هیاهوی تامل برانگیز؛ ۹۰ درصد دانش‌آموزان دبستانی در آزمون سمپاد شرکت نمی‌کنند
آموزشوپرورش در تصمیمی جدید با هدف افزایش نشاط دانش‌آموزان اقدام به حذف آزمون ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی کرده در همین رابطه یک کارشناس آموزشی معتقد است"حدود ۹۰ درصد دانش‌آموزان پایه ششم اصلاً در آزمون ورودی مدارس سمپاد شرکت نمی‌کنند."
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در هفته‌های اخیر وزیر آموزشوپرورش در صفحه شخصی خود در توئیتر از "نهادینه کردن اضطراب در روح دانش‌آموزان و حذف آزمون‌های بی‌ثمر در دوره ابتدایی خبر داد." و پس از آن او با حضور در یک برنامه تلویزیونی از حذف آزمون و کتاب‌های کمک آموزشی در دوره ابتدایی خبر داد همچنین با مصوبه جدید شورای عالی آموزشوپرورش آزمون ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی در پایه هفتم حذف و تا سه سال آینده نیز این مدارس در دوره متوسطه اول حذف خواهند شد.
تصمیم جدید وزارت آموزشوپرورش با موافقت و مخالفت‌های متعددی همراه شد. عمده موافقان بر این تاکید داشتند که با حذف آزمون‌ها در دوره ابتدایی به ویژه آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی، دانش‌آموزان این دوره به جای درگیرشدن با استرس کنکور به تکامل اجتماعی و نشاط دست می‌یابند.
اما مخالفان براین باورند، مشکل اصلی حذف آزمون نیست و آنها نیز با حذف آزمون موافقند. مشکل اصلی خط کشیدن بر روی مدارس سمپاد و تعطیلی آنها در دوره متوسطه اول است و به جای این تصمیم باید روش جذب دانش‌آموزان تیزهوش در مدارس سمپاد را تغییر داد همچنین براساس کدام پژوهش مستند، مسئولان آموزشوپرورش به این نتیجه رسیده‌اند که آزمون مدارس سمپاد مهترین عامل ایجاد استرس در دوره ابتدایی است؟
* آزمون عامل استرس دانش‌آموزان؟
در همین رابطه مجتبی همتی کارشناس آموزشی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، درخصوص حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی و حذف تدریجی این مدارس تا سه سال آینده اظهار کرد: قبل از هر گونه اظهارنظر باید توجه داشت که هنوز متن اصلی مصوبه شورای عالی آموزشوپرورش در این باره منتشر نشده است و صحبت‌ها براساس نظرات وزیر آموزشوپرورش و دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش است، بنابراین ابهاماتی درباره جزئیات آن وجود دارد، از جمله اینکه مصوبه مدارس غیردولتی را هم شامل می‌شود یا خیر؟
وی در پاسخ به این پرسش که مسئولان آموزشوپرورش معتقدند با حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه‌دولتی استرس دانش‌آموزان دوره ابتدایی و درگیری آنها با آزمون و کلاس‌های آمادگی برای آزمون مدارس سمپادکاهش می‌یابد، این مصوبه تا چه اندازه به تحقق این هدف کمک می‌کند؟ افزود: یکی از اصلی‌ترین دلایل مطرح شده برای توجیه حذف آزمون ورودی مدارس خاص این است که «آزمون» باعث استرس دانش‌آموزان و کشیده شدن کنکور به دوره ابتدایی شده است. این استدلال از چند جهت قابل خدشه است؛ نخست اینکه در این مصوبه، استرس را به طور کلی منفی می‌داند، در حالیکه می‌توان استرس را به دو بخش مثبت و منفی تقسیم کرد، بخشی از انگیزه و دغدغه برای یادگیری با استرس مثبت گره می‌خورد. در مقابل چنین استرسی، «بی‌تفاوتی» و «بی‌خیالی» قرار می‌گیرد، در نتیجه می‌توان ادعا کرد که حدی از استرس برای یادگیری لازم است؛ البته استرس بیش از حد و نابه‌جا نیز خطاست (استرس منفی). چنین به نظر می‌رسد در این مصوبه به این تمایز توجه نشده است و هر نوع استرسی را خطرناک تلقی کرده و این نگاه سطحی است.
این کارشناس آموزشی گفت: همچنین مصوبه شورای عالی آموزشوپرورش هر نوع «آزمون» را آسیب‌زا می‌داند. این در حالی است که در برنامه‌درسی «ارزشیابی» یک رکن مهم در فرآیند یادگیری است. در برنامه درسی اهداف تربیتی و آموزشی مشخص می‌شود، محتوا و مواد آموزشی آماده می‌شود و معلم با روش‌هایی به یاددهی در این راستا می‌پردازد. در نهایت هم برای سنجیدن اینکه چه میزان از اهداف یادگیری در هر یک از دانش‌آموزان و کلیت کلاس درس محقق شده است، اقدام به «ارزشیابی» می‌کند. این ارزشیابی (آزمون) می‌تواند به صورت شفاهی، عملی و مکتوب باشد. با چنین توضیحی، نمی‌توان آزمون را از برنامه درسی کنار گذاشت. در حالی که به نظر می‌رسد مصوبه اخیر کلاً آزمون را زیر سوال برده و مشخص نکرده است که چه آزمون‌هایی و با چه مختصاتی آسیب‌زا و لذا ممنوع هستند.
* ممنوعیت برگزاری آزمون ورودی توسط مدارس غیردولتی از مصوبه تا واقعیت
همتی‌فر در این رابطه که طبق گفته مسئولان آموزشوپرورش آزمون ورودی پایه هفتم مدارس غیردولتی نیز حذف شده است یعنی مدارس غیردولتی نیز مشمول این ممنوعیت می‌شوند، تصریح کرد: علاوه بر این، طبق توضیحات اولیه وزیر آموزش و پرورش، ممنوعیت آزمون مختص مدارس دولتی (از جمله سمپاد) بود که بعد از طرح انتقادات از سوی کارشناسان، گفته شد که این ممنوعیت مدارس غیردولتی را هم شامل می‌شود. برای قضاوت در این باره، باید منتظر اصل مصوبه ماند.نکته مهمی که مسئولین آموزش و پرورش هنوز پاسخ قانع کننده‌ای در این باره مطرح نکرده‌اند این است که آموزشوپرورش پیش از این نیز ممنوعیت‌هایی را مصوب کرده بود، از جمله رعایت الگوی شهریه مصوب در مدارس غیردولتی و ممنوعیت اجبار کمک‌های مردمی توسط مدارس دولتی. اما واقعیت و شواهد حاکی از این است که این مصوبات رعایت نمی‌شود. از این روی برای اجرای این مصوبات ـ از جمله مصوبه منع برگزاری آزمون ورودی ـ به ویژه در مدارس غیردولتی باید پرسید که برای اعمال حاکمیت چه تضمینی وجود دارد؟ آیا اشکال در پیاده‌سازی مصوبات قبلی دلالت بر این نمی‌کند که ابتدا وزارت آموزشوپرورش باید ابتدا تکلیف این اجرای احسن مصوبات قبلی را روشن می‌کرد و بعد وارد این حوزه می‌شد؟ بر این اساس، طراحی و پیاده‌سازی واقعی و نه صوری نظام نظارت اولویت‌دارتر و مهم‌تر از چنین اقداماتی است.
* مصوبه یا جنجال رسانه‌ای؟
وی در پاسخ به این پرسش که از نظر شما موفقیت این طرح و دسترسی به اهداف تعیین شده تا چه اندازه مسیر است؟ ادامه داد: به نظر می‌رسد این مصوبه بیشتر یک جنجال رسانه‌ای باشد که از قضا توسط خود آموزش و پرورش مدیریت شد و در مقابل انتقادات دلسوزان، آن را مقاوت‌های طبیعی در مقابل هر حرکت تحولی دانسته و با مصاحبه‌ها و بیانیه‌هایی سعی کردند کفه فضای رسانه‌ای را به نفع مصوبه مدیریت کنند. اما چرا می‌گوییم جنجال رسانه‌ای؟ واقعیت این است که با تصویب و اجرای طرح ارزشیابی توصیفی عملاً «نمره‌محوری» در دوره ابتدایی حذف شده بود و از این وجه استرسی در دانش‌آموزان وجود نداشت که حالا بخواهیم با چنین مصوبه‌ای، آن را یک اقدام تحولی ذکر کنیم. ضمن اینکه هنوز موفقیت طرح مذکور هم مورد ارزیابی جامعی قرار نگرفته است که حالا بخواهیم آن را تعمیم دهیم.
* 90 درصد دانش‌آموزان پایه ششم در آزمون مدارس سمپاد شرکت نمی‌کنند
این کارشناس آموزشی در پاسخ به این پرسش که آزمون ورودی مدارس سمپاد چند درصد از دانش‌آموزان را درگیر می‌کرد که با حذف این نوع از مدارس و آزمون آنها بتوان به بازگشت نشاط به مدارس امیدوار بود؟ عنوان کرد: مسئولان آموزش و پرورش آنچنان از اثر آزمون ورودی مدارس خاص سخن می‌گویند که گویا همه دانش‌آموزان پایه ششم در این آزمون شرکت می‌کنند و همه دانش‌آموزان دوره ابتدایی درگیر آن هستند. اما آمارها از چیز دیگری حکایت می‌کند! در آزمون ورودی مدارس سمپاد سال 96-97، درمجموع 264 هزار نفر شرکت کرده بودند که البته متقاضیان به هر دو مقطع متوسطه اول و دوم را شامل می‌شود. بنابراین به طور تقریبی می‌توان گفت که فقط 10 تا 15 درصد از دانش‌آموزان پایه ششم متقاضی ورود به مدارس سمپاد بوده‌اند! یعنی حدود 90 درصد دانش‌آموزان پایه ششم اصلاً در آزمون ورودی مدارس سمپاد شرکت نمی‌کنند که بخواهند درگیر تبعات منفی احتمالی آن شوند! این همه هیاهوی وزارت آموزشوپرورش درباره اثرات منفی این آزمون‌ها بر دانش‌آموزان پایه ششم و پایین‌تر از آن بسیار تأمل‌برانگیز است و جای پرسش دارد.
وی با اشاره به اینکه مسئولان آموزشوپرورش معتقدند برای جبران نقش مدارس سمپاد بعد از حذف آنها از متوسطه اول، مدارس سمپاد دوره متوسطه دوم تقویت و طرح شهاب را پررنگ می‌کنیم، گفت: ارجاع نقش و کارکرد مدارس سمپاد در پرورش استعدادهای برتر به طرحی که مفاد و نحوه اجرای آن با چالش‌های بسیاری مواجه است و معلوم نیست چگونه از طرحی که تکلیف و موفقیت خودش هنوز مشخص نیست، چنین انتظاری وجود دارد. به ویژه اینکه طرح شهاب جمعیت دانش‌آموزی کشور را به طور کامل پوشش نداده است و طبق وعده آقای فانی وزیر اسبق آموزشوپرورش پوشش کامل آن (در حالت خوشبینانه) تا سال 1400 محقق خواهد شد.
* عدم امکان اجرای طرح شهاب در مدارس دولتی
همتی‌فر در پاسخ به این پرسش که طرح شهاب تا چه اندازه در مدارس دولتی با وضعیت فعلی یعنی کلاس‌های درس شلوغ و عدم آمادگی معلمان برای شناسایی انواع هوش‌های دانش‌آموزان قابلیت اجرا را دارد؟ بیان کرد: علاوه بر این، با اینکه در طرح شهاب «معلم» نقش اساسی را بر عهده دارد، عمده آنها به شکل دقیق آموزش ندیده‌اند و شلوغی کلاس‌ها به ویژه در شهرهای بزرگ هم امکان شناسایی دقیق را از معلمان می‌گیرد و خطای آن را بالا می‌برد. به عنوان مثال در شهر تهران میانگین دانش‌آموزان در دوره ابتدایی 30 تا 40 نفر است، چگونه می‌توان در این کلاس‌های شلوغ طرح شهاب را اجرا کرد؟ضمن اینکه به گفته کارشناسان مطلع، طرح حتی به شکل کامل نیز اجرا نمی‌شود و در مرحله «شناسایی» متوقف شده و هنوز به «هدایت» نرسیده است. بر این اساس به نظر می‌آید که تصویر ارائه شده مسئولان وزارت آموزشوپرورش از طرح شهاب با واقعیت‌ها همخوان نیست و نمی‌توان بار طرح شناسایی استعدادهای برتر را بر طرح شهاب متمرکز کرد حتی این طرح در بودجه نیز مشکل دارد.
* گزارش 100 روزه دولت یازدهم: مدارس با کیفیت دولتی؛ رقیب مدارس غیردولتی
این کارشناس آموزشی با اشاره به اینکه در گزارش 100 روزه دولت یازدهم، مدارس خاص و باکیفیت دولتی به عنوان رقیب مدارس غیردولتی و تهدیدی برای آنها مطرح شده‌اند، افزود: نمی‌توان به راحتی از این نوع نگاه که در گزارش رسمی وزارت آموزش و پرورش به آن اشاره شده، گذشت و نباید هم گذشت. البته برخی مسئولان آموزش و پرورش اعلام کرده‌اند که مدارس غیردولتی خوب و برند توان جذب همه دانش‌آموزان استعدادهای برتر را ندارند و نتیجه می‌گیرند که ممنوعیت برگزاری آزمون ورودی مدارس سمپاد به نفع مدارس غیردولتی نخواهد بود.
* نسبت میان عدالت تربیتی و گسترش مدارس خصوصی؟
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به جمعیت کم دانش‌آموزان سمپاد، حذف این مدارس چه تاثیر قابل توجهی را در بالا رفتن آمار دانش‌آموزان مدارس غیردولتی خواهد داشت؟ ادامه داد: در این باره دو نکته وجود دارد، نخست اینکه خانواده دانش‌آموزان مستعدی که امکان پرداخت شهریه را دارند، در غیاب مدارس باکیفیت دولتی متقاضایان بالقوه مدارس غیردولتی خواهند بود و در غیاب این رقبا، بازار به دست مدارس غیردولتی خواهد افتاد. چندان دور از ذهن نیست که اولاً مدارس غیردولتی صاحب‌نام با متقاضی ثبت‌نام بیشتر از تعداد ظرفیت مواجه بوده‌اند و این تقاضا افزایش یابد و به نحوی به آزمون ورودی برای گزینش متقاضیان دست بزنند. ضوابط ثبت‌نام در این مدارس از جمله ثبت‌نام با توجه به محدوده جغرافیایی هم ناکارآمد و غیرواقعی است. چون عمده مدارس برند در محدوده جغرافیایی خاصی قرار دارند. برخی معیارهای مطرح شده از سوی مسئولان وزارت آموزش و پرورش هم عملیاتی نیستند و مدارس غیردولتی نیز بنا به روش قبل، احتمالاً پایبند نمی‌مانند.
همتی‌فر خاطرنشان کرد: علاوه بر این، منطق بازار حکم می‌کند که در غیاب رقیب سرسختی همچون مدارس دولتی باکیفیت، سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی برای جذب دانش‌آموزان استعداد برتر سرگردان شده وارد عمل شوند و ظرفیت مدارس غیردولتی را بهره‌مندی بیشتر از این بازار افزایش دهند. در این حالی است که مسئولان آموزش و پرورش و موافقان مصوبه مورد بحث باید تفسیرشان از «عدالت تربیتی» برای توجیه حذف آزمون ورودی مدارس از یک سو و نسبت «عدالت تربیتی» و گسترش مدارس خصوصی از سوی دیگر را بازخوانی کنند.
انتهای پیام/
