گزارش تسنیم-۲|بیم‌ها و امیدهای اپوزیسیون تاجیک نسبت به «پیمان ملی تاجیکستان»
اگرچه عدم حضور گروه ۲۴ در این ائتلاف یک ضعف کارکردی محسوب می‌شود، اما عده‌ای بر این عقیده‌اند که ائتلاف فعلی می‌تواند به عنوان چارچوبی برای چانه‌زنی و جلب نظر گروه سیاسی مذکور استفاده شود تا ائتلاف فراگیر اپوزوسیون شکل رسمی به خود بگیرد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، شکل‌گیری پیمان ملی تاجیکستان به عنوان نخستین ائتلاف فراگیر میان گروه‌های مخالفین عرصه جدیدی است که بیم و امیدهای زیادی میان مخالفین پدید آورده است. در بخش پیشین ذکر شد که این پیمان بیش از آن که یک ابتکار تاکتیکی برای اعمال فشار به دولت باشد، ضرورتی استراتژیک در شرایط نوین این گروه‌ها در خارج از کشور است. با این حال اما همچنان سوالات زیادی در این باره میان تحلیل‌گران و سیاستمداران وجود دارد.
آیا «پیمان ملی» واقعاً اثرگذار خواهد بود؟
طبیعتاً هر نوع ائتلافی که بتواند تجمیع اراده، نیروها و منابع را در راستای هدفی مشترک که به منافعی مشترک می‌انجامد را باعث شود، درجاتی از اثرگذاری را خواهد داشت. با این حال، این شاخص‌های مهم پایداری است که بر مبنای منطق هزینه و فایده در بلندمدت مشخص‌کننده میزان اثرگذاری آن ائتلاف است. مهم‌ترین شاخص پایداری در پیمان ملی را می‌توان در وجوه اشتراک و حوزه‌های اختلاف نظر میان چهار گروه مورد نظر در نظر گرفت.
کارکردها و اهداف این چهار گروه خود نشان‌گر تکثری قابل توجه در پیمان ملی است. حزب نهضت اسلامی یک گروه اسلام‌گرا است که ریشه در دوران اتحاد جماهیر شوروی دارد، با آرمان‌ها و رویکردهایی که طی سال‌های اخیر از خود نشان داده است.
پیوند با آموزه‌ها و آرمان‌های اسلامی بر اساس قرائت‌های حنفی با ویژگی‌های تاریخی آسیای مرکزی، وجه بارز اقدامات این گروه است.
جنبش رشد و اصلاحات تاجیکستان با تمرکز بر رویکردهای اقتصادی و سیاسی، نوعی جنبش اصلاحی را در سر می‌پروراند که شمه‌‌هایی از لیبرالیسم در آن دیده می‌شود.
شرف‌الدین گدایف، رهبر سابق گروه سیاسی 24 این جنبش را پس از جدا شدن از گروه مذکور، تاسیس کرده است.
انجمن آزاداندیشان تاجیک نیز به نظر می‌رسد به دنبال یک فضای نخبگانی تکثرگرا برای شکل گرفتن مباحثات و مناظرات سیاسی-اجتماعی را در نظر دارد.
الیم شیرزمان‌اف که رهبری این گروه را بر عهده دارد از اعضای پیشین حزب سوسیال دموکرات تاجیکستان است. در نهایت انجمن مهاجرین آسیای مرکزی در اروپا نیز اصولاً شاید کارکرد اصلی‌اش در خارج از تاجیکستان باشد.
با این حال می‌توان در نگاهی حداقلی اظهار داشت، با ملاحظه تکثر فوق، صرف دستیابی به یک ائتلاف خود گامی اساسی است. در کنار این موضوع، هدف مشترک بازگشت به تاجیکستان و انتقال قدرت، در حال حاضر اصلی‌ترین محور وحدت این گروه‌ها به حساب می‌آید.
در مجموع دستیابی به مکانیزم حفظ وحدت در عین تکثر در دیدگاه‌ها را می‌توان مهم‌ترین هدف و در حقیقت کارکرد میان‌مدت این ائتلاف در نظر گرفت که میزان تحقق آن، درجه اثرگذاری‌اش را مشخص می‌سازد.
پیمان ملی بدون «گروه 24»
اولین سوالی که در بدو شکل‌گیری پیمان ملی تاجیکستان از سوی تحلیل‌گران سیاسی مطرح شد، عدم حضور گروه 24 در آن بود.
بسیاری این موضوع را یک ضعف اساسی در نظر گرفته و عده‌ای نیز این مساله را با توجه به اختلاف نظرها طبیعی می‌دانستند. در این رابطه نیز یکی از اعضای گروه 24 گفته است نگاه این جریان سیاسی نسبت به ائتلاف مذکور منفی است.
یک دلیل این مخالفت، موضع پیشین این گروه است که گفته بود تا اطلاع ثانوی وارد هیچ اتحادی با حزب نهضت اسلامی نخواهد شد. پیش‌تر نیز این گروه با عدم حضور در نشست دورتموند این موضوع را ابراز داشته بود. به عقیده این عضو گروه 24، اکنون دوره اصلاح است و برای اتحاد مناسب نیست.
با این حال اما در نگاه دیگری، این ائتلاف چارچوب جدیدی برای مذاکرات با گروه 24 پدید آورده است. اختلاف نظرها میان گروه 24 و حزب نهضت اسلامی طی دو سال اخیر افزایش یافته و امکان هر نوع مذاکره و حل اختلافات میان این دو گروه اصلی مخالف دولت تاجیکستان کاهش یافته است.
همین امر شکل‌گیری هر نوع ائتلافی با حضور هر دو گروه را غیرممکن ساخته بود، اما چارچوب جدید که ساختار و ماهیتی اشتراکی و فراتر از حزب نهضت اسلامی دارد، در کنار نقش میانجی‌گرانه و کم‌حاشیه گروه‌های دیگر، شاید بتواند زمینه‌هایی برای مذاکرات و جلب نظر گروه 24 را فراهم آورد. البته تاکنون هیچ اظهار نظری از سوی اعضای پیمان ملی در این باره عنوان نشده است.
واکنش دولت تاجیکستان
دولت تاجیکستان تا پیش از این نسبت به شکل‌گیری چنین ائتلافی ابراز نگرانی کرده و به طرق مختلف آن را همتراز با «اتحاد نیروهای اپوزوسیون-2» عنوان کرده بود. طبیعتاً این موضوع در راستای نشان دادن ماهیت غیرمسالمت‌آمیز، براندازانه و حتی امنیتی این حرکت و به عنوان جزئی از پازل تروریستی اعلام کردن گروه‌های مخالفین صورت گرفت.
این فضاسازی‌ها کار را برای شکل‌گیری چنین ائتلافی سخت‌تر می‌کرد. علاوه بر این، دولت تاجیکستان از اقدامات امنیتی- اطلاعاتی نیز برای پیش‌گیری از شکل‌گیری این ائتلاف فروگذار نکرده بود.
بخشی از این تلاش‌ها در افشاگری اخیر محمدعلی رسول‌اف، از افسران سابق کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان آشکار شده بود.
وی ماموریت اصلی خود را نفوذ در میان گروه‌های مخالفین و ایجاد اختلاف میان آن‌ها عنوان کرده بود. طبیعتاً چنین اقدامی با هدف اولیه و اساسی شکل‌گیری هرگونه اتحادی میان مخالفین صورت می‌گرفت. با این وجود اما این ائتلاف شکل گرفته و قدم اساسی اول برداشته شد.
نکته جالب دیگری که در ادامه نشست سالانه ورشو مطرح شد، پیشنهاد سیف‌الله صفراف، رئیس هیات شرکت‌کننده از سوی دولت تاجیکستان در نشست مذکور بود.
وی در برخورد با محی‌الدین کبیری اظهار داشته بود که این گفت‌و‌گوها را می‌توان در ادامه در دوشنبه نیز برگزار کرد.
این اظهار نظر صفراف در درجه نخست به عنوان عقب‌نشینی دولت در شرایط جدید تعبیر شد. البته در نگاه دیگری نیز این رفتار یک دام سیاسی به‌منظور مقابله با این ائتلاف تعبیر می‌شود.
با این حال محی‌الدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی گفته است که تنها در شرایطی حاضر به مذاکره با دولت خواهد بود که پیش‌شرط‌های آن‌ها از جمله آزادی زندانیان سیاسی و پس گرفتن اتهامات تروریستی نسبت به این حزب، تحقق یابد.
البته هنوز مشخص نیست که آیا صفراف صلاحیت مطرح کردن چنین موضوعی را با اصلی‌ترین گروه اپوزوسیون، یعنی حزب نهضت اسلامی که از سوی دولت تاجیکستان یک حزب تروریستی خوانده می‌شود داشته و با آگاهی تیم امامعلی رحمان این پیشنهاد صورت گرفته، یا بدون آگاهی و صرفاً در قالب یک واکنش یا نظر شخصی.
انتهای پیام/
