"واقعه عاشورا" به روایت عکس

به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، کتابخانه و موزه ملی ملک، نمایشگاه «روز واقعه» را با نمایش «پرده واقعه عاشورا» اثر تاریخی حسین قوللر آقاسی، از بنیان‌گذاران پرآوازه شیوه مردمی در نقاشی ایرانی معروف به نقاشی قهوه‌خانه‌ای، هم‌زمان با ماه محرم و برگزاری مجلس‌های سوگواری حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام برپا کرده است. این نمایشگاه به مدت سه ماه تا پایان فصل پاییز 1397 خورشیدی در بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران برپا خواهد بود.

اثرِ یگانه قوللر آقاسی

«پرده واقعه عاشورا» اثر تاریخی حسین قوللر آقاسی، هنرمند پرآوازه دوره قاجار است. قوللر آقاسی یکی از بنیان‌گذاران شیوه مردمی در نقاشی ایرانی معروف به نقاشی قهوه‌خانه‌ای به شمار می‌آید. او در نقش‌پردازی حماسه‌سازان ملی و مذهبی، رمزپردازی و قهرمان‌سازی با رنگ و روغن، و بهره‌گیری از واقعیت‌ها و انباشته‌های ذهن و خیال، چیرگی و مهارتی برجسته از خود به نمایش گذاشته است. قوللر آقاسی را می‌توان شناخته‌شده‌ترین هنرمند مکتب نقاشی قهوه‌خانه یا خیالی‌سازی دانست. وی در کنار محمد مدبر، سبکی در نقاشی ایرانی پی گرفتند که در دوران نفوذ نقاشی مدرن و مکتب کمال الملک به عنوان واپسین شیوه نقاشی مردمی، بومی و خودانگیخته شناخته شد.

زمانی که نقاشی قهوه‌خانه‌ای رواج یافت

نقاشی قهوه‌خانه‌ای پدیده‌ای نوپدید در تاریخ نقاشی ایرانی در دوره‌ای است که به دلیل دگرگونی شرایط فرهنگی و اجتماعی و دگرگونی‌های زمانه و جامعه، بساط ساده و محقر نقاشان و هنرشان برچیده شده بود. این نقاشی، گونه‌ای نقاشی روایی رنگ و روغنی با درون‌مایه‌های رزمی، مذهبی و بزمی است که در اواخر عهد قاجار و اوایل دوران پهلوی تقریبا هم‌زمان با جنبش مشروطه در ایران اوج گرفت. نقاشی قهوه‌خانه‌ای در برهه‌ای از زمان شکل گرفت که توده مردم از رخنه و نفوذ دو قدرت بزرگ سیاسی هم‌عصر خود (روسیه و بریتانیا) بر ایران به ستوه آمده بودند، از این‌رو برای حفظ وحدت ملی و جلوگیری از تاثیر بیش از اندازه هنر بیگانگان بر فرهنگ و هنر ایران به ویژه نقاشی، گرایش جامعه به مضمون‌های حماسی شاهنامه فردوسی گسترش یافت. این گرایش با بروز جنبش مشروطیت ایران بیش از پیش افزایش یافت.

حماسه‌سرایی و تعزیه‌خوانی؛ درون‌مایه‌های برجسته نقاشی قهوه‌خانه‌ای

تجلی شاهنامه در مضمون‌های حماسی به روشنی در نقاشی قهوه‌خانه‌ای دیده می‌شود؛ در این‌باره به ویژه می‌توان به صحنه‌هایی مانند نبرد رستم و سهراب، نبرد رستم و اشکبوس و دیگر داستان‌های قهرمانی شاهنامه اشاره کرد. خاستگاه این هنر، سنت قصه‌خوانی، مرثیه‌سرایی و تعزیه‌خوانی در ایران است که پیشینه آن به سده‌ها پیش از پیدایش قهوه‌خانه‌ها بازمی‌گردد و به دست هنرمندانی مکتب‌ندیده پدیدار شده است. هنرمندان مدرن‌گرای ایرانی به این سبک نقاشی در دهه‌های 1320 و 1330 خورشیدی روی آوردند و اهالی مکتب سقاخانه نیز بعدها آن را به کار گرفتند. از نقاشان مشهور سبک قهوه‌خانه‌ای، استاد حسین قوللر آقاسی و استاد محمد مدبر نام‌دارترند؛ حسین قوللر آقاسی را سردمدار خلق نقاشی‌هایی با مضامین حماسی می‌شناسند. محمد مدبر نیز بیش‌تر به دلیل به تصویر کشیدن مضمون‌های مذهبی در نقاشی‌هایش شهرتی چشم‌گیر یافته است. قوللر آقاسی در نقش‌پردازی حماسی، مذهبی و رمزپردازی پهلوانی با شیوه نقاشی رنگ روغن و کاربست تجربیات خود در نقاشی کاشی توانست به شیوه‌ای دست یابد که در آن داستان‌های برآمده از شاهنامه و روایات مذهبی با وقایع انباشته در ذهن و خیال هنرمند آمیخته می‌شد و با مهارت و چیره‌دستی تمام بر پرده بوم جان می‌گرفت. وی از پرداختن به طبیعت و طبیعت‌سازی پرهیز می‌کرد و میان شیوه کار خود و نقاشان طبیعت‌ساز تفاوتی عمده قایل بود. روش او در عین حال وام‌دار سنت‌های تصویرپردازی نگارگری ایرانی بود. او به دلیل تلاش برای سایه‌پردازی از نقاشی مینیاتور دور می‌شد و هم‌زمان به دلیل دوری از کاربرد تکنیک پرسپکتیو اروپایی، از مرزهای هنر طبیعت‌گرای غربی نیز فاصله می‌گرفت. نقاشی‌هایی فراوان از قوللر آقاسی یا به نام او برجای مانده است که در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی یا خانه‌های مردم نگه‌داری می‌شود. حسین قوللر آقاسی سرانجام در آذر 1345 در بیمارستان درگذشت. او را در گورستان مسگرآباد تهران به خاک سپردند.

کتابخانه و موزه ملی ملک دوستداران فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی را به دیدار این نمایشگاه جذاب در ساختمان اصلی گنجینه در محوطه تاریخی باغ ملی تهران به نشانی «میدان امام خمینی (ره)، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)» فرامی‌خواند.

انتهای پیام/