«ساخت آمریکا» روایت هالیوود از حوادث ایران-کنترا

خبرگزاری تسنیم- مهدی مافی:

حدود 30 سال از بزرگ ترین رسوایی سیاسی تاریخ ایالات متحده پس از «واترگیت» می گذرد. ماجرایی که به «ایران- کنترا»، «ماجرای مک فارلین» و «ایران گیت» شهرت دارد. فرقی نمی کند این حادثه را از چه منبعی و با چه رویکردی بخوانید، چیزی که بین همه روایت‌های ماجرا تقریبا مشترک است این است که گفته می‌شود آمریکای دوره ریگان در خلال جنگ ایران و عراق از طریق رژیم صهیونیستی به کشورمان سلاح داده تا با استفاده از قدرت ایران در منطقه اسرای خودش را آزاد کند و بر خلاف قوانین کنگره هزینه دریافتی ناشی از پر کردن دوباره انبارهای اسلحه رژیم صهیونیستی را صرف تجهیز و پرورش نیروهای شورشی نیکاراگوئه معروف به «کنترا» علیه دولت این کشور کرده است. حالا بعد گذشت سه دهه از این ماجرا هالیوود با «ساخت آمریکا» سراغ پیش آمدهای قبل از رسوایی معروف رفته است.

داگ لیمن را بیشتر با «بی مووی» های پر فروشش می شناسیم. «هویت بورن»، «آقا و خانم اسمیت»، «جامپر» و «لبه فردا» از مهم ترین فیلم های هستند که او کارگردانی آنها را بر عهده داشته است. سال 2017 برای لیمن پر کار آغاز شد. او در ماه می فیلم کم خرج «دیوار» را با موضوع جنگ عراق منتشر کرد و به فاصله سه ماه بعد هم فیلم نسبتا پر خرج خودش «ساخت آمریکا» را روی پرده فرستاد. دومی با بازی تام کروز بیش از 130 میلیون دلار فروخت تا بتوان ادعا کرد یونیورسال از سرمایه گذاری 50 میلیون دلاریش رضایت داشته. «ساخت آمریکا» بر اساس زندگی بری سیل ساخته شده. خلبان هواپیماهای مسافربری خطوط هوایی ترنس ورلد (TWA) که در دهه 80 برای سازمان سیا پروازهای عملیاتی انجام داده است. طبق آنچه در فیلم می بینیم، قبل از این که دولت آمریکا تصمیم بگیرد پول فروش اسلحه به ایران را برای پرورش و تجهیز نیروهای شورشی آمریکای مرکزی هزینه کند، سازمان سیا سراغ بری سیل می آید تا از او برای عملیات های شناسایی در این منطقه و مسلح کردن نیروهای کنترای نیکاراگوئه کمک بگیرد. از سوی دیگر او از امکانات سیا استفاده می کند تا با قاچاق کوکایین برای کارتل های مواد مخدر در آمریکای مرکزی ثروت هنگفتی به دست آورد. او همه این عملیات ها را از شهر منا واقع در آرکانزاس و در مقابل چشم بیل کلینتون –فرماندار آن زمان آرکانزاس- مدیریت می کند. نام این اثر هم در اصل «منا» بوده اما طبق ادعای هالیوود ریپورتر از آنجایی که سازندگان فیلم می خواستند اثرشان با حواشی سیاسی رو به رو نشود (و احتمالا کسی از خودش نپرسد چطور چنین فسادی و با این وسعت مقابل چشمان کلینتون در آرکانزاس رخ داده و فرماندار وقت متوجه نشده؟!) آن را به «ساخت آمریکا» تغییر داده اند. در همین راستا آنها حتی دو سکانس که در آنها بیل کلینتون جوان و جورج بوش پدر را نشان می داد از نسخه اکران شده حذف کردند. حالا مشخص می شود چرا فیلمنامه ای که از سال 2014 در لیست سیاه هالیوود بوده بالاخره توانسته رنگ پرده نقره ای را ببیند.

ساخته جدید لیمن اگرچه یک اثر سینمایی است اما در روایت تلاش کرده مستند نما به نظر برسد و با وجود این که نمی توان آن را یک ماکیومنتری لقب داد اما مشخصا فیلمساز در تولید «ساخت آمریکا» این گونه آثار را هم مدنظر قرار داده است.  فیلمبرداری صحنه ها با دوربین درکمین، توضیح موقعیت ها از روی نقشه و نشان دادن تصاویری واقعی تکنیک های متداولی هستند که آنها را در فیلم های مستند نما زیاد دیده ایم. در همین راستا «ساخت آمریکا» با پخش کلیپی از حوادث مهم دهه 70 و 80 میلادی آغاز می شود. تصاویری واقعی از سوگند خوردن رونالد ریگان، مشت های محمد علی کلی، آتش زدن پرچم آمریکا در تظاهرات های اعتراضی و البته حضور امام خمینی (ره) در مدرسه علوی که با موسیقی اقتباسی والتر مرفی، «یک پنجم بتهوون» (اثری در ژانر دیسکو، برگرفته از سمفونی شماره پنج بتهوون و از موسیقی های بسیار مشهور دهه 70 که با فیلم «تب شب یکشنبه» به شهرت جهانی دست پیدا کرد) مخاطب را به حال و هوای آن روزها می برد و وی را وارد فضای فیلم می کند. بعد هم با جمله «بر اساس داستانی واقعی» باور می کنیم که قرار است بخشی از یک روایت تاریخی را بر پرده سینما ببینیم. اما هر چه جلوتر می رویم کمتر نشانه ای از حقیقت پیدا می کنیم؛

1.  بری سیل از دهه 50 با نهادهای مختلف دولتی همکاری داشته و حتی ادعا کرده در مسلح کردن انقلابیون کوبا و انجام عملیات برای نیروهای ویژه ارتش آمریکا در لائوس، پیش از جنگ ویتنام هم دست داشته است.
2. او هیچ وقت از کار خودش استعفا نداده، بلکه در سال 1974 به خاطر مرخصی استعلاجی دروغین و شرکت در یک برنامه قاچاق مواد منفجره از TWA اخراج شده است.
3. مامور سیایی به نام شیفر وجود خارجی ندارد و ساخته ذهن گری اسپینلی نویسنده «ساخت آمریکا»ست.
4. رابطه سیل با روسای کارتل های کلمبیا مستقیم نبوده و حتی تا سال 1984 او با برادران اوچوآ و پابلو اسکوبار ملاقات نکرده.
5. صحنه های مربوط به تعقیب و گریز هوایی با پلیس مبارزه با مواد مخدر و بعد نشاندن هواپیما در حومه شهر هم همه از ذهن نویسنده فیلمنامه نشات گرفته است.
6. بری هیچ گاه همسری به نام لوسی نداشته. باربارا دادسن، لین راس و دبورا سیل همسران او بوده اند. دبورا ادعا می کند همسرش بر خلاف آنچه در فیلم نشان داده شده قاچاق را از سال 1975 آغاز کرده است.
7.  خود داگ لیمن هم می داند که ساخته او بر خلاف ادعای کپشن ابتدای فیلم خیلی بر اساس واقعیت نیست. تایم از قول آقای کارگردان در رابطه با فیلمش می نویسد: «یک دروغ باحال بر اساس واقعیت!» او  در مصاحبه با ولچر هم گفته: «ما یک فیلم بیوگرافی نساختیم. تام کروز شباهتی به بری سیل ندارد. کاراکتر او از داستان هایی که در مورد بری شنیده ایم الهام گرفته است.» تصاویر بری واقعی به ما می گوید که او نه هم قد تام کروز بوده و نه با حدود 300 پوند وزن، هم هیکل.
8. وقایع تاریخی در «ساخت آمریکا» آن قدر سر سری گرفته شده که حتی طبق روایت فیلم رونالد ریگان یک سال زودتر از آنچه واقعا اتفاق افتاده ریاست جمهوری آمریکا را بر عهده می گیرد.

شاید اگر قرار بود همه ماجراها بر اساس واقعیت باشد هیچ وقت چنین فیلمی ساخته نمی شد یا این که کلا با فیلم دیگری رو به رو می شدیم. بدون شک عموم مخاطبین فیلم دنبال حقایق ماجرا نخواهند رفت و آنچه را دیده اند برای همیشه باور می کنند. خصوصا این که این اثر را فیلمسازی کار کرده که پسر آرتور ال. لیمن است. مسئول تحقیقات سنا در خصوص پرونده ایران- کنترا که از اولیور نورث بازجویی کرد. رویکرد «ساخت آمریکا» در برابر ماجرایی مثل ایران- کنترا اما نه به دید یک رسوایی بزرگ که به دید یک عملیات از سر ناچاری است. حدود دقیقه 10 تام کروز روی نقشه جهان توضیح می دهد که در سال 1978 جنگ سرد میان آمریکا و شوروی در جریان بود. در نتیجه شوروی به حمایت از کمونیست های شورشی در آمریکای مرکزی می پرداخت و سیا می خواست آنها را تحت نظر داشته باشد. در حدود دقیقه 30 باز بر روی تصاویر واقعی و نقشه، کروز خبر از به قدرت رسیدن کمونیست ها در نیکاراگوئه می دهد. سنا از این می ترسد که آمریکا با دخالت در نیکاراگوئه، ویتنامی دیگر را تجربه کند در نتیجه به دولت ریگان اجازه دخالت نمی دهد. هر چند ریگان سیا را وارد بازی می کند تا در سایه، منویات دولت ایالات متحده را پیش ببرد. نشان دادن تصاویری از آتش زدن پرچم ایالات متحده که برای مخاطب آمریکایی نمادی از آمریکا ستیزی و اقدامات تروریستی علیه این کشور است، او را قانع می کند که کشورش باید اقدامی اساسی علیه کمونیست های آمریکای مرکزی می کرده و سرباز زدن رونالد ریگان از قانون سنا حتی نزدیک به یک رسوایی هم نیست. در نهایت هم دیالوگ پایانی کاراکتر شیفر (به عنوان یک مامور سیا) این است که «ما ایران را وادار (استخدام) می کنیم که کنترا ها را مسلح کند.» (در حالی که اگر قرار بود فیلم بر اساس حقیقت باشد باید می گفت: «ما «رژیم صهیونیستی» را وادار می کنیم تا کنتراها را مسلح کند.») به نظر می رسد آمریکایی ها درصدد قبح شکنی از این رسوایی بزرگ هستند تا به نوعی از یک شکست پیروزی بسازند. «ساخت آمریکا» پیش زمینه ورود به بحث ایران- کنترا را فراهم کرده و به زودی سریال شبکه آمازون و دیگر محصولات احتمالی می توانند به اصل موضوع هم بپردازند تا به وسیله آنها نگاه آمریکا به این واقعه، تبدیل به نص غیر قابل انکار تاریخ در دنیا شود. فعلا شبکه آمازون اعلام کرده می خواهد سریالی بر مبنای این ماجرا بسازد که در آن کالین فارل، بازیگر مشهور آمریکایی نقش اولیور نورث را بر عهده دارد. یورگوس لانتیموس، کارگردان سرشناس فیلم های «دندان نیش» و «لابستر» قرار است در راس این سریال باشد.

با وجود گذشت بیش از سه دهه از این وقایع، ماجرای مک فارلین، ایران گیت یا ایران- کنترا، یکی دیگر از موضوعات تاریخی در رابطه با کشور ما است که نسل جوان به واسطه فیلم های هالیوودی آن را با خوانش آمریکایی یاد خواهد گرفت. مثل خیلی دیگر از حوادث مربوط به کشورمان که در سال های اخیر بارها سوژه فیلم های سینمایی غربی شده است. سینما و تلویزیون ما باید در مورد تاریخ معاصر کارهای بیشتری انجام دهد و شاید اگر همین امروز هم این کارها را شروع کنیم، دیر شده باشد. اما به هر حال باز جلوی ضرر را از هر کجا بگیریم، منفعت است. 

انتهای پیام/