صالحی: از معدن ادبیات ایرانی یک چاه دومتری هم حفر نکردیم/شحنه‌تبار: گرنت اکنون آبیاری زمین بدون بذر است
صالحی طالقانی مدیر انتشارات بین‌المللی نحل معتقد است که ایرانی‌ها بر بستری از معادن و منابع ادبی خوابیده‌اند که تاکنون حتی به‌اندازه یک چاه دومتری نیز از آن حفر نشده است، اکنون باید این منابع را استخراج و جهانی کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران فرهنگی، ترجمه معکوس در سال‌های اخیر واژه‌ای نام‌آشنا در فرهنگ ما به شمار می‌رود، پس از تأکید رهبر انقلاب مبنی بر لزوم فعالیت در حوزه ترجمه و نشر بین‌الملل مؤسسات بسیاری در ایران اقدام به ترجمه آثار کردند، اقدامی که اگرچه آغاز آن حرکتی نیکو بود، اما در عمل نتیجه چندانی جز انبار شدن شمار بسیاری از کتاب‌های ترجمه شده در دفاتر ناشران در برنداشت چرا که عموماً برای ترجمه این آثار مسیر استانداردی پیموده نشد و ترجمه‌های منتشر شده ضعیف و ناکارآمد بودند.
یکی از مهمترین دلایلی که طرح ترجمه معکوس در ابتدا در ایران شکست خورد، به نبود یا کمبود آژانس‌های ادبی فعال مرتبط است، آژانس‌هایی که به عنوان زنجیره واسط بین ناشر داخلی و ناشر خارجی عمل کرده و ادبیات ایران را از مسیر استاندارد، جهانی می‌کنند. خوشبختانه در سال‌های اخیر با حس شدن ضرورت فعالیت این آژانس‌ها ترجمه در مسیر صحیح خود تا اندازه‌ای حرکت کرده است.
به دنبال تمامی نواقصی که در سال‌های گذشته در حوزه ترجمه وجود داشته است، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طرح حمایت از ترجمه آثار ایرانی در خارج از کشور را در سال 93 کلید زد، آیین‌نامه‌ای نوشته شد و طرح گرنت رسما‌ً فعالیت خود را آغاز کرد، از آن زمان تاکنون بیش از دو سال می‌گذرد و تاکنون کتاب‌های بی‌شماری مشمول این حمایت شده‌اند. اما این طرح نیز به مانند هر طرح دیگری در سال‌های اولیه اجرا با نواقصی همراه خواهد بود، نواقصی که شناخت هر چه بیشتر آن‌ها راه را برای برطرف شدن و مثمر ثمرتر بودن این طرح باز می‌کند.
به همین منظور خبرگزاری تسنیم در میزگردی با حضور علی فریدونی مدیر اداره مجامع و تشکل‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دهقانکار مشاور دفتر، مجید جعفری اقدم مدیر آژانس ادبی پل، افشین شحنه‌تبار ناشر ایرانی ـ انگلیسی و امیر صالحی‌طالقانی مدیر انتشارات بین‌المللی نحل به بررسی نواقص و مشکلات طرح گرنت و فعالیت در حوزه ترجمه معکوس پرداخته است. بخش نخست این نشست پیش از این در خبرگزاری تسنیم منتشر شد.
در بخش نخست پس از طرح موضوع گرنت و راه‌های رفته در این خصوص از سوی فریدونی مدیر اداره مجامع و تشکل‌های وزارت ارشاد، اختلاف نظری بر سر اینکه چگونه و با چه روشی باید در بازار جهانی نشر حاضر شد میان جعفری اقدم مدیر آژانس ادبی پل و افشین شحنه‌تبار مدیر انتشارات دو زبانه «شمع و مه» شکل گرفت. جعفری اقدم معتقد بود که حضور در بازار جهانی نشر مسیر استانداردی دارد و ایران نیز باید در این مسیر قدم بردارد، به این شیوه که ابتدا یک معرفی درباره کتاب به ناشر خارجی ارائه کند، سپس خلاصه‌ای 6 تا 8 هزار کلمه‌ای از کتاب به زبان انگلیسی ارائه شود، در صورت پسندیدن ناشر مراتب مذاکره و قرارداد طی شود، اما شحنه‌تبار معتقد است که محدودیت زبان فارسی موجب شده تا تعداد مترجمان توانا در برگردان از فارسی به دیگر زبان‌ها اندک باشند، بنابراین ناشر وظیفه دارد تا کتابش را به انگلیسی ترجمه کرده و سپس برای فروش رایت آن اقدام کند.
صالحی طالقانی نیز در این نشست در سخنانی با اشاره به راه‌های نرفته در حوزه دیپلماسی فرهنگی گفت: نگاه ترویجی ـ تبلیغی صرف داشتن به ترجمه راه به بیراهه است و باید نگاه اقتصادی نیز داشته باشیم. بخش دوم این نشست به شرح ذیل است:
* تسنیم: جناب فریدونی اکنون نوعی اختلاف روش بین نماینده آژانس‌های ادبی ونماینده ناشران پیش آمده است، در آیین‌نامه گرنت به این روش اشاره‌ای شده است؟
علی فریدونی: در اختلافی که در روش بین آقایان شحنه‌تبار و جعفری‌اقدم وجود دارد، یک راه آشتی موجود است، ما این روش را باید مقداری تعدیل کنیم، تاکید در گرنت بر ناشر خارجی است، اما ابزار یا پل واسطه آژانس‌ها و نمایندگان ناشر خارجی یا ناشران فعال در عرصه بین‌المللی دیده شده‌اند، در آیین نامه تصریح شده است که این وجه حمایتی به ناشر خارجی پرداخت می‌شود تا آثار ناشران ایرانی را در خارج از کشور منتشر کند. اما واسطه ارتباط بین گرنت و ناشر خارجی ناشران داخلی و آژانس‌های ادبی هستند. طبیعی است که ناشران خارجی برای فعالیت در این زمینه نیازمند مشاوره ناشران داخلی و آژانس‌های ادبی هستند.
دهقانکار: خوشحالم که امروز بحث‌هایی انجام شد که به چکش‌کاری طرح گرنت خواهد پرداخت و می‌توان امیدوار بود که ظرف یکی دو سال آینده این طرح طرحی بدون نقص منطبق بر معیارهای بین‌المللی باشد. به هر حال طرح گرنت، طرح نوپایی است، که دو سال از عمرش گذشته است، در حالی که مشابه چنین طرح‌هایی در کشورهایی چون انگلستان از قرن 19 راه‌اندازی شده است.
منظور از حاکمیتی بودن گرنت اشاره به وظیفه حاکمیت برای ورود به انتقال فرهنگ و ادبیات است
اما یک نکته هم درباره سخنان آقای جعفری اقدم که به حاکمیتی بودن طرح انتقاد داشتند، باید بگویم، منظور از حاکمیتی بودن این است که حاکمیت وظیفه دارد در بحث انتقال فرهنگ و ادبیات ورود کند، نه اینکه منظور این باشد که طرح تجویزی است و لیستی تجویزی تهیه شده باشد و بگویم باید از این کتاب‌ها استفاده کنید، تا از حمایت بهره‌کمند شوید.
هیچ کتابی نیست که مجوز ارشاد داشته باشد اما از طرح گرنت بهره‌مند نشود
نکته دیگرم اشاره به سخنان جناب شحنه‌تبار دارد که گفتند، ناشر خارجی ممکن است ادبیات دفاع مقدس را پس بزند، من موافق این هستم که برخی نوعی حالت تدافعی در برابر ادبیات دفاع مقدس ایران دارند، اما این یک مسئله عام نیست، هم‌اکنون ناشرانی از کشور صربستان با آژانس ادبی تماس برای انتشار 6 کتاب در حوزه ادبیات پایداری و مقاومت قرار داد امضا کرده‌اند که از حمایت گرنت نیز بهره‌مند می‌شود و در پایان باید بگویم که هیچ کتابی نیست که مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای انتشار را گرفته باشد و ناشر خارجی نیز آمادگی ترجمه و انتشار آن را داشته باشد و از طرح گرنت بهره‌مند نشود.
در دبیرخانه گرنت اصراری بر اینکه مترجم داخلی باشد، یا خارجی نیست
درباره اختلاف نظر بر سر چگونگی حضور نیز باید بگویم که در دبیرخانه گرنت اصراری بر اینکه مترجم داخلی باشد، یا خارجی نیست. انتخاب مترجم تماما‌ً بر عهده ناشر خارجی است، یک زمان ناشر خارجی ترجیح می‌دهد که با مترجم داخلی کار کند و زمانی دیگر با مترجم خارجی. ما باید توجه داشته باشیم که ناشران خارجی را از تحریم نترسانیم، همه ساله در نمایشگاه‌های مختلفی از نمایشگاه کتاب گرفته تا اسباب‌بازی موسسات خارجی حضور دارند و با وجود تحریم‌ها ترانسفر مالی به خوبی انجام می‌شواد، بنابراین این بحث که با وجود تحریم‌ها مشکلاتی در ترانسفر مالی برای ناشران خارجی وجود دارد بیهوده است.
* تسنیم: جناب جعفری اقدم، آقای شحنه‌تبار می‌گویند که ناشران خارجی مترجم از فارسی به زبان‌های دیگر ندارندف شما به عنوان یک آژانس ادبی راه‌حلی برای این موضوع اندیشیده‌اید؟
جعفری اقدم:بنده باز هم تاکید می‌کنم که ترجمه به زبان دیگر وظیفه ما نیست، ناشر خارجی باید ترجمه کند، چرا می‌گویید، 8 هزار کلمه خلاصه هم افتضاح است، چرا راه‌ها را می‌بندید؟
وقتی ناشر صربی کتابی را می‌خرد، من به عنوان ناشر ایرانی نباید دغدغه داسته باشم که او مترجم پیدا می‌کند یا نه، وظیفه ما این است که من بگویم ما این جنس‌ها را داریم، این نمونه صفحات، اگر رایت کتاب را بخری، ما از تو حمایت می‌کنیم،اگر هم مترجم نداری ـ که اکثرا‌ً دارند ـ من می‌توانم به تو معرفی کنم، نه اینکه من به عنوان ناشر ایرانی کتاب را ترجمه کنم و به او بدهم.ما حتی به عنوان آژانس می‌توانیم قرارداد ترجمه ببندیم.
شحنه‌تبار: من اما برخلاف شما معتقدم که اگر به دنبال جهانی کردن ادبیات هستیم، نمی‌توانم منتظر ناشر خارجی باشیم، ناشر خارجی اگر هم پول بگیرد، مترجمی پیدا نمی‌کند، که بخواهد اثر را برگردان کند. من ناشر ایرانی باید مترجم‌ها را پیدا کرده و آن‌ها را پرروش دهم. ما باید از پایه حرکت خود را آغاز کنیم، باید آنقدر خودمان کار انجام دهیم تا در مسیر قرار بگیریم. اگر ما یک کتاب به زبان فرانسه داشته باشیم، صدها مترجم برای برگردان آن به زبان‌های دیگر وجود دارد، اما زمانی که بحث از انتقال زبان فارسی است با مشکل مواجه می‌شویم. وظیفه من ناشر این است که این مترجمان ایرانی را پیداکنم و برای ترجمه کتاب‌هایم آن‌ها را رشد دهم. اما اینکه من بگویم ناشر خارجی وظیفه دارد کتاب ترجمه کند، کاری از پیش نخواهد برد.
گرنت اکنون همانند آبیاری زمینی است که بذری در آن نهفته نیست
گرنت اکنون همانند آبیاری زمینی است که بذری در آن نهفته نیست، اکنون کمپانی‌های بزرگ در طراحی محصولاتشان به این می‌اندیشند که چگونه طراحی کنند تا کل دنیا آن را بپسندندو ما باید از الان به فکر راه‌اندازی یک تیم ترجمه به زبان‌های مختلف دنیا باشیم، نویسندگان ما باید به این بیاندیشند که چگونه جهانی بنویسند؟
بنابراین باید بگویم که من ناشر بین‌المللی فعالیتی موازی با فعالیت آژانس ادبی دارم، ما و آژانس‌های ادبی مکمل هم هستیم، من به عنوان یک ناشر دوزبانه تلاش کرده‌ام تا آرشیوی از آثار ایرانی تهیه کنم که از ترجمه استانداری برخوردار باشد. معمولا کتاب‌ها را به زبان انگلیسی برگردان می‌کنم تا راحت‌تر به زبان‌های دیگر برود.
کتاب «بدون دخترم هرگز» چگونه جهانی شد؟ یک ترجمه خوب از این کتاب به انگلیسی انجام شد و سپس به زبان‌های آلمانی، لهستانی و ... ترجمه شد نهایت این کتاب که به عنوان یک کتاب ایران‌هراسی معروف است جهانی شد، اگر این کتاب بر فرض در ایران منتشر می‌شد، الان در خیابان‌های انقلاب در ویترین یک کتابفروشی خاک می‌خورد.
در جهانی کردن کتاب قدم اول و مهم برگردان اثر به زبان جهانی است
بنابراین در جهانی کردن کتاب قدم اول و مهم برگردان اثر به زبان جهانی است، آن‌زمان می‌توان برای فروش رایتش اقدام کرد. وزارت ارشاد می‌تواند در زیرمجموعه گرنت از مترجمان هم حمایت کند.
معرفی ادبیات ناشناخته ایران در بیرون از ایران در عمل بسیار دشوار است. نباید به کارهای انگشت شمار بسنده کرد، اگر جهانی فکر کنیم ما در سال 500 عنوان باید به خارج از کشور ارسال کنیم.
* تسنیم: جناب صالحی، شما هم در بازار جهانی ترجمه فعال هستید، کدام یک از این دو روش را مناسب حضور می‌دانید؟
صالحی طالقانی: آقای جعفری شما به عنوان آژانس ادبی و خانه ترجمه دانه‌های درشت در این بازار دارید، آقای شحنه‌تبار نیز به عنوان یک ناشر خارجی نیاز دارد که از این تیم شما استفاده کند، چقدر خوب است اگر به ناشر خارجی بگوییم، این کتاب برای انتشار، اگر می‌خواهی از آن استفاده کنی، ما سرویس‌های دیگری را نیز می‌توانیم برایت فراهم کنیم، ما امروز دانشجویان رشته زبان‌های خارجی کم نداریم، چقدر خوب است که گرنت بتواند از راه‌اندازی خانه ترجمه و پروراندن مترجمان نیز حمایت کند.
علاوه بر این، ما در کشورهای بزرگ دنیا هم‌چون آمریکا با یک کتابخانه دایرکتوری‌های مختلف درباره نشر مواجه هستیم، مانند مثل کتاب اول ما که هر سال بروز می‌شود، آژانس‌های ادبی را معرفی می‌کند، اما ما در ایران چه دایرکتوری داریم؟ درباره مترحجمی که صربی کار می‌کند. یا مترجمی که انگلیسی یا فرانسه و ... کار می‌کند؟ این‌ها خلأهای بزرگی است که با آن مواجه هستیم.
همان طور که دوستان اعتقاد داشتند کار کار جوانی است درست است که دو سال است شروع شده است اما در همین دو سال هم تلاش کرده‌ایم کارشناسی‌شده پیش رویم. هنوز برای ارزیابی زود است اما ما اگر بخواهیم این آسمان دیدنی شود، باید پر از ستاره باشد. هنوز ما را نمی‌شناسند، در حالیکه ما خودمان هم با هم آشنایی نداریم. باید به جایی برسیم، که سالی 500 کار داشته باشیم به نظر من با تاکید بر اینکه روشی که آقای جعفری می‌گوید، استاندارد است. وظیفه ناشر است که دنبال مترجمش بگردد. اما به جای اینکه برویم سراغ ناشر باید به سراغ آژانس‌های ادبی برویم. به جای اینکه در گرنت به سراغ ناشر برویم، باید به سراغ مترجم برویم. کما اینکه بسیاری از کشورها نیز چنین می‌کنند، دنبال مترجم می‌گردند. مترجم سرش درد می‌کند، می‌تواند برود سراغ هر ناشری و آن را دخیل کند، من اگر ناشری در ترکیه پیدا کنم که کتابی را از من بگیرد برود به انتشاراتی بدهد بار دیگر به ناشر دیگری می‌دهد و ... کما اینکه من صالحی طالقانی یک مترجم هستم اما با 20 ناشر کار می‌کنم، بنابراین باید به سراغ مترجم برویم.
کشورهای شرقی از ادبیات ما بیشتر از غرب استقبال می‌کنند
جهت وزش فرهنگی و جهت چرخش کار از غرب به شرق است کما اینکه ما متاثر هستم از ورود آثار غربی به کشور، باید خلاف جهت حرکت کنیم. باید به جای اینکه نگاهمان به غرب باشد؛ به شرق نگاه کنیم، کشورهای شرقی از ادبیات ما بیشتر استقبال می‌کنند، من فکر می‌کنم دوستان امسال در نمایشگاه پکن می‌توانند فرصت‌های زیادی داشته باشند کما اینکه الان اقبال خوبی به تصویرگری ما نشان می‌دهند.
هنوز نتوانسته‌ایم گنج‌های ادبی خود را استخراج کنیم
طرح گرنت، آنقدر جوان است که من یقین دارم، در آینده نزدیک شاهد اتفاقات خوبی باشیم، ما اکنون در بستری از معادن و منابع ادبیات و فکر خوابیده‌ایم، اصلا نیامدیم حتی یک چاه دو متری بزنیم و این گنج را استخراج کنیم، اگر عمیق وارد شویم ادبیات ما فوق‌العاده غنی است، جوان‌های بسیاری داریم که می‌توانند به زبان انگلیسی اثر خلق کنند.
* تسنیم: جناب فریدونی بحث درباره طرح گرنت و مباحث مطرح شده امروز بسیار است، که نیازمند فرصت‌ها و جلسات بیشتری است، در پایان اگر شما نکاتی برای جمع‌بندی دارید بفرمایید؟
فریدونی:یکی از تغییرات این آیین‌نامه کاهش تعداد اعضای شورای گرنت از 12 نفر به 8 نفر بوده است. اعضای شورای گرنت عبارتند از سید‌عباس صالحی معاون فرهنگی وزیر ارشاد، علی فریدونی رئیس اداره مجامع و تشکل‌های فرهنگی وزارت ارشاد، مجید جعفری اقدم به عنوان یک نماینده از آژانس‌های ادبی، داوود موسایی، فریدون عموزاده خلیلی دو کارشناس صاحب‌نظر در حوزه نشر بزرگسال و نشر کودک و نماینده اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران.
بودجه پیشنهادی اداره کل مجامع و تشکل‌های فرهنگی برای طرح گرنت در سال 96 یک میلیارد و چهارصد میلیون تومان بوده است که یک میلیارد آن به تصویب رسیده و برای حمایت از 200 عنوان کتاب هزینه خواهد شد.
به طور متوسط برای هر کتاب حدود 7 میلیون تومان در نظر گرفته شده است، برای کتاب‌های بزرگسال تا سقف 3 هزار دلار و برای کتاب‌های کودک تا سقف هزار دلار در نظر گرفته شده است، هم‌چنین در آیین‌نامه بازنگری شده قید شده است، که در موارد استثنا برای کتب خاص پس از بررسی در شورا و نظر اعضا، می‌توان ارقام بالاتری را برای حمایت تصویب کرد.هم‌چنین یک هزینه دبیرخانه‌ای پیش‌بینی شده است که می‌توان با استفاده از آن برخی اقدامات نظیر حمایت از راه‌اندازی انجمن مترجمان را انجام داد.
انتهای پیام/
