آیا کنکوربازان محتوای کتابهای آموزش فارسی را به نفع خود تغییر می‌دهند؟
کنکور سال‌هاست که مخالفان و موافقان جدی دارد. برخی از کارشناسان بر این باورند که کسانی که از استمرار نظام کنکوری سود می‌برند، آموزش کشور را به نفع خود تغییر می‌دهند. اما آیا این دسته از افراد بر محتوای کتابهای درسی هم تأثیرگذارند؟
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، خبری منتشر می‌شود که کنکور تا سال فلان حذف خواهد شد و بعد، یکی از مسئولان تکذیب کرده و می‌گوید که فعلاً این امر به دلایل مختلف محقق نخواهد شد. همه کسانی که در نظام آموزش و پرورش ایران تحصیل کرده‌اند، با این خبرها آشنا هستند. بودن یا نبودن کنکور طرفداران پر و پاقرصی دارد. اما یکی از موضوعاتی که در این رابطه مطرح می‌شود، تأثیری است که کنکور و استمرار آن بر آموزش کشور داشته است.
گفته می‌شود که دانشآموزان بیش از آنکه به عنوان یک شهروند خوب در نظام آموزشی تربیت شوند، بر کنکور و کلاس‌های تست‌زنی تمرکز دارند. کتابهای کمک‌آموزشی که هرساله در این رابطه منتشر می‌شوند، ذهن دانشآموزان را به موضوعات خاصی هدایت می‌کنند. از جمله موضوعاتی که در یادداشت حسن ذوالفقاری، استاد دانشگاه و مدیر گروه آموزش زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به آن پرداخته شده، نگاهی دارد به تأثیر این موضوع بر محورهای آموزش زبان فارسی در مدارس. این یادداشت که در خبرنامه این گروه منتشر شده، به این موضوع می‌پردازد که یادگیری کدام موضوع برای دانشآموزان اهمیت و کاربرد بیشتری دارد: دستور یا نگارش؟
دستور یا نگارش؛ کدامیک برای دانش‌آموز فارسی‌زبان کاربردی است؟
ذوالفقاری در این یادداشت آورده است: در مدارس همواره این سؤال مطرح است که در هنگام آموزش‌های درسی دبیرستانی تکیه بر آموزش دستور باشد یا نگارش. پاسخ روشن است: نیاز دانش‌آموز. نیاز دانش‌آموز در زندگی آینده و شغلی و شهروندی، فراگرفتن مهارت‌های نگارشی است. حال اگر دستور هم درس می‌دهیم به نیت اصلاح نگارش‌های دانشآموزان است. پس آموزش دستور خود هدف نیست بلکه وسیله است. از هر وسیله نیز باید در جای خود و بنا بر نیاز و مقتضی استفاده کرد.
حقیقت آن است که در نظام آموزشی گاه آموزش دستور آنقدر تخصصی، ریز و مسئله‌برانگیز بوده است که مشکلات آن هنوز برای اهل آن علم و متخصصان حل نشده، در کلاس‌های درسی آموزش داده می‌شود. هدف آموزش دستور اگر اصلاح روند نگارش دانش‌آموز باشد، باید بر اساس آسیب‌شناسی نثر دانشآموزان و نیازهای آنان تدوین و تألیف شود. آموزش کامل دستور همواره برای کسانی لازم است که غیرفارسی‌زبان هستند. حتی امروزه در آموزش غیرفارسی‌زبانان هم روش دستورمحور توصیه نمی‌شود و نکات دستوری ذیل متون و درس‌ها گفته می‌شود. پس دستور بدون کاربرد عملی سودمند نخواهد بود.
آیا کنکوربازان محتوای کتابهای آموزش فارسی را به نفع خود تغییر می‌دهند؟
نکات دستوری باید ذیل مسائل نگارشی و آن هم بنا بر نیاز و ضرورت و به اندازه گفته و بیان شود. البته در سالیان گذشته و هم‌اکنون کسانی بوده‌اند که بر فایده موضوع برای دانش‌آموز تأکید نداشته‌اند بلکه سود و سودآوری خود را مدنظر داشته‌اند و اغلب کنکوربازان این بحث را بسیار چرب و پرفایده برای جیب خود دانسته و هرگاه کمی دستور در کتاب‌ها رنگ‌باخته، فغان و فریاد برآورده‌اند که ادبیات در خطر است؛ حال آنکه جیب خودشان در خطر بوده است. هدف آموزشی دستور برای دانش‌آموز فارسی‌زبان یادآوری ساخت‌های زبانی مورد استفاده‌اش است تا بداند هنگام نگارش نباید از اسلوب و نحو فارسی دور افتد. البته این مهم نیز زمانی برای دانش‌آموز محقق می‌شود که خود متون معیار و درست فارسی را خوانده باشد تا «شم زبانی»اش تقویت شود و الا آموزش آموزش قواعد خشک زبانی، بدون اشراف بر زبان، نمی‌تواند مفید باشد.
آیا در مدارس ایران «زبان فارسی» به صورت کاربردی تدریس می‌شود؟
آنچه امروز دانش‌آموزها باید یاد بگیرند عادت به مطالعه، آموزش تفکر منطقی، نوشتن احساسات، علایق و مقاصد خود بر کاغذ، بیان شفاهی آنچه نوشته‌اند، نگارش‌نامه و از این قبیل است که در حقیقت کاربرد عملی زبان محسوب می‌شود. در دستور و نگارش باید به دانشآموزان بیاموزیم که آنان بیان شفاهی خود را چگونه به سادگی مکتوب کنند و به سادگی حرف دل خود را بر زبان جاری سازند. دیده‌ایم که بسیاری از دانشآموزان هنگام سخن گفتن در منزل یا محافل دوستانه مهارت کافی دارند و اگر از آنها بخواهیم همان مطالب را بر کاغذ جاری سازند ناتوان‌اند. دلیل آن ضعف مهارت‌های نگارش یو تکیه صرف بر دستورآموزی حفظی است نه کاربردی در جهت نگارش. اگر ساختمان و اجزای جمله را بیان می‌کنیم، باید بحث را در جهتی پیش ببریم که اولاً با نمونه‌هایی از متون معیار معاصر آغاز کنیم، سپس ساختمان جمله را از منظر نگارش ساده و معیار توضیح دهیم که چگونه باید باشد. آسیب‌های جمله‌های با ساختمان نادرست و جابه‌جایی‌های غیر منطقی و ناسالم را بیان و اصلاح کنیم. در بحث فعل وقتی انواع فعل‌ها را آموزش می‌دهیم حتماً بحث را با کاربرد درست فعل در زبان فارسی متصل کنیم و آسیب‌ها و نادرستی‌های کاربرد فعل را بیان کنیم؛ از جمله ناهماهنگی فعل با نهاد از نظر وجه و شخص یا دوری اجزای فعل هنگام آموزش ساختمان انواع فعل.
دستور و نگارش دو روی یک سکه
مقصود آن است که نباید دو مقوله جدا به‌نام دستور و نگارش داسته باشیم؛ هر دو یکی هستند. حتی املا نیز مقوله‌ای در جهت نگارش درست کلمات است. املا هم وسیله درست‌نویسی است در ویرایش فتی و صوری املای درست کلمات شرط درست‌نویسی است. پس توجه با املا نیز همسو و در راستای نگارش است.
دستور به عنوان یکی از دانش‌های زبانی، اطلاعات زبانی کاربر را افزایش می‌دهد و آگاهی او را نیست به آنچه به کار می‌برد ایجاد می‌کند یا افزایش می‌دهد. پس نباید تردید کنیم که دستور نباید باشد و تأکید نورزیم که همه علم دستور را بخواهیم توأم با ملالت خاطر برای دانشآموزان تدریس کنیم تا آنها برای امتحان پایان ترم یا کنکور از حفظ کنند. بلکه با نگاه مهارت‌آموزی بخواهیم که یاد بگیرند تا در زندگی بدان عمل کنند.
آموزش دستور وقتی معنادار، آموختنی، مهم، کاربردی و شیرین می‌شود که در بافت متن زبانی و با هدف درست‌نویسی باشد؛ در غیر این صورت کاری عبث، خسته‌کننده و ملالت‌آور می‌شود.
انتهای پیام/
