جشنواره تئاتر فجر و اقتباس ناقص از جایزه تونی

 باشگاه خبرنگاران پویا - احسان زیورعالم

روز گذشته، اصغر دشتی، قائم‌مقام دبیر جشنواره تئاتر فجر در گفتگو با روابط عمومی این جشنواره از شیوه تازه انتخاب آثار در بخش مرور سخن گفته است. این کارگردان تئاتر گفته است در سازوکار جدید از 70 نفر کارشناس برای انتخاب آثار دعوت شده است.

او گفته است: «برای تحقق ایده بنیادین دبیر جشنواره که تأکید بر تکثرگرایی و گفتگو است در این دوره از جشنواره  برخلاف روش‌های گذشته، برای اولین‌بار انتخاب آثار بخش مرور تهران با همکاری و نظرسنجی از گروه بزرگ و متنوعی از کارشناسان و از طریق امتیاز‌دهی انجام خواهد شد.»

علی‌اصغر دشتی در حالی سیاست تازه را بهره‌گیری از خردجمعی اعلام کرده است که ترکیب این جمع قابل‌تأمل  است. ️قائم‌مقام دبیر جشنواره با خواندن این 70 نفر با عنوان طیف تئاتری چنین برشمرده است: «٨ کارگردان تئاتر، ٨ بازیگر تئاتر، ٨ نمایش‌نامه‌نویس و مترجم حوزه تئاتر، ٨ منتقد و روزنامه‌نگار حوزه تئاتر، 10 طراح در حوزه‌های مختلف تئاتر(صحنه، لباس، نور، گریم، گرافیک)، ٥ دانشجوی تئاتر از دانشکده‌های مختلف تئاتری، ٥ نفر از مدیران سالن‌های تئاتر، ٣ نفر از حوزه موسیقی و صدا، ٣ نفر از استادان دانشکده‌های تئاتر و ٢ عکاس تئاتر، در کنار ٣ نفر از چهره‌های سیاسی که علاقه‌مندی جدی به هنر تئاتر دارند، ٣ نفر از تماشاگران دائمی تئاتر و ٤ نفر از هنرمندان رشته‌های دیگر، این جمع 70 نفره را تشکیل می‌دهند».

آنچه مشخص است شیوه جدید تئاتر فجر، شیوه چندان تازه‌ای نیست. این شیوه شکل ناقصی از جایزه تونی است که در آن کمیته جوایز تونی با 24 عضو نامزدهای بخشی‌های 26گانه این جایزه را تعیین می‌کنند. این 24 عضو همگی از جامعه تئاتر می‌باشند و به هیچ عنوان از بدنه دولت یا سیاستمداران نیستند. از سال 2014 نیز در رویه تونی 868 نفر واجد شرایط انتخاب آثار برتر شناخته شده‌اند. این افراد شامل کارگردانان، بازیگران، نمایشنامه‌نویسان، مدیران تئاتر، طراحان رقص است. تمام این افراد از اصناف و هیئت‌های مشروع برگزیده می‌شوند. این اصناف برای مثال شامل شاخه تئاتر آمریکایی، اعضای هیئت‌های مسئول انجمن سهامی بازیگران، انجمن نمایشنامه‌نویسان، جامعه کارگردان تئاتر و طراحان رقصریال هنرمندان صحنه متحده، انجمن عامل‌ها و مدیارن رسانه‌ای تئاتری، اعضای کنسول تئاتری جامعه بازیگردانی و اعضای لیگ برادوی است.

حال به فهرست فجر بازگردیم. در فهرست آمده 3 استاد دانشگاه و مشخص نیست چرا از جامعه علمی تنها 3 نفر انتخاب شده است. البته می‌توان این گونه استنباط کرد که اساتید تئاتری به سبب وضعیت چندگانه در جامعه تئاتری می‌توانند در دیگر شاخه‌ها نیز به کار گرفته شوند؛ اما آیا درک درستی یک اثر در نزد اساتید دانشگاه بیشتر است یا نزد دانشجویان؟ قصه زمانی غامض‌تر می‌شود که دانشجویان نیز در شرایط کنونی اجرا عموماً در نقش‌های مختلف مشغول به کار هستند. نمونه‌های بارزی نیز در این باره وجود دارد.

نکته منفی اما سهم سیاستمداران است. سیاستمدارانی که همواره جز چند سالن محدود، سالن دیگری نمی‌شناسند و همواره در میان تماشاگران آثاری هستند که همانا برچسب سلبریتی‌دار بر آن زده می‌شود. آیا به یاد داریم که در یک تئاتر آف‌آف‌وحدت سیاستمداری به تماشای نمایش نشسته باشد؟ آیا سیاستمداران می‌دانند مولوی کجاست؟ مهمتر آنکه وجاهت زیباشناسی سیاستمداران از کجا آمده است؟ کما اینکه بارها در اظهارنظرهای هنریشان می‌توان به فقدان درک و ضعف در قوه داوری زیبایی آنان پی برد. فارغ از این، سیاستمداران به چه میزان سهم به هنرمندان در تصمیم‌گیری‌های خُرد از این دست داده‌اند که چنین سهمی جامعه هنری به جامعه سیاسی داده است؟ به یاد داشته باشیم تئاتر کنونی ایران در ادوار اخیر بیش از همه از سیاستمداران فاقد شناخت هنر ضربه خورده است.

این مهم شاید در گذشته فرهاد مهندس‌پور نهفته باشد، زمانی که او نیز با سیاستمداران حشر و نشر داشته است. سیاستمدارانی که روزگاری به  درجات عالیه رسیده و شاید این روزها عرششان به فرش بدل شده باشد.

البته روابط عمومی فجر اعلام کرده است اسامی گروه کارشناسان 70 نفره، هم‌زمان با اعلام رسمی نتایج این بخش منتشر خواهد شد؛ ولی مهم این نیست که چه کسانی در انتخاب دخیل هستند. وجه مهم درک این مسئله است که افراد از چه مجرایی انتخاب شده‌اند. آیا نظام انتخاب براساس نظام صنفی جایزه تونی است؟ به یاد دارم در نشست خبری جشنواره فجر، فرهاد مهندس‌پور سهم خانه تئاتر را 10 نفر اعلام کرده بود. پس آن 60 نفر از مجاری مونولوگی جشنواره برآمده است و نقش جامعه هنری اندک است.

در انتها باید گفت پیچیدگی ماجرا زمانی است که انتخاب برگزیدگان شاید در نهایت به چند داور تقلیل پیدا کند و این رویه تونی‌وار جشنواره 36 به یک ملغمه بدل شود.

انتهای پیام/