گزارش تسنیم | دیدار پوتین-ترامپ در فنلاند؛ اختلافات پنهان در پشت‌پرده دیپلماسی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بنا بر اعلام کاخ سفید، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در نظر دارد تا در تاریخ 16 جولای (25 تیر 97)، در هلسینکی، پایتخت فنلاند، دیداری رو در رو با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه داشته باشد. روسای جمهور دو کشور، پیش از این نیز دو بار در حاشیه گردهمایی‌های سران جهان دیدار داشته‌اند اما این اولین بار است که چنین برنامه‌ریزی‌شده به دیدار یکدیگر می‌روند و به نوشته تایم، این دیدار اولین دیدار رسمی دو طرف خواهد بود، آن هم در شرایطی که هنوز بحث ارتباط کارزار انتخاباتی ترامپ با روسیه در آمریکا داغ است و مدت زمان زیادی هم تا انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا (آبان ماه) باقی نمانده است.

بر اساس آنچه کاخ سفید اعلام کرده، روابط دو جانبه و طیفی از موضوعات امنیتی، در دستور مباحث مورد نظر جهت طرح در دیدار 16 جولای خواهند بود. نکته جالبی که روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز به آن اشاره کرده این است که دیدار پوتین و ترامپ در پایتخت فنلاند، درست پس از اجلاس ناتو در بروکسل (11 و 12 جولای) انجام خواهد پذیرفت و می‌تواند منجر به بدتر شدن روابط دولت ترامپ با متحدین اروپایی آمریکا شود.

بیشتر بخوانید: کرملین: مذاکرات پوتین و ترامپ بسیار جدی خواهد بود

همچنین دیدار ترامپ و پوتین در هلسینکی در حالی برگزار خواهد شد که مدت زمان زیادی از سفر مشاور امنیت ملی کاخ سفید به مسکو نمی‌گذرد و گفته شده که هدف اصلی از سفر بولتون – با آن مواضع شناخته‌شده ضد روسی – به روسیه، هماهنگ‌سازی دیدار دو رئیس‌جمهور در پایتخت فنلاند بوده است. پیش از سفر بولتون به روسیه، خبرگزاری انگلیسی رویترز به صراحت عنوان داشت که مسکو، بولتون را یک سیاست‌مدار تندروی ضد روسی می‌داند.

برنامه ترامپ پیش از دیدار با پوتین در نوع خود جالب است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، او روزهای 11 و 12 جولای در بروکسل در اجلاس ناتو شرکت می‌کند و سپس در 13 جولای در لندن خواهد بود، کشوری که نگاه روس‌ها به آن به شکل تاریخی منفی است.

به نظر می‌رسد که از طرف واشنگتن، مسائلی نظیر وضعیت سوریه و مذاکرات با کره شمالی احتمالا در دستور کار دیدار پوتین – ترامپ قرار خواهد گرفت و روس‌ها نیز قطعا از توسعه ناتو ابراز نگرانی خواهند کرد، همان‌طور که بارها چنین کرده‌اند.

چرا هلسینکی؟

هلسینکی در روابط بین آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق، نام ناآشنایی نبوده است. به نوشته تایم، در سال 1975، لئونید برژنف و جرالد فورد در کنار رهبران 33 کشور دیگر از اروپا و آمریکای شمالی در هلسینکی با یکدیگر دیدار کردند و توافقات هلسینکی را به امضا رساندند، توافقاتی که هدف از آنها کاهش تنش بین بلوک‌های شرق و غرب بود.

در سال 1990 و در آستانه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز، گورباچف و بوش پدر در پایتخت فنلاند به گفتگو نشستند؛ موضوع گفتگوی آنها بحران در خلیج فارس بود، بحرانی که با اشغال کویت از سوی عراق آغاز شده بود و در نهایت به جنگ گسترده 1991 و اخراج رژیم صدام حسین از کویت انجامید.

از دیگر سو، فنلاند عضو ناتو نیست و اگرچه در بلوک نزدیک به آمریکا به حساب می‌آید اما به اندازه ناتو حساسیت‌های ولادیمیر پوتین و هموطنانش را برنمی‌انگیزد. شاید برای دونالد ترامپ هم ژست خوبی محسوب شود که با خروج از سرزمین‌های ناتو، به دیدار رئیس‌جمهور روسیه می‌رود.

از جام جهانی، تنشست ناتو، تا لندن، تا دیدار هلسینکی

اینکه دو رئیس‌جمهور از کجا پای به هلسینکی خواهند گذاشت، دست‌کم از بُعد نمادین می‌تواند توجه تحلیل‌گران سیاسی را به خود جلب کند. مسیر پوتین به سوی هلسینکی مشخص است، او از جام جهانی روسیه برای دیدار با ترامپ به فنلاند خواهد آمد. جام جهانی از یکسو یک نمایش قدرت برای روسیه بوده و از سوی دیگر، پیام‌آور اجتماع ملت‌ها و دوستی آنها با یکدیگر در کنار رقابت؛ یک رویداد غیرسیاسی که نمی‌تواند به‌صورت کامل از سیاست مجزا تلقی شود. او در حالی به دیدار با پوتین می‌رود که کشور آغازکننده جنگ تحریمی علیه طرف مقابل محسوب نمی‌شود اما از سوی دیگر در داخل آمریکا نگاه‌هایی به شدت منفی به آن وجود دارد، بالاخص با اتهامی که دموکرات‌ها به مسکو می‌زنند: دخالت در انتخابات ریاست‌جمهوری 2016 و کمک به کارزار انتخاباتی ترامپ.

اما دونالد ترامپ ابتدا به اجلاس ناتو و سپس به بریتانیا می‌رود و بعد پای در خاک فنلاند خواهد گذاشت. ناتو برای روس‌ها نماد خصومت است. مسکو اساسا بقای ناتو را پس از جنگ سرد، بقایی بلاتوجیه و ناشی از خصومت با خود می‌بیند و کاملا نشان داده که نسبت به توسعه این ائتلاف در نزدیکی مرزهای خود حساس است. منتها آن‌گونه که نشریه «آکسیوس» ادعا کرده، خود ترامپ هم چندان به ناتو خوش‌بین نیست، نه از نگاه امنیتی، بلکه همچون همیشه از دیدگاه یک تاجر. به نوشته آکسیوس، ترامپ ناتو را به بدی «نفتا» می‌داند که هزینه‌های بسیاری برای ایالات متحده در بر دارد.

اما لندن، مقصد بعدی ترامپ پیش از دیدار با پوتین نیز برای روس‌ها چیزهای خوبی را تداعی نمی‌کند. دیلی‌تلگراف با اشاره به این سفر، تصریح می‌کند که «ترزا می»، نخست‌وزیر انگلستان در بین آن دسته رهبران اروپایی قرار دارد که حامی اتخاذ مواضع سخت در برابر روسیه هستند. روابط روسیه و لندن بالاخص پس از آنچه مسموم‌سازی سرگئی و یولیا اسکریپال خوانده شد رو به تیرگی نهاد و طرفین اقدام به اخراج برخی دیپلمات‌های یکدیگر کردند. پوتین حتما فراموش نکرده که دولت آمریکا نیز در همبستگی با لندن، 60 دیپلمات روس را از خاک این کشور اخراج کرد.

رئیس‌جمهور آمریکا که همچنان کشورش روسیه را تحت تحریم قرار داده، دست‌کم از منظر نمادین با خصومت بیشتری وارد میدان هلسینکی می‌شود، هرچند که پوتین نیز در جامعه روسیه نماد قدرت است و کسی تصور ندارد که او در برابر ترامپ احساس ضعف کند.

سرنوشت آن هدیه نمادین

اوایل دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا بود که هیلاری کلینتون، وزیر خارجه وقت ایالات متحده در ژنو، هدیه‌ای نمادین تقدیم سرگئی لاوروف، همتای روس خود کرد. بر اساس خبری که آن روزها رسانه‌ها منتشر کردند، هیلاری کلینتون جعبه کوچکی را در دست گرفت و گفت: «این هدیه نشان‌دهنده آن چیزی است که رئیس جمهور اوباما و جوزف بایدن معاون وی و شخص من درباره آن صحبت کرده‌ایم.»

شی‌ای زردرنگ از آن جعبه خارج شد که بر روی آن دکمه‌ای به رنگ سرخ قرار داشت. روی دکمه نوشته شده بود: «Reset»، یعنی از سر گرفتن. منظور هیلاری کلینتون این بود که قرار است روابط آمریکا و روسیه از سر گرفته شود. جالب‌تر آن بود که آمریکایی‌ها در ترجمه روسی معادل Reset اشتباه کرده بودند و به‌جای آن از عبارتی استفاده کرده بودند که معنای آن می‌شد «بیش از حد شارژ شده». این اگرچه یک گاف بود، اما آنچه در عمل در دوران اوباما بین آمریکا و روسیه رخ داد، به همان بیش از حد شارژ شده بیشتر شباهت داشت تا از سر گرفتن، روابط روسیه و آمریکا در دوران هشت ساله اوباما بیش از حد با تنش شارژ شد، بالاخص در حوزه دو بحران کریمه و سوریه.

اکنون دولت پوتین متهم است که تلاش کرده تا به جای همان کلینتون، ترامپ در کاخ سفید قدرت را به‌دست گیرد. ترامپ در دوران رقابت‌های انتخاباتی 2016، صحبت‌هایی در خصوص روابط با روسیه داشت که شاید در کرملین امیدهایی را به بهبود روابط ایجاد کرد. اما آنچه در عمل در یکسال و اندی گذشته نشان داده شد، نشانی از بهبود روابط ندارد. اکنون حتی رکس تیلرسون که تصور می‌شد به‌دنبال تنش‌زدایی با مسکو است، از وزارت خارجه آمریکا رفته و مایک پامپئوی تندرو جای او را گرفته است.

بیشتر بخوانید: دیدار پوتین-ترامپ مورد نیاز آمریکاست یا روسیه؟

شاید روسای جمهور دو کشور پس از دیدار در هلسینکی، آن را سازنده و مثبت بخوانند و اظهاراتی امیدبخش بر زبان جاری کنند اما سرنوشت آن دکمه Reset می‌تواند بارها و بارها در روابط مسکو و واشنگتن تکرار شود، چون قواعد ژئوپلتیک الزاما با سخنانی که بر زبان جاری می‌شوند، تطابق ندارند.

انتهای پیام/