"خودسوزی"؛ آخرین اخطار تالاب خانمیرزا

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، از چند روز گذشته پدیده خودسوزی تالاب خانمیرزا در رسانه‌ها منتشر شده که براساس گزارشات مردمی خودسوزی تالاب از یک ماه گذشته آغاز شده اما چون مردم اطلاعی از این موضوع نداشته‌اند توجهی به این مسئله نداشته‌اند تا اینکه تداوم بوی بد گازهای منتشر شده ناشی از خودسوزی تالاب سبب آزار آنها می‌شود که در نتیجه این مسئله را به اطلاع دستگاه‌های مرتبط می‌رسانند.

برای بررسی علت این پدیده موضوع از طریق منابع طبیعی استان پیگیری شد.

پدیده خودسوزی تالاب تحت شرایط حاد و خاص اقلیمی است

علی محمدی‌مقدم، مدیرکل منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: پدیده خودسوزی تالاب خانمیرزا یکی از نادرترین پدیده‌های زیست محیطی است که تحت شرایط حاد و خاص اقلیمی اتفاق می‌افتد.

وی افزود: تاکنون این پدیده در 2 تالاب پریشان استان فارس و تالاب خانمیرزا در سال 91 رخ داده بود که بارش برف و باران آن را خاموش کرد، در نتیجه به این پدیده چندان توجهی نشد، نه رسانه‌ای شد و راهکاری نیز برای آن ارائه نشد.

مدیرکل منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری با اشاره به وضعیت تالاب در گذشته بیان کرد: تالاب خانمیرزا دارای اکوسیستم فعال و پویای زیست‌محیطی بوده که در دهه 60 به علت توسعه کشاورزی و افزایش تولید کانال‌های زهکشی ایجاد که زمینه خشکی تالاب را فراهم کرد، با ادامه روند توسعه کشاورزی در این بخش هزار حلقه چاه کشاورزی نیز حفر شد.

محمدی‌مقدم خاطرنشان کرد: شرایط به گونه‌ای پیش رفت که این دشت که روزی نگین سبز بختیاری بود به لیل برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی آن تبدیل به بحرانی‌ترین دشت کشور شده است.

فرونشست زمین در دست خانمیرزا به 76 سانتی‌متر رسید

وی تصریح کرد: این دشت دارای فرونشست 76 سانتی‌متر است که فرونشست 4 میلی‌متر در جهان پیش‌روی به سمت بحرانی شدن تلقی می‌شود، افت شدید سفره‌های زیرزمینی به میزان 25 متر و سومین ویژگی دشت که بسیار نادر است و نشان از پیامدهای ناگوار برای استان است، پدیده خودسوزی زیرسطحی یا درون زمینی است.

مدیرکل منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری ادامه داد: این پدیده با آتش‌سوزی سال‌های گذشته در تالاب گندمان یا دهنوی سفیددشت متفاوت است. آتش‌سوزی در این مناطق به علت عوامل انسانی اتفاق افتاد که پس از 3 تا 4 روز آتش به زیر زمین سرایت کرد.

محمدی‌مقدم با بیان اینکه در دشت خانمیرزا هیچ پدیده آتش‌سوزی رخ نداده گفت: دشت خانمیرزا محیط تالابی بوده که خاک آن بقایای گیاهان و مواد آلی است که در لایه‌های مختلف زیر زمین تشکیل شده که اکنون بر اثر خشکسالی‌های شدید و پیاپی گازهای متان و مونوکسید کربن که حالت ذغال سنگ نیمه‌سوز دارند، تولید شده و با افزایش درجه حرارت در سال جاری و افزایش گرما دشت دچار پدیده خودسوزی شده است.

تذکر پدیده خودسوزی تالاب خانمیرزا به "معصومه ابتکار"

وی با بیان اینکه 2 راهکار کوتاه‌مدت و بلندمدت برای رفع این مشکل پیشنهاد می‌شود، خاطرنشان کرد: چشمه‌ای در بالادست این منطقه در نزدیکی روستای کرتکل و سینی است که با هدایت آب چشمه که اکنون کشاورزان به آن نیازی ندارند، به لایه‌های زیرین دشت می‌توان آتش را خاموش کرد، همچنین مدیریت بحران و شهرداری آلونی و لردگان می‌توانند تانکرهای سیار آب به منطقه بفرستند.

مدیرکل منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: راهکار بلندمدت که در گذشته نیز به خانم ابتکار «در زمانیکه رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بودند» در سفر به استان پیشنهاد داده شد اجرای طرح نکاشت برای یک تا 2 فصل زراعی در دشت و پرداخت یارانه کشاورزان است تا از این طریق چاه‌های کشاورزی خاموش و سطح آب‌های زیرزمینی دشت افزایش یابد.

محمدی‌مقدم ادامه داد: همچنین این منطقه نیازمند توجه به موضوع آبخیزداری و آبخوان‌داری هستند که با پر کردن کانال و ایجاد بندهای خاکی و سنگی بارش‌ها به سمت دشت هدایت شوند.

وقوع بحران اجتماعی در روستای سرتنگ دینار عالی

وی با اشاره به خطر بزرگ در کمین مردم روستای سرتنگ دینار عالی گفت: این دشت در نزدیکی روستای سرتنگ دینار عالی است ممکن است گازهای زیرزمینی به زیر خانه‌ها نشت کند و در یک شب سبب خفگی جمع زیادی از مردم روستا شوند، یا اینکه آتش به خانه‌های اهالی روستا نیز سرایت کند و در آن زمان یک بحران اجتماعی اتفاق می‌افتد.

مدیرکل منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری افزود: این پدیده نیازمند انجام کارشناسی دقیق است چون اطلاعات خیلی دقیقی از این نوع آتش‌سوزی در دست نیست. اینکه آتش در چه عمقی از زمین اتفاق افتاده است و تشخیص میزان دقیق آن باید توسط کارشناسان مشخص شود.

برای مشخص شدن سایر زوایای پدیده مصاحبه‌ای هومان خاکپور، فعال زیست محیطی انجام شد.

تالاب خانمیرزا و پریشان قربانی توسعه کشاورزی هستند

هومان خاکپور، فعال زیست محیطی نیز در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: خودسوزی تالاب یکی از نادرترین انواع آتش‌سوزی است که برخلاف عمده آتش‌سوزی‌هایی که در عرصه‌های طبیعی رخ می‌دهد و عامل آن عموماً انسانی است خوسوزی تالاب‌ها جزء آتش‌سوزی‌هایی است که انسان به صورت مستقیم در ایجاد آن دخالتی ندارد و یک واکنش محیطی نسبت به شرایط است.

وی افزود: خودسوزی تالاب‌ها با آتش‌سوزی متفاوت است، در خودسوزی آتش از پایین به بالا است و در سطح زمین چیزی مشاهده نمی‌شود. فرونشست زمین، ایجاد حفره‌هایی در زمین، خروج گاز بدبو و بخارمانند که در اویل صبح و هنگام غروب بهتر دیده می‌شود و حرارت بالایی که از حفره‌ها خارج می‌شود از جمله علامت‌های خودسوزی تالاب است.

این فعال زیست محیطی با اشاره به نادر بودن این پدیده بیان کرد: در سال 90 تالاب پریشان و سال 91 نیز تالاب خانمیرزا دچار خودسوزی شدند و جالب این است که هر 2 تالاب دارای شرایط یکسان و قربانی توسعه کشاورزی هستند.

خاکپور خاطرنشان کرد: هیچ رودخانه‌ای به سمت این 2 تالاب جاری نمی‌شود که علت خشکسالی آنها سدسازی و یا انتقال آب نیست بلکه آب آنها از طریق چشمه‌های اطراف و حوزه آبخیز تأمین می‌شود.

وی با اشاره به ارزش زیست محیطی تالاب‌ها در مقایسه با جنگل‌ها گفت: ارزش کارکردهای زیست محیطی جنگل‌ها 10 برابر اکوسیستم‌های مرتعی و زراعی و تالاب‌ها 20 برابر جنگل‌ها کارکرد اکوسیستمی دارند.

این فعال زیست محیطی با اشاره به بخشی از فواید تالاب‌ها ادامه داد: یک تالاب 100 هکتاری می‌تواند فاضلاب یک جمعیت 100 هزار نفری را تصفیه کند، تالاب‌ها فیلترهای طبیعی و آب‌های آلوده را تصفیه می‌کنند، اختلاف دمای شب و روز را کاهش و از سرمازدگی محصولات کشاورزی جلوگیری می‌کنند.

خودسوزی آخرین اخطار یک اکوسیستم زنده است

خاکپور با بیان اینکه خودسوزی آخرین اخطار یک اکوسیستم زنده است، بیان کرد: تالاب در آستانه تحمل قرار گرفته و ممکن است پس از آن احیای دشت غیرممکن شود.

وی با اشاره به اهمیت مدیریت مصرف آب تصریح کرد: در 2 دهه گذشته با توسعه اراضی کشاورزی درآمد مردم افزایش یافت اما چون توسعه پایداری نبود در همان مرحله متوقف شد.

این فعال زیست محیطی ادامه داد: در طرح مطالعاتی خانمیرزا قرار است 12 هکتار به اراضی کشاورزی این منطقه اضافه شود و وسعت اراضی کشاورزی به 24 هزار هکتار برسد و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده روش‌های آبیاری این اراضی با استفاده از روش‌های نوین است اما تجربه نشان داده که همواره این طرح‌ها با استفاده از روش‌های سنتی اجرا می‌شوند.

خاکپور با اشاره به طرح انتقال آب به این منطقه گفت: آب انتقالی برای همان 12 هزار هکتار نیز کافی نیست. طرح قرار است به بهانه تعادل‌بخشی در منطقه اجرا شود اما تنها 5 درصد از آن به این هدف اختصاص می‌یابد و مابقی صرف توسعه کشاورزی می‌شود.

میانگین مصرف آب‌های زیرزمینی در جهان 20 درصد که در کشور ما 80 درصد از آب‌های زیرزمینی مصرف شده است. با وجود کاهش شدید آب‌های زیرزمینی برنج نیز کشت می‌شود.

پدیده خودسوزی تالاب خانمیرزا تنها نمونه‌ای از مصرف بیش از حد آب‌های زیرزمینی در کشور است.

گزارش از سپیده شفیعی‌نژاد

انتهای پیام/