لرستان| دره رویایی ایران در حصار تخریب؛ ابهام در ثبت جهانی "شیرز"+ تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کوهدشت، دره باستانی شیرز در محل تلاقی سه استان کرمانشاه، ایلام و لرستان در کیلومتر 55 جاده کوهدشت به روستای چم‌آِسن قرار دارد. این تنگه 5 کیلومتر طول دارد و در میان آن رودخانه‌ای در جریان است که در دهانه ورودی شیرز به‌رودخانه سیمره می‌پیوندد.

پدیده‌ طبیعی، فرهنگی و تاریخی دره شیرز در 26 آذرماه 93 در فهرست آثار طبیعی کشور به‌ثبت ملی رسیده‌است. این دره با دیواره‌هایی با ارتفاع 150 تا 200 متر محصور شده و شیب این دیواره‌ها با ارتفاعی کمتر از 10 متر در نزدیکی روستای«گُدارگَه» آغاز شده و در پرتگاه«هفت‌رَک» و انتهای دره به‌اوج خود می‌رسد.

موانع شیرز

آوازه‌ شیرز با این‌که به دورترین شهرها رسیده، اما به‌همان اندازه با بی‌توجهی روبه‌رو بوده و موانعی این جاذبه گردشگری شهرستان کوهدشت را به‌ورطه تخریب کشانده‌است.

«حسین» که یکی از گردشگرانی است که از استان اراک به شیرز آمده‌، در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید پیش از سفر نگران امنیت منطقه بوده، اما پس از بازدید از شیرز متوجه شده که امنیت آن نه‌تنها پایین نیست، بلکه کوهدشت مردمی مهمان‌نواز دارد.

آن‌طور که او می‌گوید جمعیت بسیار زیادی از گردشگران از طریق پخش مستند شیرز از تلویزیون راهی این منطقه شده‌اند، اما با وجود استقبال این گردشگران زباله‌های آن‌ها در طبیعت رها می‌شود.

به گفته این گردشگر نصب سیاه‌چادرهای عشایری در منطقه شیرز می‌تواند جاذبه جذابی برای گردشگران باشد و نیز مردم کوهدشت با استفاده از آن می‌توانند کسب درآمد و خدمات رفاهی به گردشگران داشته باشند.

ساخت‌وسازهای غیرمجاز

او می‌گوید سرویس‌های بهداشتی در شیرز مناسب گردشگران نیست و چون سطل‌های زباله در آن‌جا وجود ندارد، وزیدن باد سبب جابجایی زباله‌ها و رهاسازی آن‌ها در طبیعت می‌شود.

به گفته این طبیعت‌گرد، شهرستان کوهدشت دارای ثروتی طبیعی و میراثی تاریخی است، امکانات خدماتی و رفاهی در این شهرستان را باید برای جذب گردشگران گسترش داد.

دره شیرز در حالی به‌عنوان گرندکانیون ایران شناخته می‌شود که با حوضچه‌های ماهی و ساخت‌وسازهای غیرمجاز، شهرستان کوهدشت از جهانی شدن این اثر ملی در سازمان یونسکو محروم می‌شود و همین اقدام اعتراض فعالان محیط‌زیست این شهرستان را در سال‌های اخیر به‌دنبال داشته‌است.

این اعتراض‌ها سبب شد با دستور دادستان شهرستان کوهدشت حکم تخریب کلیه اماکن موجود در دره شیرز از جمله رستوران، قهوه‌خانه، سوپرمارکت، پارکینگ و فنس‌ها به‌جز استخر ماهی در بهمن 95 صادر شود.

رؤیای ثبت جهانی

به گفته فعالان محیط‌زیست شهرستان کوهدشت با واگذاری غیرقانونی ورودی این دره شگفت‌انگیز به‌بخش خصوصی و احداث استخر پرورش ماهی رؤیای ثبت جهانی دره زیبای شیرز هیچ‌گاه محقق نمی‌شود.

«مهرداد زرین‌جویی»، کارشناس میراث‌فرهنگی در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید درّه شیرز در محدوده 400 کیلومترمربعی در بخش مرکزی شهرستان کوهدشت در شمال منطقه‌ای که در فرهنگ عامه مردم محصور میان مناطق«اولاقوآ»، «گودارگه»، «زَرین» و «هومیو» واقع بوده و پیوستگی این پدیده با تاریخ و فرهنگ منطقه از آن پدیده‌ای طبیعی، فرهنگی ساخته‌است.

به گفته او درّه‌ای باریک و زیبا به‌طول تقریبی 5 کیلومتر در میانه کوه«وره‌زرد» با ترکیب فرسایشی سنگ‌های آهکی، جلوه‌هایی از رنگ، نور و قطعاتی از صخره‌های تیزه‌دار در اوج هنر طبیعی خود منجر به‌خلق مناره‌ای سنگی در قلب دره شیرز شده‌است.

خبری از صنعت گردشگری نیست

آن‌طور که این کارشناس میراث‌فرهنگی معتقد است جویبار دائمی دره با حاشیه‌ای درختی و پوشش گیاهی مناسب از ارتفاعات منطقه گدارگه سرچشمه گرفته و در جهت شرقی به‌رودخانه سیمره منتهی می‌شود.

آن‌طور که زرین‌جویی می‌گوید کوچ‌نشینان در پیمایش درّه شیرز به منطقه گدارگه و سرکوه هومیان به ‌‌دشتِ هومیان دسترسی داشته و در منطقه ضَرین(زَرین)سرکوه هومیان مکان و مقبره‌ای مقدس با آئین‌ها و زبانی دیگرگونه از دیگر مردمان ساکن در منطقه قرار دارد.

به گفته این کارشناس میراث‌فرهنگی، نقوش صخره‌ای هومیان(چالگه‌شله، ارارمیا، بَرداسپی) جلوه دیگری از جاذبه‌های آن‌سوی دره شیرز بوده که پیوستگی معناداری میان تاریخ و طبیعت ایجاد کرده و گردشگران ایرانی و غیرایرانی را به‌سوی خود فرا می‌خواند.

او با شرحی از وضعیت کنونی شیرز می‌گوید درک و تفهیم این پیوستگی، هنوز در اندیشه مدیریتی منطقه جایگاهی ندارد، مردمانِ ساکن سال‌هاست بی‌بهره از کارکرد اقتصادی این قابلیت‌ها هم‌چنان به کشاورزی سنتی کم‌رونق و دامداری سنتی متکی هستند، قابلیت‌های گردشگری به‌روش سنتی عرضه شده و خبری از تحقق صنعت گردشگری در منطقه نیست.

ابهام در ثبت جهانی

به گفته زرین‌جویی، باوجود این‌که شیرز در فهرست آثار ملی کشور به‌عنوان یک پدیده طبیعی مطرح شده، اما پیگیری مراحل ثبت جهانی آن در میان دستگاه‌های دولتی دست‌به‌دست شده و برنامه‌های مدیریتی و حفاظتی آن در پرده‌ای از ابهام است!

آن‌طور که این کارشناس میراث‌فرهنگی می‌گوید ساختار ژئوتوریستی دره شیرز، گستردگی محدوده، تنوع آثار تاریخی و طبیعی، تنوع بافت اجتماعی، فرهنگی و کم‌نظیر بودن آن از قابلیت‌های این پدیده طبیعی و تاریخی است.

او می‌گوید آگاهی از وجود آثار، فرهنگ و باور محلی، گردشگرپذیری، نزدیکی به زیست‌های انسانی جامعه محلی، خوداشتغالی، تغییر رویکرد جامعه محلی به صنعت گردشگری و امکان ایجاد زیرساخت‌های گردشگری دره شیرز را به انبوهی از فرصت تبدیل کرده‌است.

در انتظار تخریب

زرین‌جویی، در کنار قابلیت‌ها و فرصت‌های این جاذبه گردشگری می‌گوید که نبود شناخت گستردگی و پیوستگی آثار منطقه، سوءمدیریت، نبود آموزش جامعه محلی و نبود هماهنگی دستگاه‌های ذیربط از موانع کنونی دره باستانی شیرز است.

به گفته این کارشناس میراث‌فرهنگی، تهدیدهای تخریب انسانی آثار تاریخی و طبیعی، افزایش آلودگی زیست‌محیطی، وجود تأسیسات و افزایش فعالیت‌های عمرانی نامربوط با صنعت گردشگری(استخر پرورش ماهی)، نبود حس امنیت گردشگری، نبود تأمین مطالبات مالی، سکونتی و فعالیت اقتصادی مالکین شخصی در منطقه شیرز زیان‌هایی را به این اثر ملی شهرستان کوهدشت تحمیل کرده‌‌است.

با وجود ثبت ملیِ دره شیرز، هم‌چنان راهِ ثبت جهانی این اثر طبیعی و تاریخی شهرستان کوهدشت، ناهموار است تا این جاذبه‌ گردشگری به‌دور از توجه میراث‌داران سازمان میراث‌فرهنگی این‌گونه بدون حاشیه‌ای امن برای ثبت جهانی در انتظار تخریب باشد.

گزارش: فاطمه نیازی

انتهای پیام/م