خواب فرش دستباف در سایه رکود/ نگرانی از آینده صنعت فرش/قطع بیمه قالیبافان از سال ۹۳

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، مگر می شود ایرانی باشی و دلت برای بته جقه های فرش دستباف تنگ نشود؟پس چرا بازار این کالای سنتی و خاطره انگیز از رونق افتاده است؟ دیگر کمتر کسی دلش برای پیچ و واپیچ های ساقه های گل های قالی ایرانی تنگ می شود. حتی برای خرید این کالای ارزشمند هم مکث می کنند. بدون شک دست  هایی در این میان رج های ناملایمتی بر قامت بازار می زنند که این روزها سمفونی سکوت و رکود در تار و پور قالی ایران طنین انداز است.

بی توجهی به صنعت فرش دست‌باف و صنایع دستی باعث شده، کشورهایی مثل چین با کپی کاری و رونوشت از این هنر ایرانی، اقدام به تولید فرش دست‌باف کرده و بازار جهانی را به دست گیرند. بررسی ها نشان می دهد افزایش هزینه تولیدداخلی و عدم حمایت دولت از تولید، در بسیاری از زمینه‌ها باعث از دست رفتن بازار خارجی می شود.

به منظور بررسی اوضاع و احوال صنعت فرش دستباف به سراغ عبدالله بهرامی،مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی تولیدکنندگان فرش دستباف رفتیم تا از نزدیک در جریان وضعیت صنعت فرش قرار بگیریم.

تسنیم: درحال حاضر وضعیت فرش دستباف چگونه است؟

بهرامی: فرش ایران در گذشته رتبه اول در صادرات غیر نفتی کل کشورمان را داشته این در حالی است که در دهه70 حدود  1 میلیارد دلار درآمد حاصل از صادرات فرش بوده؛ براساس آمار 65 درصد صادرات فرش دنیا مربوط به ایران است . اما در دهه 80 با مشکلاتی مواجه شدیم .پس از سال 72 یک سری بحث‌های پیمان سپاری شکست خورد و صادرات فرش سیر نزولی گرفت ولی با این وجود حدود یک میلیارد دلار درآمد حاصل از صادرات فرش  تخمین زده شده است.

 به جز دولت قبل هیچ کدام از دولت ها صنعت فرش و افرادی که در این حرفه فعالیت دارند را جدی نگرفتند این در حالی است که فرش دستباف در اقتصاد، فرهنگ سازی، امنیت اجتماعی نقشی اساسی دارد و می‌تواند بسیار اثرگذار باشد. تنها در زمان دولت قبل، حرکت خوبی برای حمایت از صنعت فرش در دولت دهم انجام گرفت که بیمه قالیبافان را پیگیری و اجرایی کردند در سال 88  طرح بیمه قالیبافان به مجلس  ارائه شد و خوشبختانه مورد تایید و تصویب مجلس هم قرار گرفت.

 حدود 2میلیون بافنده در کشور داریم علاوه بر سایر دست اندرکاران، بیش از ده شغل دیگر، مکمل قالیبافان هستند. این شغل ها اعم از چله کشی، طرح‌ها، رفوگری و… هستند. از اینرو شغل های حقیقی بسیاری وجود دارد که تکمیل کننده شغل قالیبافی هستند . تا دی‌ماه سال91، این شغل، ملی در نظر گرفته شد و460 هزار نفر تحت پوشش بیمه قرار گرفتند. شاید به جرات بتوان گفت که بیمه قالیبافان تنها حرکت متحول‌گرانه از سوی دولت‌ها برای حمایت از فرش دستباف محسوب شد  و موجب شد تا با ارائه امتیازاتی، همچون شغل در نظر گرفته شود.

اما متأسفانه از دی ماه 93 دولت یازدهم با بیان اینکه بودجه نداریم اقدام به قطع  بیمه قالی بافان کرده و تاکنون به جای آنکه براساس قانون به افزایش سطح بیمه شوندگان بپردازد، از جمعیت بیمه شونده هم کاسته و 65 هزار نفر از قالیبافان تحت پوشش قبلی را از لیست خارج کرده است . به عبارت دیگر این تعداد بیمه‌شان از سوی دولت قطع شده و مابقی بیمه شدگان هم با درنظر گرفتن شرایط سخت بیمه‌ای حذف می شوند.

تسنیم: ملاک حذف از لیست بیمه چیست؟

بهرامی: شرایط دشوار است. قالی بافان حتی اگر فراموش کنند و حتی یک روز حق بیمه خود را دیر پرداخت کنند بیمه آنها قطع می شود. یا اگر میزان رج کمتری بافته باشند و بازرس بیمه هنگام بازرسی آن را مشاهده کند بیمه شان قطع می شود. این را لحاظ نمی کنند که شاید بافنده بیمار بوده است. اگر میزان بافت با شرایط استاندارد مطابقت نداشته باشد باز هم بیمه قطع می شود و قابل برگشت نیست؛ حتی اگر بافنده فرش درخواست تجدید نظر بدهد یا درخواست بررسی مجدد را داشته باشد. این فرایند نشان دهنده این است که به قالیبافان به عنوان حرفه اهمیت داده نمی‌شود.

 فرش باید به عنوان شغل دایمی انتخاب شود چون فرش براساس ارزش افزوده بالایی تولید می شود. اما فرش دستباف در حاشیه شهرها و روستاها بیشتر شغلی فصلی و مکمل شغل دامپروری و کشاورزی است. رونق فرش دستباف در مباحث اشتغال، حاشیه نشینی و مهاجرت اثرگذار است؛ که متأسفانه وضعیت فعلی فرش دستباف در رکود به سر می برد.

تسنیم:مهمترین چالش ها در صنعت فرش چیست؟

 بهرامی: اخیرا دو چالش مهم در فرش دستباف رخ داده است. یکی از دست دادن بازار اروپا و غرب به ویژه بازار آمریکا است که به دلیل تحریمی که از سال 91ایجاد شده، بازار کنونی صادرات فرش به بازارهای آمریکا را به صفر مطلق رسانده و هیچ نوع فرشی صادر نشده است این در حالی است که 35درصد فرش ایران پیش از این به آمریکا صادر می شده است.

در حقیقت اولین مصرف کننده بازار فرش ایرانی، ملت آمریکا  بود. مردم آمریکا  علاقه خاص و وافری به فرش ایرانی دارند. بعد از تحریم اما هند، بازار آمریکا را در اختیار گرفت.قیمت تمام شده فرش هند از کشور ما بسیار پایین تر است. از سوی دیگر بازار یابی علمی هند مزیت بارزی است که هندی ها از آن برخوردارند.  فرش هندی در جهان ثبت می‌شود به گونه ای که هند به شکل سنتی به بازار ورد پیدا نمی‌کند و سفارش گیرنده است.

اما عرضه نمایشگاهی بازار فرش ایران هنوز به شکل سنتی است. کالای فرش با تناژ و متراژ بالا در نمایشگاه عرضه و حمل می‌شود. این در حالی است که در هند تنها نمونه کار آورده می‌شود و قرارداد را بر اساس مشاهده نمونه تنظیم وخریداری می‌کنند. بازاریابی سفارشی هند، چند نکته مثبت دارد. یکی آن است که میزان سرمایه پایین تری نسبت به کشورمان می طلبد. دغدغه فروش به میزان حداقلی کاهش می‌یابد و مشتریان بیشتری را جذب می‌کند. از اینرو ارزش افزوده بالایی ایجاد کرده است. این در حالی است که ما چنین رویکردی را نداشته و نداریم و متأسفانه فاقد بازاریابی در ابعاد جهانی هستیم، اما کشور هند به خوبی به عرصه بازار جهانی ورود پیدا کرده و بازار 35 درصدی ایران در خارج را در اختیار خود گرفته است.

 ایران از فروش مجازی فرش بی بهره است به همین دلیل هندی ها موفق شده اند با برقراری ارتباط با شرکت های زنجیره ای در سطح گسترده در بخش فروش مجازی خوب عمل کنند.

 تسنیم: از نگاه شما مشکل بازاریابی ما کجاست؟

 بهرامی: ارتباطات گسترده و بازار یابی فرش دستباف به دلیل نبود منابع مالی حمایتی میسر نیست. به همین دلیل تولید ما کاهش یافته و بافنده هم انگیزه لازم را ندارد. قالیبافان  مشکلات متعدی از جمله بیمه و درآمد پایین دارند و علاوه بر این مسئله از نبودن جایگاه اجتماعی ناراحت هستند . قیمت تمام شده برای سرمایه گذار افزایش یافته  چرا که مواد اولیه گران شده است.

 یکی دیگر از مشکلات در این بخش این است که فرآوری مواد اولیه در کشور ما وجود ندارد.  پشم  از جمله مواد اولیه تولید شده کشورمان است؛ ولی به دلیل نبود امکانات یا هر دلیل دیگری به خارج از کشورمان  صادر شده و فرآوری می‌شود و پشم مرغوب فرآوری شده را دوباره ما خریداری کرده و با قیمت تمام شده بالایی به دست تولید کننده می سپاریم.

 در صورتی که بخش فرآوری پشم در کشور فعال شود می توانیم تعداد زیادی شغل ایجاد کنیم.

تسنیم:وجود دلال ها در گران شدن مواد اولیه چه نقشی دارد؟

بهرامی: دلال بازی و واسطه‌گری در صنعت فرش زیاد است نه تنها در مواد اولیه بلکه در خرید تولیدات. متأسفانه در کشور ما صنعت فرش به اسم شبکه فروش وجود ندارد؛ واردکنندگان مواد اولیه را با چند حلقه واسطه‌گری در اختیار قالیبافان قرار می دهند . به طور مثال اگر هر دلال هنگام معامله تنها 5 تا8 درصد روی جنس خود اضافه کند، در صورتی که پای 4واسطه در میان باشد، مواد اولیه حداقل 32 درصد گران تر به دست مشتری می رسد.  علاوه بر آن تعاونی قادر به تأمین این سطح از مواد اولیه نیست و به همین منظور مواد اولیه خود را از بازار تامین می کند بر همین اساس قیمت و کیفیت محصول دستخوش تغییر می شود.

تسنیم: تعداد بافندگانی که در کشور مشغول فعالیت هستند چه میزان است؟

 بهرامی :دولت آمار صحیحی از تعداد بافندگان در کشور را جمع آوری نکرده است متاسفانه بارها دولت اعلام کرده است که تدوین آمار بافندگان هزینه بر است و تاکنون سرشماری صورت نگرفته است.

 نبود سامانه جامع آماری بافندگان از جمله چالش‌های مهم در صنعت فرش دستباف است و همین موجب شده است تا مشکلات فراوان در تولید فرش دستباف وجود داشته باشد. به همین دلیل  فرش دستباف در اکثر استان ها به روزرسانی نشده است، فقط یکی دو استان از کشورمان،به لحاظ طرح و فناوری همگام با فناوری نوین هستند و بافنده و طراح از این طریق می‌توانند سود بیشتری را کسب کنند ولی سایر استان های به طرح و نقشه های سال‌های گذشته که بیش از بیست سال قدمت دارد و از روش طرح تجربی که از اجداد خودیاد گرفته اند، طراحی می‌کنند.

در حالی که در تمام کشورهای دنیا، همگام با پیشرفت تکنولوژی محصولات تولیدی خود را از نظر رنگ، طرح و نقشه تغییر داده‌اند و از ایده‌ها، ساختارهای جدید بهره گیری کردند ولی هنر صنعت فرش دستباف از لحاظ طراحی، تنوع رنگ و ابعاد فاقد هرگونه تغییر در بدنه تولید و طراحی است و این یکی از ایرادات اساسی به فرش کشور است .

از طرف دیگر عملکرد سنتی گرایانه و طراحی قدیمی، یکی از چالش‌های مهم در عرصه صادرات فرش دستباف است. اینکه همچنان تخته‌های فرش دستباف با ابعاد و حجم سنگین را به نمایشگاه‌های خارج از کشور عرضه می‌کنیم ، در حقیقت نوعی عدم مدیریت بهینه را نشان می‌دهد.

می دانید که کشور آلمان اولین کشوری است که فرش دستباف به آنجا منتقل و سپس از آلمان به سایر کشورهای خارجی مقصد ارسال می‌شود. در سال های قبل در آلمان فرش‌های دستباف ایرانی به مدت زمان طولانی در انبار دپو شد که هزینه‌های زیادی را برای تولیدکنندگان ایجاد ‌کرد. لذا انگیزه خرید را هم از خریدار می‌گیرد.

یکی دیگر از مباحث مهم برای تولیدکنندگان فرش دستباف نرخ ارز است که تاثیرات مستقیمی در تشویق صادرات فرش دستباف دارد. در حقیقت دلار3200 تومان و بالاتر که توسط دولت پیشنهاد شده ایجاد کننده شکافی است که برای دست اندرکاران فرش دستباف خسارت ‌زا است. و شاید بتوان گفت یک شوخی تلخ اقتصادی است که از سوی دولت برای تولیدکنندگان فرش دستباف در نظر گرفته شده است. در حال حاضر تولیدکنندگان فرش دستباف با عدم حمایت از سوی دولت مواجه بوده‌ و نه تنها هیچ سرمایه گذاری در این بخش مهم صنعتی نشده بلکه تسهیلاتی هم در مدت سه ساله گذشته به آنها ارائه نشده یا با بهره های بانکی زیادی بوده است.

تسنیم: بانک عامل برای پرداخت تسهیلات کدام بانک است و با چه بهره ای وام به این فرش پرداخت می شود؟

بهرامی: حداکثر میزان بهره بانکی در دولت قبلی که به تعاونی‌های فرش دستباف ارائه شد 14 درصد بود؛  ولی در مدت  3 سال اخیر وام ‌های بانکی با بهره 24 درصد ارائه شده که تولیدکننده و بافنده به ناچار دریافت کردند تا بتوانند به عنوان سرمایه در گردش کارگاهی از آن استفاده کنند. از اینرو این وام ها نه تنها صرفه اقتصادی نداشته بلکه نوعی بدهکاری به سیستم بانکی نیز برای بافنده ایجاد کرده است .بانک توسعه تعاون بانک عاملی است که با آن همکاری داریم.

تسنیم: چشم انداز شما برای فرش دستباف چیست؟

بهرامی: در سال 89در ظرف یک سال و نیم با همکاری با مرکز ملی فرش ، سند توسعه راهبردی فرش دستباف را به صورت بسیار جامع طراحی و تدوین کردیم. البته قرار بود تصویب شده و در اختیار تمام وابسته های مرتبط چه بخش خصوصی چه بخش دولتی قرار بگیرد تا به همه ابلاغ شود . در اینصورت قرار بود تا بافنده و توزیع کننده مواد اولیه هر کدام جایگاه خود را بدانند. اما  سال 96 هم فرا رسید و هنوز این سند ابلاغ نشده است. 

تا زمانی که سند توسعه فرش دستباف در اختیار نباشد نمی ‌توان چشم انداز توسعه تعریف کرد. نمی‌توان برنامه ریزی و طراحی کرد. برای تشکلی مثل ما که بیش از 3200عضو دارد و در همه شهرها و روستاهای کشور پراکنده است نمی توان اهداف از پیش تعیین شده ای را به پیش برد . بنده به عنوان مدیر عامل این تشکل 3200نفره، برنامه ها و اهداف اجرایی و سیاستگذاری در اختیارم نیست و چون متولی اصلی بخش دولتی است و آنان از دغدغه‌های فعالان بخش خصوصی اعم از فرش دستباف اطلاعی ندارند از اینرو. به همین دلیل شاهد رکود شدیدی در فرش دستباف هستیم و نسبت به وضعیت آینده، خوش بین نیستیم .

تسنیم: آیا امکان افزایش تولید در صنعت فرش وجود دارد؟

بهرامی: خیر!  در حال حاضر امکان برای  افزایش تولید در فرش دستباف وجود ندارد.  چرا که نه بازاریابی مناسبی وجود دارد و نه بازار هدف مشخص است. علاوه بر این ایران حضور مستمر در نمایشگاه های بین المللی ندارد. به همین دلیل فرش دستباف در وضعیت رکود و بحرانی به سر می‌برد. ما تا ده سال قبل 462 هزار بافنده رسمی در کشور داشتیم. این در حالی است که امروز آمار بافندگان به 113 هزار بافنده رسیده است. یعنی حدود70 درصد کاهش پیدا کرده است.

تسنیم: در راستای کاهش نرخ بیکاری نمی توان از صنعت فرش بهره جست؟

 بهرامی: در صورت توجه و حمایت مسئولان  زمینه برای اشتغال در فرش دستباف فراهم است می توان از این طریق اشتغال زایی کرد.  با وجود اینکه آمار بیکاری بالاست ولی مسئولان به اشتغالزایی توجه نمی کنند. حداقل هزینه ایجاد هر شغل 250میلیون تومان تا 2 میلیارد تومان  است. ولی این مبلغ برای فرش دستباف 5میلیون تومان است .به ویژه آنکه 80درصد جامعه هدف در فرش دستباف را خانم‌ها تشکیل می‌دهند از اینرو فرش بافی، نقشی بسیار اثر بخش در امنیت اجتماعی اقشار خانه دار و تحصیلکرده ما دارد که هیچ راه تولیدی دیگری نمی‌تواند این امنیت را ایجاد کند.

به جز آن این تولید قابلیت صادرات تا 90 درصد را دارد. صنعت فرش نیازمند باور است.  متاسفانه عزمی برای حمایت از این صنعت در میان مسئولان وجود ندارد . سازمان‌ها و نهادهای مربوطه اعم از وزارت صنعت و معدن ، وزارت تعاون و سازمان صنایع دستی نتوانستند که به خوبی در توسعه این صنعت گام بردارند؛ بنابراین مجبور هستیم به تکرار مکررات در فرش بپردازیم و همین مسیر تولیدی گذشته را ادامه دهیم. انتهای این مسیر بن بست قطعی برای فرش دستباف  است که در نهایت فرش دستباف ایرانی به زوال خواهد رسید.

 تسنیم: با بافت یک فرش چه تعداد اشتغال ایجاد می شود؟

بهرامی: مطابق  آمار مرکز ملی فرش ایران و سازمان فنی و حرفه ای هر فرش که در طول یکسال در کشور تولید می‌شود بین 7تا14نفر اشتغالزایی ایجاد می‌کند. فرش هر چه بزرگتر باشد برای میزان افراد بیشتری هم اشتغالزایی می‌کند. 3 فرش دستباف با ابعاد 3 متر تا 12 متر حدود 14 نفر اشتغالزایی کرده است . مزیت این شغل آن است که به شکل دایم است نه موقت. چنانچه شغل‌های موقت بیش از 20 شغل را ایجاد می‌کند.

تسنیم:مشکل فرش دستباف درداخل از کشور چگونه است؟

بهرامی: رکود و نبود نقدینگی در دست مردم مانع بسیار مهمی در تولید فرش دستباف است. مشکل دیگر وجود فروشگاه های بزرگ عرضه کننده فرش ماشینی در تهران است که به این صنعت لطمه زده است.  به هر حال فرش دستباف تبریزی با ابعاد 2*3به قیمت20 میلیون تومان است ولی فرش ماشینی خارجی و نه حتی ایرانی، با همان طرح  و رنگی که از کشورمان به سرقت بردند به قیمت حدود1میلیون و 500هزار تومان عرضه می‌شود. این برای این است که مسوولان درصدد حفظ حقوق و مالکیت معنوی فرش دستباف نبوده و تاکنون هم هیچ اقدامی در این جهت انجام نشده است از اینرو صیانت دولتی از گنجینه فرش دستباف وجود ندارد. البته فرش دستباف هم در فروشگاه های بزرگ وجود دارد ولی پرچم تبلیغاتی است تا فروش صد برابری فرش ماشینی داشته باشند.

 فروشندگان خرد انگیزه خود را برای فروش فرش دستباف از دست داده اند. از سوی دیگر مالیات بر فروش فرش دستباف افزایش یافته است. فروشندگان باید 9درصد مالیات بپردازند.  طی ده سال گذشته 35 درصد فروشندگان فرش دستباف پروانه کسب شغلی خود را تمدید نکردند.

 از طرف دیگر تبلیغات برای فرش دستباف ضعیف است.باید به مردم گفته شود که در صنعت فرش دستباف تمام فرش ها 20 میلیونی نیست، بلکه فرش با قیمت مناسب تر هم وجود دارد. فرش دستباف مزیت های خاص خود را دارد. همچنین ماندگاری و دوام در فرش دستباف بیشتر است.  از تبلیغات فرش دستباف استفاده می کنند اما فرش ماشینی به فروش می رسانند.

هزینه تبلیغات خیلی بالا است در یک نمایشگاه فرش دستباف چندین میلیارد تومان برای یک هفته  تبلیغات هزینه می‌شود. این در حالی است که این قدرت مالی برای تولیدکنندگان فرش دستباف وجود ندارد. هدف نهایی ما در اتحادیه این است که فرش بافنده به فروش برسد. ما اگر در مجمع مان 2 میلیارد تومان را به عنوان هزینه تبلیغات فرش در نظر بگیریم، خوب این هزینه بری برای بافندگان که عموماً هم از اقشار پائین هستند توجیه اقتصادی ندارد.

تسنیم: در حال حاضر چه تعداد از مواد اولیه در داخل کشور تولید می شود؟

بهرامی: تولید همه مواد اولیه در داخل کشور به جز ابریشم امکانپذیر است . فرش‌هایی که نخ‌شان بالای50 رج است و اصطلاحا مرینوس است، از استرالیا وارد می شود که 15 درصد فرش دستباف را به خود اختصاص داده است. فرش پشمی نسبت به مرینوس از مزیت‌های بسیاری برخوردار است. از نظر کیفیت، رنگ و دوام از استقامت لازم برخوردار است که از این طریق می‌توان کارخانه‌های نساجی را فعال کرد . همچنین باید نوغانداران فعال شوند. این حوزه خیلی گسترده و توانمند است . اگر این مهارت و توانایی در کشور دیگری بود مطمئن باشید که نیازی به منابع زیر زمینی اعم از نفت نداشتیم اما در حال حاضر مدیریت و حمایت لازم وجود ندارد .

 تسنیم: از نگاه کارشناسی بگویید چگونه می توان از فرش دستباف استفاده اقتصادی کرد؟

بهرامی: واقعیت این است که تنها دولتی که به بافندگان فرش اهمیت داد ، دولت  احمدی نژاد بود. هیچ دولتی زیر بار بیمه بافندگان نمی رفت. طرح بیمه ای که به مجلس داده شد از سوی این دولت داده شد. فقط دولت گذشته به بیمه بافندگان فرش دستباف اهمیت داد. دولت فعلی نه تنها کاری نداشته بلکه درصدد کاهش تعداد بیمه شدگان هم هست. در مدت آن دولت هر ساله هم تعداد بیمه شدگان افزایش پیدا می‌کرد. سال اول 100 هزار نفر سال بعد200 هزار نفر. این افزایش برای آن بود که به نسبت افراد پس از اینکه آموزش‌های لازم را کسب کردند گواهی فنی و حرفه‌ای مربوطه را دریافت می‌کردند. البته تا این مراحل را انجام نمیدادند امکان بیمه شدن وجود نداشت. بدین ترتیب در طی 4 سال، بیش از460 هزار نفر تحت پوشش بیمه فرش دستباف قرار گرفته‌اند. اما این حق بیمه در سال 93 به بعد قطع شد.

 تسنیم: متولی فرش دستباف کدام نهاد است؟

بهرامی: از سال 83 به بعد متولی فرش، مرکز ملی فرش ایران است که یکی از ادارات تابعه وزارت صنعت، معدن و تجارت است. کل بودجه‌ای که برای مرکز فرش ملی ایران در نظر گرفتند تا بتواند این پروسه بزرگ را هدایت کند 17میلیارد تومان است. از سویی دیگر هم از جمله دیگر نهادهای دخیل در این عرصه ، سازمان کمیته امداد است که شبکه گسترده‌ای در تولید و عرضه فرش دستباف داشته و سازمان‌های دیگری همچون بهزیستی، وزارت تعاون، جهاد کشاورزی و اخیراض هم شهرداری‌ها به مجموعه فرش دستباف پیوسته اند. شاید بتوان گفت که برای فرش اصیل ما بیش از 6 متولی وجود دارد که هر یک رویه و خط مشی جدگانه‌ای دارند و فاقد هم افزایی اند که ارتباط لازم بین آنها وجود ندارد .

تسنیم: فرش دستباف نمونه ای از اقتصاد مقاومتی است. شبکه بانکی کمکی به صنعت فرش کرده است که بتوانید در جهت اقتصاد مقاومتی گام بردارید؟

بهرامی: به واقع فرش دستباف نمادی از اقتصاد مقاومتی است . از یکسو در تهیه مواد اولیه و نیروی انسانی متکی به توان  داخل است . از سوی دیگر فرش دستباف چرخه توانمندی در اقتصاد دارد. در مبحث اقتصادی، فرش دستباف از مزیت بالایی برخوردار است و انتظار می‌رود مسئولان توجه به آن ویژه داشته باشند . اما در چند سال اخیر حمایت بانک کاهش یافته است.

چنانچه بسیاری از تسهیلات بانکی برای تعاونی‌های تولید فرش از بین رفته است . بودجه بلاعوض اصلا وجود ندارد. تنها بانکی که در یکی دوسال اخیر بخش تولید ما را حمایت کرده، بانک توسعه تعاون بوده که یکی از ضعیف‌ترین بانک‌های دولتی کشور است. این بانک به ازای هر نفر برای تهیه مواد اولیه مبلغ 6 میلیون با بازگشت سه ساله پرداخت کرده است.

بانک‌های دیگر اما زیر بار ارائه تسهیلات به بخش تولیدی نمی‌روند. اخیراً که سایر بانک ها بدون سپرده گذاری هم وامی نمی دهند. برای ما خدمت رسانی بانک توسعه تعاون در بخش تعاون و تولید موثر بوده و در مدت 6ماهه تسهیلات بانکی برای 2500 نفر پرداخت شده است. از این طریق بافنده راحت می‌تواند ببافد تولید کند و محصولات خود را به فروش برساند. بافنده می‌تواند مواد اولیه و دار قالی را تهیه کند و با این پول، سرمایه در گردش مورد نیاز را کسب کند.

سایر وام هایی که بازپرداخت 6 ماهه تا یکساله دارند برای فرش کاربردی ندارد و نمی‌توان بر پایه آن خدمات اولیه و تولید داشته باشیم . به همین دلیل یکی از مزیت تسهیلات ارائه شده توسط بانک توسعه و تعاون بحث سه ساله بودن و تقسیط 36 ماهه است. وام بانکی که از سوی بانک توسعه تعاون به بافنده ارائه می‌شود علاوه بر اینکه سهل الوصول است، موجب می‌شود تا بافنده بتواند طرح های جدیدی را بکار گرفته و ایجاد ارزش افزوده کند تا قابلیت تبدیل شدن به پول را دارا باشد.

صندوق کار آفرینی امید هم که تنها موسسه قرض الحسنه کشورمان است با کمبود منابع مواجه است. این موسسه مالی  تسهیلاتی برای بافندگان ندارد،

تولیدکنندگان فرش دستباف نیاز به حمایت دولتی دارند که مجدد بتوانند زمام کار را در دست گرفته و بخش تولید را احیا کنند. سیستم بانکی کشور کاملا مریض است و این مریضی به بخش تولید تسری کرده است ؛ فرش دستباف هم در تولید و هم در صادرات سرمایه بر است. از یکسو تولید، نیاز به سرمایه کلان دارد و از سوی دیگر زمان بر است. برگشت پول هم سیر طولانی و مدت داری را می‌گذراند و مانند سایر شغل‌ها نیست که بتواند کالا را به سرعت وارد بازار کند. بلکه می طلبد که حقوق مادی و مالی با بهره کم به این بخش تزریق شود .

تسنیم: حمایت وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی از صنعت فرش چگونه است؟

 بهرامی: زیر نظر معاونت تعاون هستیم.اما وزارت تعاون نه در بحث تولید نه در بحث آموزش نه در بحث نمایشگاه و نه در بحث سرمایه گذاری تابه حال ریالی پرداخت نکرده است. سرمایه برای تولیدکننده خیلی مهم است. حمایت مسئولان از بخش تولید در حد کاغذ است. طرح نمایشگاهی، آموزشی دادیم، طرح صادرات محور و طرح تولید محور داده ایم ولی حتی یک ریال از وزارت تعاون بابت آنها پرداخت نشده است.

بعد از اینکه وزارت تعاون ادغام شد، وزیر تعاون بودجه لازم برای بخش تعاون را به آن اختصاص نداد. البته بودجه ای به بخش تعاون اختصاص پیدا نکرده تا معاونت تعاون به زیر مجموعه‌های خودش بپردازد. بودجه‌ها هم محدود هستند.  بخش تعاون در وزارت تعاون گم شده است.

180 هزار تعاونی در وزارت تعاون گم شده است. منابعی در آن دیده نشده . عدم تخصیص اعتبارات و رایزنی محدود، باعث شده که نتواند حمایت لازم را داشته باشد. با وجود این که تنها معاونتی بوده  که چندین بار از نمایشگاه و فروشگاه های ما بازدید داشته و جلسات خوبی را با هم داشته ایم اما خروجی مدنظر برای تولیدکنندگان فرش دستباف براساس نیازی که دارند حاصل نمی‌شود.

براساس قانون بخش تعاون باید 25 درصد اقتصاد کشور در چشم انداز 1404را بر عهده بگیرد این در حالی است که در حال حاضر این میزان 5 درصد است. البته در دولت قبلی هم 5 درصد بود و در این دولت هم همین رقم است یعنی هیچ حرکت جدیدی وجود ندارد.

تسنیم: رقبای فرش ایران کدام کشورها هستند؟

بهرامی: هند از همه بیشتر است  قبلاً چین هم بود که الان از رده رقبای ما خارج شده و خودش به عنوان یک بازار هدف برا ی ما مطرح شده است. ترکیه، افغانستان، نپال، ترکیه، پاکستان تقریبا رقبای اصلی ما هستند.

29 درصد فرش دنیا از طریق صادرات کشور هند است. در دهه قبل البته 8  درصد بیشتر نبود. در بازارهایی که ما در صادرات به آنان قطع شدیم، کشور هند به خوبی ورود پیدا کرده است. با یک وعده غذا بافنده هندی کار می کند. برای همین قیمت تمام شده فرش آنها به شدت پایین است. مواد اولیه هم در اختیارشان است تورم هم ندارند. متاسفانه این کشورها طرح های کشورمان را در اختیار دارند. هر طرح و رنگی را براحتی کپی کرده و می‌توانند تولید و روانه بازار کنند؛ یعنی هنر و صنعت فرش ایرانی را به آسانی در اختیار خودشان گرفته‌اند.

تسنیم: ارتباطات دو سویه میان تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف وجود دارد؟

بهرامی: اعضای ستاد فرش دستباف از 5 عضو تشکیل شده است که عبارت است از: اتحادیه تعاونی تولیدکنندگان، اتحادیه روستایی، اتحادیه صادرکنندگان، اتحادیه فرش فروشان و اتحادیه صنف قالیبافان ارتباطات به شکل محدود و در قالب تجارت الکترونیک نیست. با وجود اینکه اتحادیه تولیدکنندگان به روش سنتی کار می‌کنند ولی اتحادیه صادرکنندگان به شکل سنتی‌تری نسبت به ما فعالیت دارند. اکثریت صادرکنندگان سرمایه دار هستند از اینرو اجازه ورود افراد جوان را نمی دهند . خوب سن بالایی دارند و از وجود جوانان با استعداد که دارای اید‌های نو هستند بهره گیری نمی‌کنند. با توجه به اینکه در بحث صادرات ما خیلی شکننده هستیم با وجود اینکه فضای اشتغالزایی زیادی وجود دارد ولی با وجود کشیدن حصار، نواقص زیادی در آن وجود دارد از آنجایی که صادرکنندگان نوک پیکان فرش دستباف هستند اگر به خوبی فعالیت داشته باشند می‌توانند هماهنگ کننده تولیدکنندگان بوده و اطلاعاتی را که دارند به تولیدکننده انتقال دهند .صادرکنندگان اطلاعات کافی را در اختیار تولید کنندگان قرار نمی دهند. به طور مثال یک تولید کننده باید بداند که در فلان سال سطح سلیقه کشورهای مختلف چیست. این اطلاعات در اختیار صادر کنندگان است اما با تولید کننده ارتباط ندارند. همین مسئله باعث می شود که تولید کننده بدون آگاهی از نیاز بازار اقدام به تولید می کند و برخی موارد با شکست روبرو می شود.

 انتهای پیام/