بحران در دریاچه نمک قم؛ وضعیت هر روز بدتر از دیروز می‌شود
بحران دریاچه نمک و مسئله خشکسالی بی‌سابقه آن در درجه نخست معلول برنامه‌ریزی‌های غیرمنطقی و غیراصولی در استفاده از منابع آبی است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، بحران دریاچه نمک و مسئله خشکسالی بی‌سابقه آن در درجه نخست معلول برنامه‌ریزی‌های غیرمنطقی و غیراصولی در استفاده از منابع آبی است، چرا که دریاچه‌ای که قرن‌ها باوجود تمام تغییرات زیست‌محیطی روال طبیعی خود را دنبال می‌کرد امروزه به دلیل استفاده‌های نادرست از منابع آبی در چند دهه گذشته در وضعیت تنش‌زایی برای فلات مرکزی کشور تبدیل‌شده است.
در سال‌های گذشته با ادامه مدیریت‌های غیر کارشناسی شده در زمینهٔ آب میزان آب ورودی به این دریاچه بسیار ناچیز شده است، احداث سدهای پی‌درپی در مسیر رودخانه‌های منتهی به دریاچه نمک سبب شده تا این دریاچه در حال حاضر فاصله‌ای چندانی با خشکی کامل نداشته و چیز نمانده است که یک بحران ویران‌کننده دامن استان‌های مرکزی کشور را بگیرد.
بروز بحران و خشکسالی در محدوده این دریاچه نمک صرفاً دامن‌گیر شهرهای پیرامونی نمی‌شود چراکه به دلیل پهنه وسیع و نمک زار این محدوده زندگی اجتماعی و فعالیت‌های بشری بخش عمده از شهرهای کشور را خواهد گرفت، بیش از 200 هزار هکتار صرفاً پهنه نمکی این دریاچه است که به‌تنهایی برای به نابودی کشاندن کشاورزی و فعالیت‌های اقتصادی دیگر یک منطقه کافی است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قم، با اشاره به وضعیت تلخ و ناگوار دریاچه نمک می‌گوید: واقعیت این بوده که هیچ‌کدام از رودخانه‌هایی که قرن‌ها این دریاچه را تغذیه می‌کردند امروز آورده‌ای به این دریاچه ندارند و صرفاً چند رودخانه محلی آب ناچیزی را به این دریاچه سرازیر می‌کنند که تأثیر چندانی درروند بحران این دریاچه نمک ندارد.
سید محمدتقی سجادی اقدامات قهرآمیز در برابر طبیعت را عامل مهمی در مشکلات دریاچه نمک می‌داند و ادامه می‌دهد: هر اقدام و عملی که برخلاف تناسبات محیطی زیستی مانند، احداث راه‌آهن، اتوبان، احداث سد و غیره انجام گیرد سبب برهم خوردن اکوسیستم شده و ممکن است طبیعت را با واکنشی خشن و جبران‌ناپذیر روبه‌رو سازد.
وی تأکید می‌کند: پهنه‌ها و کفه‌های نمکی طی میلیون‌ها سال در این منطقه تولیدشده و در دل دریاچه نمک ذخیره‌شده است که اگر روند خشک‌سالی‌های ادواری و استفاده‌های غلط از منابع آبی این حوزه همچنان ادامه داشته باشد می‌تواند تبدیل به بحرانی در زمینهٔ ریزگردهای نمکی شده و زندگی و فعالیت را در مساحت وسیعی از کشور دچار اخلال و رخنه کند.
سجادی تصریح می‌کند: توسعه برنامه‌های بیابان‌زدایی، بوته کاری در محدوده دشت مسیله و اقداماتی از این قبیل مفید است اما کافی نیست، حفظ اکوسیستم و بازگرداندن چرخه طبیعی این دریاچه برای بازیابی مجدد خود مهم‌ترین و مؤثرترین عملی بوده که می‌توان در زمینهٔ جلوگیری از ایجاد بحران همه‌گیر درباره دریاچه نمک انجام داد.
وی اجرای طرح احیای دریاچه نمک را برای جلوگیری از بروز بحران در آینده را ضروری می‌داند و بیان می‌کند: چاره‌ای جز تدوین احیای دریاچه نمک نیست چراکه گردوغبار و ریزگردهای نمکی این حوزه با ادامه وضعیت کنونی دامن بیش از 25 درصد از مردم کشور را می‌گیرد و روند عادی زندگی در این استانها را مانند بحران‌زا می‌کند.
عدم تخصیص حقابه 154 میلیون مترمکعبی مصوب وزارت نیرو به حوزه دریاچه نمک مشکلات عدیده‌ای در زمینهٔ خشکسالی این حوزه ایجاد کرده است، وضعیت بحران و خشکسالی دریاچه نمک با عدم تخصیص این حق قانونی خود می‌رود تا وارد مرحله‌ای شود که دیگر نه صرف اعتبارات نجومی بتواند کاری از پیش ببرد و نه دیگر زمانی برای جبران اشتباهات تلنبار شده گذشته باقی بماند.
وضعیت دریاچه نمک بغرنج است
مدیرکل سابق محیط‌زیست استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قم، با اشاره به برخی مشکلات ناشی از خشکی دریاچه نمک تأکید می‌کند: خشکی دریاچه نمک مسئله کوچکی نبوده که بتوان از کنار آن راحت عبور کرد چراکه گردوغبار ایجادشده براثر آن می‌تواند زندگی مردم استان‌های پیرامونی را در حوزه‌های مختلف طبیعی، بهداشت، صنعت و کشاورزی را دچار اختلال جدی کند.
تورج همتی ادامه می‌دهد: اختصاص حقا به 154 دریاچه نمک مسئله مهمی بوده که وزارت نیرو باید آن را عملیاتی کند، سازمان محیط‌زیست به‌نوبه خود یک دستگاه نظارتی است و به‌صورت مستقیم نمی‌تواند در اجرای طرح‌های حفاظتی و احیای دریاچه نمک دخالت داشته باشد.
وی خاطرنشان می‌کند: حقیقت این بوده که برای احیا و بهبود دریاچه نمک اقدامات مؤثری در سال‌های اخیر انجام‌نشده است، افزایش استفاده از منابع آبی حوزه این دریاچه در کنار خشک‌سالی‌های ادواری سبب شده تا وضعیت دریاچه نمک بغرنج‌تر و بحرانی‌تر از هر زمان دیگری شود.
مدیرکل سابق محیط‌زیست استان قم برخی از مهم‌ترین عوامل بحرانی شدن وضعیت دریاچه نمک را موردتوجه قرار داد و ابراز می‌کند: متأسفانه احداث بی‌ضابطه سدهای 15 خرداد و الغدیر در مسیر دشت مسئله و حوزه دریاچه نمک سبب شده تا پوشش گیاهی این منطقه نابودشده و گردوغبار و ریز گردهای نمکی در فضای این محدوده منتشر شود.
همتی با تأکید بر مهم‌ترین راهکارهای احیای دریاچه نمک و حوزه وسیع دشت مسئله قم ادامه می‌دهد: با تخصیص حقابههای مصوب این حوزه و رهاسازی آب سدهای احداث‌شده در مسیر این حوزه در زمان‌های مناسب ضمن احیا و بازگشت کشاورزی و حیات طبیعی به این منطقه، دریاچه نمک نیز جان دوباره‌ای می‌توان بگیرد.
در کنار استفاده‌ای بی‌ضابطه از منابع آبی، خشک‌سالی‌های ادواری نیز در بغرنج‌تر شدن وضعیت دریاچه نمک مؤثر بوده است، کاهش نزولات جوی در استان قم در سال‌های اخیر در نیم‌قرن گذشته بی‌سابقه بوده است و عمق چاه‌های استان نیز در یک دهه اخیر بالغ‌بر ده برابر شده است و همه این‌ها نشان از این دارد که مشکل کم‌آبی و خشکسالی مسئله‌ای جدی و واقعی است.
خشکی دریاچه نمک مسئله‌ای جدی و واقعی است
مدیرکل هواشناسی استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قم، با اشاره به خشک‌سالی‌های ادواری در استان قم تأکید می‌کند: ادامه روند خشکسالی در فلات مرکزی ایران و استفاده از سفره‌های زیرزمینی سبب می‌شود تا در آینده‌ای نه‌چندان دور حوزه دریاچه نمک و دشت مسیله عملاً به کانونی برای تولید ریزگرد و گردوغبار تبدیل می‌شود و اثرات مخرب آن دامن بسیاری از استان‌های پیرامونی را می‌گیرد.
یحیی زارع ادامه می‌دهد: عمده گردوغبارهای تولیدشده در استان از ناحیه شرق استان تولید می‌شود که نشان می‌دهد مسئله خشکی حوزه دریاچه نمک مسئله‌ای جدی و هشداری برای آینده است.
وی ابراز می‌کند: برای احیای زندگی و حیات در حوزه دریاچه نمک چاره‌ای جز اختصاص حقا به های این منطقه نیست، اگر حقابه تالاب‌ها و دریاچه نمک داده نشود اکوسیستم این منطقه برهم می‌خورد، برهم‌خورده شدن اکوسیستم طبیعی منطقه زندگی اجتماعی شهروندان را دچار مشکل و اخلال می‌کند.
زارع معتقد است: وضعیت بحرانی امروز دریاچه نمک حاصل سوء مدیریت منابع آبی در چند دهه گذشته بوده و نمی‌توان انتظار داشت با اجرای چند طرح در راستای احیای دریاچه نمک، وضعیت 50 سال قبل دریاچه نمک بازگردانده شود برای رسیدن به نقطه مطلوب باید سال‌ها تلاش و کوشش شود.
گزارش از راحله روشن
انتهای پیام/ش
