فارسی و فارسی‌خواهی در روزگار معاصر پاکستان
زبان فارسی سال‌ها زبان درباری شبه قاره هند بوده و اینک تاثیر فروانی بر مردم پاکستان دارد به گونه‌ای که ۷۰ درصد واژگان زبان اردو لغات فارسی است.
به گزارش دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم با وجود چیرگی فرهنگ و زبان انگلیسی بر پاکستان و حاکمیت آنها بر رسانه‌ها و نظام آموزشی آن، هنوز فارسی به عنوان یکی از زبان‌های رایج و زنده مورد اهتمام است؛ زیرا همانند زبان‌های بلوچی، پشتو،بلتی،سندی،پنجابی و... لهجه‌هایی از فارسی نیز در میان ساکنان این کشور به کار می رود که نمونه‌های آن را در طوایف هزاره، درانی، دهواری ، قزلباش، یوسف زیی ،تاجیک و دری می‌توان شنید و افزون بر آن بیش از سه میلیون افغانی مهاجر در این کشور زندگی می‌کنند که بسیاری از آنان همچنان فارسی سخن می‌گویند.
علاوه بر این خاندان‌های اصیل ایرانی و افغانی تبار از گذشته دور در این کشور حضور دارند که همچنان از فارسی بهره می‌گیرند.ضمن آن که هزاران نفر از از دانش آموختگان حوزه‌ها و دانشگاه‌های ایران به فارسی می‌گویند و می‌نویسند و آموزش می‌دهند.نیز صدها حوزه علمیه شیعی به دلیل نیاز به متون فارسی، از این زبان بهره می‌جویند.
نزدیک به دویست(200) دانشگاه و دانشکده و مرکز آموزش عالی دولتی و خصوصی در ایالت‌های مختلف دارای بخش‌ها و کرسی‌های زبان فارسی و مرتبط با آن هستند و نزدیک به همین عدد عضو هیئت علمی و استاد مدعو در بخش‌های یاد شده مشغول تدریس هستند.
هنوز شاعران و نویسندگان برجسته‌ای هستند که به فارسی روان و شیرین می‌سرایند و می‌نویسند.هنوز چندین نشریه فارسی منتشر می‌شود.
هنوز برخی شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی ساعاتی به پخش برنامه‌های فارسی می‌پردازند.
هنوز حوزه‌های علمیه اهل سنت متقاضی احیای زبان فارسی در مدارس دینی شان هستند.
هنوز سنت فرهنگ نویسی فارسی ازاین کشور رخت بر نبسته است و خواهان مساعدت هستند.
هنوز مدارس انبوه این کشور تشنه رواج و رسمیت زبان فارسی در کلاس‌های درس هستند.
هنوز روشنفکران درد آشنای این سامان به احیای زبان فارسی و در نتیجه احیای فرهنگ اسلامی و زبان ملی اشان امیدوارند.
هنوز اهل فرهنگ و هنر نگران تباهی کتیبه‌های فارسی و متقاضی مرمت آنها هستند.
هنوز خوشنویسان این کشور شاهکارهای هنری شان را با اشعاری از حافظ و مولوی و سعدی می‌آفرینند و نقاشان برجسته آثارشان را به مضمون اشعار فارسی اختصاص می‌دهند.
هنوز خاندان‌های بزرگ کتابخانه‌های متعددی از نسخه‌های فارسی را به عنوان مفاخر خانوادگی نگهداری می‌کنند.
هنوز جوان‌ها و دانشجویان بسیاری ،گمشده علمی‌شان را در دانشگاه‌های ایران و زبان فارسی می‌جویند.
هنوز کتابخانه ملی این کشور تشنه مساعدت جدی کتابخانه ملی ایران و غنابخشی کتابخانه‌های پاکستان با آثار فارسی است.
اگرچه برخی بسیار کوشیده‌اند تا فارسی را زبانی ایرانی و نمادی شیعی بشناسانند؛ اما این خواب آنان هنوز به صورت کامل تعبیر نشده و می‌توان با عزمی ملی، حرکتی جهادی، فکرو طبعی بلند و طرحی بزرگ در آینده‌ای نه چندان دور شاهد تحولی شایسته در حوزه بود.
پیشنهادهای عملی:
- تخصیص ردیف ویژه در برنامه بودجه سالانه کشور برای گسترش زبان و ادبیات فارسی در پاکستان با کمک کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی.
- گسترش زبان فارسی در سطوح متوسطه (باتوجه به اینکه سازمان مدارس غیردولتی پاکستان با داشتن بیش از یکصد و پنجاه هزار مدرسه و نزدیک بیست میلیون دانش آموز به صورت رسمی تقاضای احیاء زبان فارسی در مدارس یادشده را ارائه کرده و در دستور العملی به همة مدارس بر ایجاد کلاس زبان فارسی تأکید کرده است، فرصتی مناسب جهت ایجاد حرکتی سریع در مسیر گسترش زبان فارسی پدید آمده است.)
- ایجاد مراکز تربیت معلم زبان فارسی جهت آموزش روش تدریس (در این مراکز دانش آموختگان زبان فارسی در پاکستان و معلمان زبان و ادبیات اردو) آموزش خواهند دید و استفاده از ظرفیت خانه‌های فرهنگ در پاکستان هزینه‌های ایجاد این مراکز را بسیار کاهش خواهد داد.
- گسترش بخش‌ها وکرسی‌های زبان فارسی در مراکز آموزش عالی وزارت علوم پاکستان.بدین منظور می‌توان با جذب دانش آموختگان زبان فارسی از دانشگاه‌های ایران و امضاء تفاهم نامه با دانشگاه‌ها، بخش ها و کرسی‌های جدیدی را پدید آورد. ضمناً رایزنی هم اکنون با پنج دانشگاه درحال اجرای طرح یادشده است.
- گسترش زبان فارسی در حوزه‌های علمیه.
الف) مدارس علمیه (شیعه)
با عنایت به اینکه چندین هزار مدرسه علمیه شیعه به دلیل قرابت فرهنگی همواره مروّج فرهنگ فارسی و ایرانی بوده‌اند و با تأمین استاد بومی فارسی از میان آنها و فراهم آوردن منابع آموزشی تحقق این هدف امکان‌پذیر خواهد بود.
ب) مدارس علمیه اهل سنت.
با توجه به اینکه تازمان‌های بسیار نزدیک سیستم آموزش زبان فارسی در این مدارس (نظامی) رایج بوده است و هم اکنون نیز به صورت رسمی متقاضی آموزش زبان فارسی هستند با پشتیبانی بند الف می توان به تحقق آن امیدوار بود.
- برگزاری المپیاد سراسری زبان فارسی و تشویق نسل علاقه مند به زبان فارسی در پاکستان.
- افزایش اعطای ظرفیت بورسیه‌های تحصیلی زبان و ادبیات فارسی
گفتنی است به دلیل توقف جریان بورسیه زبان فارسی هم اینک با بازنشسته شدن اساتید قدیمی، نگرانی ایجاد خلاء و رکود و تعطیل شدن بخش‌های زبان فارسی در آینده نزدیک وجود دارد.
- ایجاد مرکز ترجمه و نشر متون زبان فارسی
با وجود گسترش زبان فارسی در این کشور هیچ مرکز ترجمه و نشر رسمی و استاندارد به چشم نمی خورد در حالی که ترجمه و نشر سایر زبان‌ها فراوان دیده می‌شود.
ضمناً در این مرکز می‌توان مترجمان زبردست بومی را برای نسل های آینده تربیت کرد.
- ایجاد و حمایت از سمن‌های (NGOها) بومی گسترش زبان فارسی
با وجود تعداد قابل توجهی از مراکز، اساتید و فارسی آموزان زبان فارسی هیچ تشکل و انجمنی متولی موضوع وجود ندارد.
- افزایش دوره‌های دانش افزایی تخصصی در حوزه آموزش و پژوهش زبان فارسی بدین منظور می‌توان دوره‌هایی را برای اساتید و دانشجویان در زمینه‌های مترجمی آموزش زبان فارسی، مرمت نسخ خطی، تحقیق و تصحیح متون فارسی برگزار نمود.
یادآوری می‌شود این دوره‌ها هم اکنون نیز در سطح محدود‌تری و آن هم بدون رعایت نسبت جمعیتی و ... برگزار می‌شود.
در حالی که می‌توان همین دوره‌ها را به صورت اختصاصی برای پاکستانی‌ها و در پاکستان و به صورت تخصصی و در حجم انبوه‌تری برگزار کرد،
- حمایت از نشریات و مجله‌های منتشره به زبان فارسی
گفتنی است پیش از انقلاب تعداد بیشتری نشریه به زبان فارسی وجود داشته است که به دلایل گوناگون از جمله عدم حمایت از سوی کشورمان یا به تعطیلی کشیده شده‌اند و یا به زبان‌های دیگر تغییر یافته‌اند.
یادآوری می‌شود با توجه به ظرفیت بالای این کشور حتی می‌توان در آینده‌ای نه چندان دور انتظار تولد هفته‌نامه و یا روزنامه‌ای فارسی درصورت حمایت وجود دارد.
- تولید و نشر آثار دو زبانه فارسی وارد و در حوزه ادبیات کودکان پاکستان
- احیاء ظرفیت کم نظیر مرکز تحقیقات زبان فارسی
باتوجه به اینکه رسالت اصلی این مرکز تمرکز برحوزه پژوهش، احیاء و انتشار نسخ خطی فارسی است و باعنایت به اینکه اکنون گنجینه‌ای فراتر از بیست هزار نسخه در آن وجود دارد ضروری است به صورت ویژه اعتباری مناسب به منظور مرمت، تصحیح، تحقیق و چاپ برخی از آنان برای سال آینده تصویب شود.
- حمایت از بخش فارسی رادیو پاکستان
باتوجه به ساختار روستایی جمعیت پاکستان و گستردگی مخاطبان آن در دورترین نقاط این کشور و اندک بودن هزینه حمایت از این رادیو استفاده از ظرفیت یادشده فرصت مناسبی به شمار می‌آید.
- برگزاری اردوهای آموزش برای اساتید و فراگیران زبان فارسی در داخل پاکستان و ایران
- ایجاد و حمایت از مرکز آموزش مجازی (راه دور) زبان فارسی
با توجه به رواج دانشگاه‌های باز (Open University) دراین کشور، وجود زیر ساخت‌های فنی و شبکه‌های کابلی و نیز سابقه آموزش تلویزیونی فارسی در تلویزیون دولتی پاکستان و نیز دانشگاه بزرگ علامه اقبال (سیستم دانشگاه باز) استفاده از این ظرفیت با تأکید توصیه می‌شود.
- نشست سالانه رؤسای بخش‌های کرسی‌ها پژوهشگران، اساتید و دانشجویان برتر زبان فارسی با مشارکت فعال بنیاد سعدی و نیز دانشگاه‌های برتر ایران و فرهنگستان زبان فارسی و اردو از هر دو کشور ضمناً نخستین نشست در سال 79 در اسلام آباد برگزار شده است.
در حاشیه این نشست کارگاه‌ها، نمایشگاه‌ها و برنامه‌های رسانه‌های متنوع و متعددی را می‌توان برگزار کرد.
