بزرگترین ادیب آلبانی، دیوان شعرش را فارسی سروده است/آلبانیایی‌ها ایران را دوست دارند،خلاف حکومت
سید احمد حسینی الست رایزن فرهنگی ایران در آلبانی است. او از ظرفیت‌های بزرگ تمدنی و فرهنگی میان ایران و آلبانی می‌گوید. «نعیم فراشری» بزرگترین ادیب آلبانی است اما دیوان اشعارش با نام «تخیلات» را به زبان فارسی سروده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، آلبانی کشور عجیبی است. کشوری کوچک که بیشترین جمعیت مسلمان را در اروپا دارد و از طرفی بسیار مورد نفوذ کشورهای اروپایی و آمریکایی است.
ایران با آلبانی به صورت یکطرفه رابطه دارد. آلبانی در ایران سفارتخانه ندارد. اگر یک آلبانیایی به ایران بیاید، مانند این است که یک ایرانی به سرزمین‌های اشغالی رژیم صهیونیستی سفر کند! اوضاع اینقدر امنیتی است. در حال حاضر هیچ ایرانی‌ای اجازه حضور در آلبانی را ندارد و اصولا ویزای این کشور را نمی‌شود گرفت. اکنون دو گروه از ایرانی‌ها در آلبانی هستند، گروه اول سفیر و کارکنان وزارت امور خارجه ایران هستند و گروه دوم منافقانی که بعد از تعطیلی اردوگاه اشرف و کمپ لیبرتی در آلبانی اقامت گزیده‌اند.
دکتر سید احمد حسینی الست رایزن فرهنگی ایران در آلبانی است. با او درباره شرایط خاص آلبانی و ظرفیت‌های مشترک تمدنی ایران و آلبانی صحبت کردیم. گفت‌وگوی زیر را بخوانید.
تسنیم:درباره آلبانی و مختصات فرهنگی و جغرافیایی‌اش توضیح دهید.
آلبانی حدود 4 میلیون نفر جمعیت دارد. تقریبا اندازه یکی از استان‌های کوچک ایران است. موقعیتش فوق‌العاده استراتژیک است. آلبانی کنار ساحل دریای آدریاتیک است، از یک سمت با ایتالیا، از جنوب با یونان و سمت دیگر هم با مونتنگرو، کوزوو و مقدونیه همسایه است. آلبانی تنها کشور اسلامی اروپا است. 70 درصد و بنا بر قولی 80 درصد از جمعیت این کشور مسلمان هستند.
تسنیم: از نظر نظام سیاسی به چه صورت اداره می‌شود؟
بعد از فروپاشی بلوک شرق، تجربه مدیریت سیاسی و حکومتداری نداشتند و در مقطعی طولانی به آزمون و خطا گذراندند. الان آمریکا و ناتو در آنجا تثبیت شدند. ایتالیا، یونان و ترکیه کشورهایی هستند که در آلبانی تثبیت‌شده هستند. اینها خود عضو ناتو هستند. مقامات آلبانی علاقه‌مند هستند در آینده عضو اتحادیه اروپا هم بشوند.
چتر باز کشورها روی آلبانی/دریای آلبانی برای ایتالیا، هوا در اختیار ناتو و زمین در اختیار آمریکا است
به طور طبیعی بخش‌های مختلف جامعه را کشورهای بیرونی اداره می‌کنند. این طور که در مقالات و نوشته‌ها می‌خوانیم دریا در اختیار ایتالیا است، هوا در اختیار ناتو و یونان است و زمین، اداره‌جات و سیستم اداری و دولتی بیشتر در اختیار آمریکا است. انتخابات هم پارلمانی است و هر کسی اکثریت را بیاورد دولت تشکیل می‌دهد و نخست‌وزیر از آن حزب خواهد بود. انتخابات آنها یکی دو ماه آینده همزمان با انتخابات ما خواهد بود.
این کشور حدود یک و نیم میلیون جمعیت سیال دارد. مردم به ایتالیا و یونان می‌روند و کار می‌کنند و برای تعطیلات دوباره به آلبانی بازمی‌گردند. بقیه ساکنین در آلبانی کاملا سبک سنتی دارند و هیچ گونه صنعت مهم و قابل توجه در این کشور وجود ندارد. بیشتر به شکل کشاورزی و سنتی است. زندگی فوق‌العاده سنتی است.
تسنیم: یعنی شاهد مظاهر تمدن اروپایی نیستیم؟
خیر؛ اصلا و ابدا. محیط زیست و جغرافیای کشور را کاملا محفوظ نگاه داشتند و کاملا بکر و دست‌نخورده است. شاید همین باعث می‌شود توریست‌های زیادی می‌آیند و از این طبیعت بکر استفاده می‌کنند.
این بافت کلی و ترکیب جمعیتی و وضعیت سیاسی کشور آلبانی است. از نظر تاریخی قوم ایلری هستند. این قوم از قدیم‌الایام یک روحیه جنگ‌جویی و روحیه حماسی و نظامی قابل ملاحظه‌ای داشته است. اسکندر مقدونی از همین قوم است. با همین هویت امپراطوری بزرگ را تشکیل می‌دهد. در زمان کمونیست هم تنها قومی که در برابر هم روس‌ها و هم سیستم کمونیست روسی و سیستم کمونیست چینی ایستاد، «انور خوجه» بود. اصولا آلبانی را پیشرو در ایده کمونیست می‌دانست. دیگران را متهم می‌کرد شما نسخه اصل کمونیست را اجرا نمی‌کنید. برای همین آلبانی همیشه در حالت ایزوله بود و جدای از بقیه زندگی کرده است. همین باعث شد عقب‌ماندگی فوق‌العاده عمیقی پیدا کند.
نسخه ناب کمونیست در آلبانی قدیم/مردم موظف بودند در هفته یک کیلوگرم گوشت خوک بخورند
تسنیم: منطقه امن کمونیست بوده است؟
منطقه کاملا خالص و ناب کمونیست بوده است. اینها معتقد بودند که نسخه اصل کمونیست را اجرا می‌کنند. مثلا از مظاهر صنعت کم می‌بینید یا اینکه مردم موظف بودند هفته‌ای یک کیلو گوشت خوک بخورند. این اجباری بود و همه باید این کار را می‌کردند چون نظام کمونیست یک نظام کاملا ضد دینی است و انور خوجه می‌خواست با این فرمول‌ها 100 درصد با دین و اندیشه‌های دینی مقابله کند.
کمونیست در چین هم بود و چنین قاعده سفت و سختی را اعمال نمی‌کرد. چرا که مائو کمونیست و اندیشه مارکسیسم را یک اصلاحاتی کرده بود و شیوه خاص مائویستی را اجرا می‌کرد.
تسنیم: همه مردم این محدودیت‌ها را می‌پذیرفتند؟
بله؛ یعنی مجبور بودند. بودند اندک افرادی که از زیر این فشارهای سنگین هم راه فرار پیدا می‌کردند. افراد مومن و متدین که زیربار این گونه مسائل نمی‌رفتند. خیلی‌ها در آنجا کشته شدند. در موزه ببینید کسانی که در دوره انور خوجه به جوخه اعدام سپرده شدند همه متفکرین و معلمین و اساتید و روحانین و دینداران هستند.
مبارزه با دین به شکل غلیظ به نام نسخه اصل کمونیست در آلبانی جریان داشت. بعد از فروپاشی کمونیست اینها مدتی حالت آزمون و خطا داشتند تا این که کم‌کم رقبا از راه می‌رسند و آلبانی را آرام آرام زیر چتر می‌گیرند. ترک‌ها، امریکایی‌ها، آلمان‌ها، اتحادیه اروپا، ناتو و ... هر کسی سعی دارد در آلبانی چتر خود را باز کند.
تسنیم: چه ظرفیت‌هایی از فرهنگ ایرانی می‌تواند در آلبانی فعال شود؟
تقریباً 9 ماهی است که با عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آلبانی به این کشور سفر کرده‌ام. در آنجا اصل و اساس کار فعالیت‌های فرهنگی و هنری است. چه در بعد آکادمیک و چه در بعد هنری اعم از سینما و فیلم و تئاتر و موسیقی و چه در بخش مردمی از بعد ارتباطی و سنت‌ها و مراسمات است.
بخشی از کار این است و البته پایه و اساس آن نیز هست. یک بخش دیگراز کار، همراهی با طریقت‌ها است. با رهبران طریقت‌ها ارتباط داریم.
در آلبانی قرارداد فرهنگی بین دو کشور نداریم. آلبانی در تهران سفارت ندارد لذا روابط یک‌جانبه است. دو جانبه نیست. البته خیلی تلاش می‌کنیم در حوزه فرهنگ قرارداد فرهنگی امضا شود و بتوانیم حضور رسمی داشته باشیم چرا که الان در آنجا تحت عنوان بنیاد سعدی شیرازی فعالیت می‌کنیم، منتها هم مقامات می‌دانند و هم رسماً اعلام می‌شود که کارمان رایزنی فرهنگی است. سال‌ها این بنیاد سعدی شیرازی بوده است، جا افتاده و جایگاه خاصی در بین مردم آلبانی دارد؛ به همین خاطر آن قالب را هم حفظ کردیم.
آلبانی توانایی اقتصادی برای اداره سفارت‌‌خانه‌هایش را ندارد
تسنیم: رابطه ایران و آلبانی از چه زمانی یک طرفه بوده و اینطور مانده است؟
بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی روابط ایران و آلبانی یک طرفه است. ما در آلبانی سفارت داریم و آنها در ایران سفارت ندارند. آلبانی به دلیل مشکلات خاص خود در خیلی از کشورها معمولا سفارتخانه ندارد. یکی از آن کشورها هم ایران است.
تسنیم: چه مشکلاتی دارند؟
بخشی از مشکلات اقتصادی است که قادر نیستند در خیلی از کشورها سفارتخانه تاسیس کنند و آن را اداره کنند. نکته دوم نگاه‌های سیاسی است که آلبانی بیش از آن که نگاه به شرق داشته باشد نگاه به غرب دارد. رقبای ما یا بهتر است بگویم دشمنان ما در آلبانی فضا را اشغال کردند و تبعاً اجازه نخواهند داد آلبانی در هر جایی سفارت بزند و ارتباط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فعال داشته باشد.
آلبانی کلا سه مجله علمی-پژوهشی دارد که یکی از آنها را ما منتشر می‌کنیم
تسنیم: در آلبانی غیر از حضور و فعالیت توانسته‌ای رسانه‌ای مهم در اختیار داشته باشید؟
مجله «پِرلا» را در آلبانی منتشر می‌کنیم. آلبانی کلاً سه مجله علمی-پژوهشی دارد که یکی از آنها همین «پِرلا» است. می‌توان گفت که بهترین مجله علمی و پژوهشی هم هست. این مجله نزد اساتید، محققان و متفکران آلبانیایی جایگاه بالایی دارد. دو بخش آلبانی‌شناسی و ایران‌شناسی دارد که در آن بحث‌های آکادمیک و علمی می‌شود.
تسنیم: در خصوص ادبیات دو کشور بحث می‌شود؟
کلا در حوزه علوم انسانی است. اعضای هیات تحریریه همه جزو اساتید برجسته هستند.
تسنیم: مجله با چه زبانی منتشر می‌شود؟
زبان خاص «شِپت» است. زبان آلبانیایی است که قوم بزرگی را شامل می‌شود. کوزوو و بخش بزرگی از مقدونیه را پوشش می‌دهند. قدری شمال یونان و بلغارستان در این منطقه پخش هستند ولی به شکل متصل مقدونیه و کوزوو و آلبانی به زبان آلبانیایی صحبت می‌کنند. غیر از مجله، کتاب‌هایی نیز منتشر کرده‌ایم.
600 کلمه فارسی در گویش آلبانی وجود دارد/مردم آلبانی به ایران علاقه دارند، خلاف حکومت
تسنیم: اشتراکات فرهنگی ایران و آلبانی در چه سطحی است؟
مردم علاقه فوق‌العاده‌ای به فرهنگ و ادبیات ایران دارند. حدود 600 کلمه فارسی در گویش رایج اینها وجود دارد و خیلی از این طریقت‌ها اصالتاً از خراسان و ایران هستند که به آنجا مهاجرت کردند.
فضای عمومی و فضای رسانه‌ای و رسمی و دولتی معمولا حالت پرهیز از ایران را دارد. برخلاف فضای عمومی و مردمی که علاقه‌مندی نسبت به ایران دارند، در فضای رسمی و دولتی کاملا برعکس است. در آلبانی اشتراکات خاصی داریم که فوق‌العاده برای ما مهم است و جای بسی حرف و تحلیل و تشریح دارد.
شاهنامه، گلستان، بوستان و غزلیات حافظ به آلبانیایی ترجمه شده است
تسنیم: این علاقه به فرهنگ ایران از کجا شکل گرفته است؟
شاهنامه فردوسی صد و خرده‌ای سال پیش توسط متفکر بزرگی به نام وجیه بخارایی به آلبانیایی ترجمه شده است. با همان سبک و سیاق حماسی و اسطوره‌ای است. به طوری که گاهی مردم گمان می‌کنند این شاهنامه مستقلی است و خود مترجم نوشته است. کمتر باور می‌کنند این ترجمه شاهنامه فردوسی است که این به خاطر قدرت بیانی وجیه بوده است. این کتاب سال‌ها پیش چاپ شده و در دسترس مردم است.
کتاب اشعار خیام را بارها ترجمه و چاپ کردند و با آن زندگی می‌کنند. کتاب گلستان و بوستان سعدی و کتاب حافظ نیز همین طور است. اینها را سال ها پیش ترجمه کردند و در دسترس مردم بوده است و مردم هم به خوبی از این منابع استفاده می‌کنند. آن چیزی که مهم است این است که ما در آلبانی یک شخصیت و قهرمان ملی و نظامی داریم.
تسنیم: آلبانی ادیب و نویسنده مطرحی نداشته است؟
موزه‌ای به نام اسکندربیگ در آلبانی وجود دارد. اسکندربیگ قهرمان ملی و نظامی است که در حوزه مبارزه با عثمانی چهره و شاخص بوده است.
کتاب «کربلا» حماسه ادبی آلبانی است
آلبانی حماسه ملی ادبی هم دارد. حماسه ادبی آلبانی را «نعیم فراشری» با کتاب «کربلا» سروده است. سه برادر هستند؛ نعیم فراشری، سامی فراشری و دیگری عبدالله فراشری. این سه برادر از بهترین پل‌های ارتباطی ایران و آلبانی تلقی می‌شوند که حدود قرن 18 و اوایل قرن 19 زندگی می‌کردند.
«نعیم فراشری» پایه‌گذار آلبانی نوین
تسنیم: درباره نعیم فراشری بیشتر توضیح دهید.
نعیم فراشری شخصیتی است که نبوغ فوق‌العاده دارد. هم یک سیاستمدار برجسته و هم متفکر برجسته و هم در حوزه نویسندگی و قلم زدن فوق‌العاده است. یک شاعر پرقدرت است. در جامعه آلبانی هم به عنوان قهرمان ملی به حساب می‌آید. در تقویم خود روزی به نام «نعیم» دارند. در این روز مراسم خاصی برگزار می‌کنند چون نعیم را پایه‌گذار آلبانی نوین می‌دانند. هم در استقلال آلبانی حضور برجسته داشت و هم در ادبیات آلبانی خیلی نقش‌آفرین بود و هم در حوزه‌های مختلف علمی قلم زده است.
دیوان اشعار بزرگترین شخصیت ادبی آلبانی به زبان فارسی سروده شده است
نعیم فراشری با این ویژگی‌ها شخصیت برجسته ملی است. همه اعم از علوی، سنی، مسیحی و کل کسانی که به عنوان قوم آلبانیایی شناسایی می‌شوند، ارادت و نگاه خاصی به نعیم فراشری دارند. دیوان شعری این شخصیت با نام «تخیلات» منتشر شده است. عجیب است که او دیوان شعری‌اش را به زبان فارسی سروده است.
نعیم فراشری ادیب بزرگ آلبانی
یاد گرفتن زبان فارسی ساده است. ایران‌شناسان زیادی داریم که فارسی را آموختند و به زبان فارسی آثار خود را نوشتند. درباره نعیم فراشری هنوز نتوانستیم بفهمیم که به ایران آمده یا خیر؟ مادر، خواهر یا همسر ایرنی داشته است یا خیر؟ نمی‌دانیم چه ارتباطی با ایران داشته که تا این اندازه پرقدرت، عمیق، ژرف زبان و ادبیات فارسی را آموخته و دیوان شعری خود را به فارسی سروده است. اشعارش فوق‌العاده زیبا است. اشعار تخیلی است. نام این دیوان هم «تخیلات» است.
نعیم فراشری با این اثر یک پل ارتباطی پرقدرتی میان ایران و آلبانی ایجاد کرده است. تنها ایران‌شناسی است که در دنیا که اشعار فارسی را با قوام عالی سروده است. شعرای دیگری هم هستند اما اشعار فارسی آنها شاید 60 درصد نیاز به اصلاح دارد. وزن‌ها درست نیست، گاهی قافیه‌ها درست نیست، گاهی کلمات درست به کار نرفته است؛ درست برعکس کتاب تخیلات نعیم فراشری که هیچ کم از اشعاربزرگان ندارد.
نعیم فراشری کتاب دستور زبان فارسی را 140 سال قبل نوشته است
تسنیم: غیر از «تخیلات» چه کتاب‌های مهمی نوشته است؟
در یکصد سال اخیر باستانی پاریزی، دهخدا، گلشنی، دکتر پیرنیا و ... در حوزه زبان و ادبیات فارسی کار کردند و دستور زبان فارسی را نوشتند. این برای 100 سال اخیر است. نعیم فراشری حدود 140 سال قبل کتابی تحت عنوان دستور زبان فارسی نوین نوشته است. یعنی جلوتر از خود ما به این مساله پرداخته است. این دومین اثر فوق‌العاده نعیم فراشری است که در خدمت فرهنگ و زبان و ادبیات فارسی بوده است.
«کربلا»ی نعیم معادل شاهنامه ایران در آلبانی است
سومین اثر نعیم فراشری که حماسه ملی در آلبانی تلقی می‌شود، اثر «کربلا» است. همانطور که ما اشعار حافظ و سعدی را در گفت‌وگوهای روزمره خود استفاده می‌کنیم، مردم آلبانی تکه‌هایی از کتاب کربلای نعیم فراشری را حفظ هستند و در صحبت‌ها استفاده می‌کنند. این کتاب فوق‌العاده است و معادل آن شاهنامه فردوسی در ادبیات ما است. این را به زبان آلبانیایی سروده است.
«کربلا» مقتل امام حسین (ع) است. مقتل امام حسین (ع) را به شکل شعر و نظم درآورده است. از آغاز حرکت امام حسین (ع) از مدینه تا پایان روز عاشورا و اسرا که به سوی شام حرکت می‌کنند و بازمی‌گردند را به شکل حماسی در قالب شعر سروده است. کربلا به زبان آلبانیایی سروده شده است.
ایران‌شناسی نمی‌شناسید که یک قهرمان ملی در کشور خود باشد و تا این حد در زبان و ادبیات فارسی پیش رفته باشد که دیوانی فوق‌العاده وزین و قدرتمند را به یادگار گذاشته باشد. چنین ایران‌شناسی را در هیچ کجای تاریخ نمی‌بینید. این شخصیت با این چهره و مشخصات در ایران ما ناشناخته است.
نعیم فراشری قهرمان مبارزه با عثمانی است
تسنیم: فراشری را در کشورش با چه عنوانی می‌شناسند؟
نعیم هم سیاستمدار است، هم ادیب است و هم یک عارف است. او در مبارزات استقلال‌طلبانه هم حضور داشته است. عمده شناختی که مردم از نعیم فراشری دارند به دلیل کتاب کربلا و وجهه استقلال‌طلبانه و چهره مبارزاتی است.
تسنیم: علیه چه چیزی مبارزه کرده است؟
علیه عثمانی برای استقلال آلبانی مبارزه کرده است. در موزه اسکندربیگ تمام مراحل پیروزی این مبارزه به نمایش گذاشته شده است.نعیم هم به عنوان قهرمان سیاستمدار و قهرمان ادبی و قهرمان دینی معرفی می‌شود. چنین شخصیتی با این ویژگی‌های برجسته در ایران ناشناخته است. هیچگاه نمی‌بینید یک ادیبی، شاعری، متفکری، منتقدی در تلویزیون در این شب های شعر یا مراسم‌ها و برنامه‌ها یک بیت شعر از نعیم بخواند. اقبال و نظامی گنجوی را می‌شناسیم و دهلوی را می‌شناسیم، شعرای ما از اینها حرف می‌زنند و شعر از اینها نقل می‌کنند و نقد می‌کنند. کتاب‌های زیادی درباره اینها نوشته شده است اما درباره نعیم فراشری یک سطر مطلب در ادبیات ما، در حوزه فکری ما و در حوزه‌های علمی ما نمی‌بینید. این خیلی بد است.
کنگره بزرگ نعیم فراشری را در تهران برگزار می‌کنیم
مردم باید بدانند چنین ذخیره فرهنگی در اروپا وجود دارد، او تنها شاعر قاره سبز است که دیوانش به زبان فارسی است. بی نظیر است. برای سال آینده طرحی داریم تا کنگره بزرگ نعیم فراشری را در تهران برگزار کنیم.
در آلبانی هر سال همزمان با روز «نعیم» در منزل نعیم فراشری که موزه است برگزار می‌شود. مراسمی برگزار می‌شود ضمن این که در سال‌های گذشته هم در فرانسه و هم در آلمان و هم در ترکیه این شخصیت مورد تجلیل قرار گرفته است. برای او کنگره برگزار شده است در حالی که او بیشترین ارتباط را با فرهنگ و ادبیات فارسی دارد. نعیم فراشری دیوان فرانسوی و آلمانی ندارد حتی دیوان ترکی هم به آن شکل ندارد. ممکن است لابه‌لای کتاب‌ها دو بیت یا ده بیت ترکی سروده باشد. باید این شخصیت برجسته را تجلیل کنیم و بشناسیم. متاسفانه در دوره کمونیستی انور خوجه مانع از این شناخت بود. بعد از کمونیست هم کوتاهی‌های ما به این عدم شناخت دامن زده است.
دوستان ما که در قالب رایزنی فرهنگی کار کردند عمدتا تلاش داشتند نعیم فراشری را در خانه خود ببینند و تجلیل کنند. کمتر به این سمت آمدند که در جامعه ایرانی شناسایی و معرفی شود. تلاش داریم سال آینده با کمک شهرداری، بنیاد ایران‌شناسی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حوزه هنری، وزارت ارشاد، وزارت خارجه و صداوسیما این کنگره را برگزار کنیم و ستادی تشکیل دهیم تا در آن ستاد گردهم آیند و نهایتا این کنگره را با یک حال و هوای شایسته و مناسب شان نعیم فراشری برگزار کنیم.
تسنیم: تمام ارتباطات فرهنگی ما در آلبانی با این محور پیش می‌رود؟
بله. دهه فجر گروه موزیکی را دعوت کردیم. گروه سلوک به آلبانی آمد. دیوان شعر نعیم فراشری را نشان دادم و مقداری خواندند. سرپرست گروه آقای مهدی زارع آهنگساز بود، باور نمی‌کرد شخصیت برجسته‌ای با این اوصاف دیوان شعر فارسی داشته باشد. وقتی خواند و دید واقعیت دارد گفت از شوق و ذوق نمی‌تواند بخوابد تا یک قطعه را آهنگ‌سازی کند. آهنگ را ساخت و صبح دو الی سه ساعت با دوستان و همکاران تمرین کردند و در مراسم‌های مختلف اجرا کردند.
تسنیم: به فارسی؟
بله چون شعر فارسی است. این برای آلبانیایی‌ها خیلی عجیب بود.
تسنیم: مگر زبان فارسی را می‌فهمند؟
خیر اما همین که گروهی ایرانی اشعار نعیم فراشری را با زیبایی می‌خواند خیلی برایشان جالب بود. در استودیو تلویزیون ملی آلبانی که بچه‌ها اجرا داشتند کارمندان از طبقات مختلف آمده بودند و تماشا می‌کردند که اشعار نعیم فراشری چطور خوانده می‌شود.
انتهای پیام/
