامی و سیاسی و ویژگی‌های منطقه بستگی دارد." وی توضیح داد: "مدت زمان زیادی است که در امتداد مرزهای روسیه فشار وجود دارد. طرح ناتو در مدرنیزه کردن شبکه‌های فرودگاهی در اروپا بخشی از این زنجیره باشد. در حال حاضر سخن از مدرنیزاسیون یک فرودگاه نظامی بزرگ در رومانی است، به جز فعالیت‎هایی که در کشورهای بالتیک و لهستان نیز مشاهد می‌شود."

مقاله سوم، به نظر ما جالب‌ترین مطلب منتشر شده است، که تحت عنوان: "ایالات متحده در حال ایجاد یک کوریدور حمل و نقل شمالی به افغانستان از طریق آسیای مرکزی است." می‌باشد. قسمت‌هایی از آن را در اینجا نقل قول می‌کنیم:

"همه می‌دانند که در اواخر ماه اکتبر مرحله دیگری از "مجمع" آسیای مرکزی آغاز شد. این امر به دلیل تشدید وضعیت در منطقه خودمختار بدخشان کوهستانی، فعالیت سازمان‌های غیر دولتی آمریکایی و فعالیت وزارت امور خارجه ایالات متحده قابل توجه است. محرک اصلی، بازگشت تدریجی ایفای نقش فزاینده‌ در مورد مساله افغانستان و همچنین استقلال نخبگان محلی در تصمیم‌گیری‎های سیاسی به مناطق روسیه است.

وزارت امور خارجه به شیوه‌ای جامع به وضعیت می‌پردازد، روی تمام گزینه‌های ممکن برای تأثیرگذاری بر منطقه از "برنامه‌های هیدروکربنی" در دریای خزر و حمایت از اپوزیسیون قزاقستان علیه نظربایف گرفته تا تلاش برای "جلب نظر" میرضیایف و فشار بر پاکستان از طریق توسعه شبکه توزیع شمالی که فراهم کننده تحویل محموله به افغانستان است، کار می‎کند.

ارائه کوریدورهای حمل و نقلی باکو-آکتائو، کوریک-ساری‌آگاش-کِلِس و بِینِئو-گالابا به آمریکایی‌ها یکی از رویدادهای مهم سیاسی در آسیای مرکزی در سال 2018 بود. نقاط منافع اصلی ایالات متحده، بنادر خزری قزاقستان و راه آهن گالابا-حیرتان در مرز ازبکستان-افغانستان با آخرین نقطه مرزی مزار شریف است. بندر تِرمِز ازبکستان نیز در نزدیکی ایستگاه گالابا استفاده می‌شود. علاوه بر این، محموله‌های باری در بارج‌ها از طریق آمودریا به حیرتان افغانستان منتقل می‌شود. در حال حاضر، عبور و مرور از راه آهن در مرز ترکمن-افغانستان سرحدآباد(کوشکا)-توروگوندی و آتاموراد-امام‌نظر-آکینا که محموله‎ها از آنجا به هرات می‎روند، کمتر مورد تقاضا است.

ازبکستان به عنوان یک واسطه در حل و فصل منازعات افغانستان اعلام کرده است که به طور فعال به همسایگان خود برای بهبود شبکه راه آهن شمال کمک می کند. متخصصان ازبک روی جاده‌ای از حیرتان به مزار شریف کار می‌کنند و با توجه به آغاز ساخت بندر چاربحر توسط ایران و بزرگراهی از این بندر به هرات، طرف ازبک پیشنهاد به مشارکت خود در اتصال ریلی هرات و مزارشریف را داده است. ترانزیت آمریکا در منطقه از طریق تاجیکستان نیز می‌تواند انجام می شود، که در آنجا ایالات متحده روی ساختن پلی در منطقه گذرگاهی رود پنج سفلی سرمایه‌گذاری کرده است.

در سال 2010، آک اوردا (کاخ ریاست جمهوری قزاقستان) قراردادی را با لندن مبنی بر ترانزیت تجهیزات و پرسنل نظامی به ازای پرداخت‌های سالانه به مبلغ 400،000 دلار بست. قزاقستان موافقت‌نامه‌های مشابه با دیگر کشورهای عضو ائتلاف غربی درگیر در افغانستان دارد. در پاییز سال 2014، آستانه با بریتانیا در مورد ترانزیت از قزاقستان به افغانستان و بالعکس از طریق حمل و نقل ریلی و دریایی (از طریق بندر آکتائو) توسط کشتی‌های ویژه غیر نظامی انگلیسی، موافقت کرد. توسعه شبکه توزیع گران قیمت‌تر و منطقی‌تر پیچیده شمالی نه تنها با تلاش برای "تسلط بر منطقه"، بلکه همچنین با وخامت روابط میان ایالات متحده و متحدش پاکستان ارتباط دارد. "

"ترامپ قصد دارد تمامی کمک نظامی آمریکا به اسلام آباد (حدود 1.15 میلیارد دلار) را قطع کند. در عین حال، ایالات متحده عملیات نظامی در افغانستان را گسترش می‌دهد که بار اضافی بر عرضه خدمات است. در این شرایط، شبکه توزیع شمالی به اهمیت خاصی دست می‌یابد، اما در واشنگتن، گسست روابط با متحدی مانند پاکستان وجود نخواهد داشت. این مساله توسط سفر وزیر امور خارجه مایکل پومپئو به پاکستان در ماه سپتامبر تایید شد. "

"در عین حال، ایالات متحده آمریکا به" آک‌اوردا" علاقه‌مند بوده و احترام می گذارد. در پایان ماه سپتامبر، آستانه و واشنگتن در مورد ترافیک هوایی مستقیم توافق کردند. اخیرا وزیر بازرگانی ایالات متحده ویلبر راس از قزاقستان دیدار کرده است و تیمور سلیمانوف، وزیر اقتصاد قزاقستان، به واشنگتن قول داده است که سیاست تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه روی روابط با قزاقستان تاثیری نداشته باشد. "

"واشنگتن در سراسر زنجیره‌ای از مسیر شمال فعالیت می کند." بولتون در پایان ماه اکتبر تعهد تفلیس را ابراز کرد. در 9 نوامبر، ژنرال ارتش استیوِن لایونز، فرمانده کل حمل ونقلی ایالات متحده، به باکو سفر کرد. او به دقت از تاسیسات جدید بندر تجارت بین المللی دریایی باکو در شهر الت دیدن کرد؛ تحقیقاتی بر روی امکان استفاده از زیرساخت‌های حمل و نقلی آذربایجان برای استفاده گسترده از ترانزیت از طریق دریای خزر در حال انجام است."

از تمام موارد بالا می‌توان نتیجه گرفت که کرملین، از یک سو، نگران اقدامات ایالات متحده برای احیای کوریدور حمل و نقل شمالی به افغانستان از طریق دور زدن قلمرو روسیه است، اما از سوی دیگر، می‌داند که به هیچ وجه نمی‌تواند از آن جلوگیری کند. از جمله دلایل آن این مساله است که قزاقستان نسبت به نفوذ خارجی آسیب پذیر است - مثلا با تحریم‌های آمریکا علیه نورسلطان نظربایف و خویشاوندان وی، مانند آنچه که در حال حاضر علیه مقامات روسیه و افراد نزدیک به آنها استفاده می شود، قطعا تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

تحت این شرایط، تاکتیک معقول‌تر کرملین، نه فقط رویارویی آشکار با آک‌اوردا، که فشار غیر آشکار شخصی بر رئیس جمهور نظربایف و مقامات قزاقستان در کل است، و همچنین به وجود آوردن انواع مشکلات فنی که شاید نتواند مانع از راه اندازی کوریدور شمالی حمل و نقل شود، اما حمل و نقل کالا را بر روی آن تا حدی گران (آهسته) انجام دهد که به یک مشکل جدی تبدیل شود.

در مورد راه اندازی حمل و نقل هوایی از طریق قلمرو قزاقستان، هنوز بر این باوریم که امری بعید است، اگر چه در نشریه بنیاد فرهنگ استراتژیک بیان شده است: "در پایان ماه سپتامبر، آستانه و واشنگتن در زمینه ترافیک هوایی مستقیم توافق کردند".

طبق برآوردهای ما، بعید است که کرملین اجازه دهد که هواپیماهای باری آمریکایی به طور آزادانه در منطقه دفاع مشترک ضد هوایی و ضد فضایی قزاقستان و روسیه پرواز کنند، مگر در عوض برخی امتیازات در مورد سوریه. البته، در شرایطی که مطبوعات آمریکایی آن را نادیده می‌گیرند، در غیر اینصورت موجب افزایش اتهامات جدیدی به دونالد ترامپ علیه ولادیمیر پوتین خواهد شد.

انتهای پیام/