بررسی تئوری‌های اتنومزیکولوژی در بستر جشنواره موسیقی نواحی

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نشست های پژوهشی دهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، در سومین روز جشنواره - پنجشنبه هشتم تیر 1386 - هم از ساعت 10:30 در سالن سینما تک هتل پارس کرمان آغاز شد که در ابتدای این نشست یوان آقامحسنی به عنوان دبیر بخش پژوهش این جشنواره پشت تریبون قرار گرفت و گفت: در زمانی که برای بخش پژوهشی این جشنواره برنامه ریزی می‌کریم در این فکر بودیم که با حضور دوستان پژوهشگر از مناطق مختلف ایران می‌توان برنامه‌ای را ترتیب داد تا با تئوری‌های روز دنیا در عرصه اتنوموزیکولوژی بیشتر آشنا شویم.

این موزیسین در ادامه افزود: از این رو با دفتر موسیقی ملل یکی از دانشگاه های آلمان ارتباط گرفتیم و با دو استاد دانشگاه در این عرصه صحبت کردیم و از آنها خواستیم تا به ایران بیایند و نشستی را با بسیاری از پژوهشگران موسیقی نواحی ایران داشته باشند. خوشبختانه امروز این فرصت فراهم شده است.

خانم لیزا گواپ یکی از این دو اتنوموزیکولوگ آلمانی بود که گفت: من در حاال گذراندن دوره پروفسوری خود با موضوع «فستیوال‌های موسیقی» هستم و دوره دکترایم را نیز در زمینه اتنوموزیکولوژی گذرانده‌ام. در هر پژوهشی مهم این است که ابتدا بدانیم با چه شیوه‌ای قرار است کار کنیم. از آنجا که گرایش فکری من اتنوموزیکولوژی است باید ببینیم با این گرایش چه کاری می‌شود انجام داد. خود اتنوموزیولوژی رشته‌ای است که به مطالعه افرادی می‌پردازد که در فرهنگی خارج از فرهنگ فرد مطالعه کننده هستند. البته این در حالی است که در تئوری‌های جدید این امکان دارد که به مطالعه موسیقیهایی پرداخت که در حوزه خود همان شخص ناشناخته مانده‌اند.

این اتنوموزیکولوگ در ادامه افزود: در نتیجه گرایشی از انتوموزیکولوژی به وجود آمده که در آن به بررسی غریبه‌هایی در حوزه فرهنگ خودشان بپردازند. حال این سئوال به وجود می‌آید که در حوزه موسیقی نواحی افرادی با فرهنگ و دیدیگاهی آن موسیقی را می‌سازند و روابط اجتماعی بین آنها چیست؟ یعنی ضرورت دارد کشف شود در آن منطقه و کشور چه دیدگاهی در باره موسیقی وجود دارد.

وی در ادامه افزود: اگر در آلمان از دانشجویی بپرسید موسیقی فولک چیست به واژه‌هایی چون اصالت وریشه و تنوع روبرو می‌شوید. ببینید شناسایی خود این اصطلاحات فرهنگی یک تخصص است و عمل اجتماعی محسوب می‌شود که باید دید این عمل چه ویژگی‌هایی دارد. سه ویژگی برای این موضوع برشمرده می‌شود؛ ویژگی اول زمینه‌ای است که موسیقی فولک در آن روی می‌دهد؛ دوم بحث چگونگی ساخته شدن هویت از طریق موسیقی فولک است؛ و سوم اینکه موسیقی فولک یک عمل اجتماعی است که با تغییراتی دارد همراه می‌شود. با این ویژگی‌ها سه رده بندی در موسیقی به وجود می‌آید که در ادامه سعی میشود آنها را توضیح دهیم. این سه رده بندی عبارتند از یک: موسیقی بومی؛ دو: موسیقی با ویژگی جهانی؛ و سوم: موسیقی بومی با هویت جهانی.

لیزا گواپ همچنین عنوان کرد: در کل دنیا با تغییرات اجتماعی روبرو هستیم که رویکرد شهری نسبت به موسیقی بومی روی می دهد و تاثیر می گذارد. باید دید اگر موسیقی فولک را با ویژگی های روستایی تعریف نکنیم چه ویژگی هایی را می توانیم برای بربشماریم. در عم شاخه ای برای این موضوع تعریف شده است که موسیقی را از نر تغییرات شهری مورد بررسی رار می دهد. شهرها فضاهای وسیعی هستند که متاثر از تغییرات جهانی هستند و هم به ریشه های بومی اتصال دارند. باید در چنین فضایی به بررسی موسیقی بومی و تغییرات آنها پرداخت.

لوتوز دوسردا در بخش دیگری از این نشست پشت تریبون قرار گرفت و درباره ویژگی‌های موسیقی بومی و نحوه استفاده از آنها در فستیوال‌های معتبر گفت: فستیوالی در اتریش برگزار می‌شود که در منطقه کوه‌های آلپ با حضور بسیاری از موزیسین‌های مناطق مختلف شکل می گیرد. این فستیوال در شهر سیتال برگزار می‌شود و دریک روز خاص تمام موزیسین‌ها به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و در مناطق مختلف شهر به اجرا می‌پردازند. در واقع شهر تبدیل به یک موزه موسیقی می‌شود که در آن بلیت‌فروشی اتفاق نمی‌افتد و هر گروه با سازبندی خاصی به اجرا می‌پردازد.

وی در ادامه افزود: علاوه بر تنوع سازی این گروه‌ها، تنوع لباسی آنها نیز نقش هویت‌سازی را ایفا می‌کند که در واقع ترکیب دو عمل موسیقی محسوب می‌شود. فستوال دیگری در شهر اینسبروک اتریش برگزار می‌شود که نقش مهمی در هویت این شهر بازی می‌کند. در واقع این فستیوال با جنبه‌های بازاریابی و اقتصادی به بحث جذب توریست و درآمدزایی مردم شهر کمک شایانی می‌کند. این نیز نوع نگاه دیگری است به بحث موسیقی. اما گونه‌ی دیگری از فستیوال در شهر بندری هامبورگ برگزار می‌شود که سعی در ارائه تصویری بین‌المللی از هامبورگ دارد. در این فستیوال از نگاه سنتی که شهر اینسبوروک یا در فستیوالی قبلی که به آن اشاره کردم، هیچ اثری دیده نمی‌شود و گرایش‌های بین‌المللی تا بومی را در برمی‌گیرد.

در ادامه فیلم‌هایی از هر سه فستیوالی که در بالا به آنها اشاره کرد، پخش شد.

ماجرای «کوچکله شیرازی»

یکی از پژوهشگران حاضر در این مراسم پیش از حضور اتنوموزیکولوگ‌های آلمانی، به بیان برخی از ویژگی‌های موسیقی منطقه سیمره پرداخت و گفت: سیمره رودی است که از همدان سرچشمه می‌گیرد و از استان لرستان و ایلام عبور می‌کند و در نهایت به خوزستان می‌رسد. مردمانی که در حاشیه سیمره زندگی می‌کنند، اقوامی هستند که با لهجه‌های متنوع لُری و لکی سخن می‌گویند. موسیقی حاشیه سیمره را سرسیمره می‌گویند. بلادهای همسایه این منطقه از موسیقی سرسیمره بهره‌ها برده‌اند. یکی از مهمترین نغمه‌های سیمره «کچکله شیرازی» است. «کوچکله شیرازی» در زمان کریمخان زند به وجود آمده است. در یک دوره‌ای جوانی که شیپورچی کریمخان زند بود و سازی شبیه به شمشال به نام «بلور» را می‌نواخت به همراه کریمخان به شیراز رفت. این جوان در شیراز عاشق دختری شد. اما به دلایل مسائل اجتماعی آن زمان از ابراز این عشق دور ماند. در نهایت پس از اتمام دوران خدمتش به سیمره بازگشت و دچار افسردگی شدیدی شد و نغمه «کوچکله شیرازی» را که با حزن فراوانی اجرا می‌شود، ساخت. البته بعدها با مطلع شددن اطرافیان این جوان مقدمات وصال او و معشوقش فراهم و آنها با هم ازدواج کردند.

انتهای پیام/