تفاوت‌های استراتژیک میثاق­ نامه­‌های حماس

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سند راهبردی جدید حماس در هفته‌های اخیر منتشر شد. توجه به برخی از چرخش‌های موجود در سند حاضر در مقایسه با سند پیشین تردیدهایی را نسبت به رویکرد جدید حماس ایجاد کرده است. این نوشتار با مقایسه میثاق نامه 1988 و 2017 حماس تلاش می‌کند تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو سند را بیان کند.

اولین نکته‌ای که در برخورد با دو سند حماس می‌توان گفت، تأکید بر اسلامی بودن این جنبش است. حماس در هر دو سند بر خاستگاه اسلامی خود تأکید داشته؛ اما نکته قابل‌توجه در رویکرد جدید حماس به نوع دولت مربوط می‌شود. درحالیکه بندهای پنجم و ششم میثاق نامه حماس در سال 1988 بر قانون اساسی شریعت محور و دولت اسلامی تأکید داشت؛ اما میثاق جدید در رابطه با نوع دولت سکوت کرده و حتی چندین بار بر دموکراسی تأکید داشته است.

رویکرد اخوانی حماس موضوع دیگری است که در سند گذشته و حاضر به‌ نوعی با تفاوت دیدگاه مواجه شده است. همان‌طور که رویکرد اخوانی حماس امری نسبتاً پذیرفته‌ شده است و میثاق 1988 تأکید داشت که حماس شاخه‌ای از اخوان المسلمین در فلسطین است؛ اما سند جدید در رابطه با تأیید یا رد اخوان سکوت کرده است. به نظر می‌رسد حماس به دنبال تعدیل رویکرد اخوانی خود است.

حماس در سند پیشین خود به بی‌ثمر بودن طرح‌ها و قراردادهای سازش تأکید داشت؛ اما این صراحت نسبت به بی‌فایده بودن قراردادهای سازش در سند جدید وجود ندارد. با این‌ حال سند جدید نیز به‌ طور ضمنی تمام طرح‌های عربی و بین‌المللی را رد کرده است. همچنین پیمان اسلو نیز در میثاق کنونی رد شده است.

برابری حقوق زنان در سند 1988 رد شده بود؛ اما میثاق کنونی بر حقوق آن‌ها در همه عرصه‌های مقاومت، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تأکید کرده است. به نظر می‌رسد دیدگاه حماس نسبت به حقوق زنان نیز تعدیل شده است.

در بندهای هفتم و هجدهم میثاق پیشین بر نابودی کل یهودیان و دشمنی آن‌ها با همه مسلمانان تأکید شده بود؛ اما میثاق کنونی چرخشی جدی در این زمینه داشته است. سند جدید حماس در بند شانزدهم علاوه بر تأکید بر عدم دشمنی با یهودیان، آن‌ها را از صهیونیست‌ها جدا می‌کند.

تأکید بر جهاد در هر دو سند حماس قابل‌ مشاهده است؛ اما جنگ‌های صلیبی برخلاف سند پیشین در میثاق جدید مورد اشاره واقع نشده است. عدم اشاره به آیات و روایات جهاد نیز در میثاق جدید مورد توجه است.

متعلق بودن فلسطین به امت اسلامی، تأکید بر اینکه صهیونیسم یک پروژه جهانی است و تأکید بر آزادی کل فلسطین از نهر تا بحر از جمله گزاره­‌های مشابه­ در سند 1988 و 2017 است.

سند پیشین حماس در بند بیست و دوم خود بلوک­‌های شرق و غرب و استکبار جهانی را مورد حمله قرار داده بود؛ اما میثاق جدید علی‌رغم مخالفت با هرگونه اقدام سلطه‌جویانه بر امت اسلامی و عربی، بلوک غرب و آمریکا را مورد اشاره قرار نداده است.

یکی از مهم­ترین مباحث موجود در اختلاف سند پیشین و جدید حماس به موضوع تشکیل دولت فلسطینی در مرزهای 1967 مربوط است. سند 1988 به پذیرش دولت در بخشی از فلسطین اشاره‌ای نداشت؛ اما میثاق جدید با پذیرش تشکیل دولت در مرزهای 1967، رژیم صهیونیستی را به رسمیت نشناخته است.

بند بیست و هفتم میثاق پیشین حماس ساف را مورد پذیرش قرار نمی‌دهد؛ اما سند جدید در بند بیست و نهم با پذیرش ساف به‌ عنوان نماینده فلسطین، بر اصلاح ساختار آن تأکید می‌کند. تعدیل نگاه حماس درباره ساف نیز مشهود است.

در نهایت یکی دیگر از مهم­ترین اختلاف‌های میثاق پیشین و کنونی حماس به نوع رویکرد این جنبش در رابطه با رژیم صهیونیستی مربوط می‌شود. سند 1988 حماس به‌ صورت آشکار به نابودی رژیم صهیونیستی اشاره داشت و تقابل جنبش حماس با این رژیم به‌ خوبی قابل‌ مشاهده بود؛ اما میثاق جدید به لزوم جهاد و آزادی فلسطین از نهر تا بحر پرداخته و اشاره‌ای به نابودی رژیم غاصب صهیونیستی ندارد.

در مجموع می‌توان گفت که تعدیل رویکرد جنبش حماس با مقایسه میثاق­ نامه­‌های 1988 و 2017 به‌ وضوح مشخص است؛ لذا این جنبش در مواردی تغییراتی در نگاه خود داشته است. به نظر می­‌رسد پذیرش تشکیل دولت فلسطینی در مرزهای 1967 و عدم تأکید بر نابودی رژیم صهیونیستی دو نکته اساسی در تفاوت­های میثاق پیشین و جدید محسوب می‌شود.

یادداشت: رامین ولی­زاده میدانی

انتهای پیام/