بررسی تاریخی علل و انگیزه‌های حضور بسیج مردمی در دفاع مقدس/ تطبیق دفاع مقدس با سایر جنگ‌ها
مقاومت سرسختانه مردم بدون داشتن سلاح‌های جدید و متعارف و پدید آوردن صحنه‌هایی که در تاریخ جنگ‌های ایران و جهان جدید و بدیع بود، از خصوصیات دفاع مقدس بوده است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،در تاریخ ایران قبل از اسلام عشق به ایران و از زمان ظهور اسلام دفاع از کیان ایران اسلامی دغدغه اصلی مردمی بوده است که در چارچوب جغرافیایی ایران زندگی می‌کرده‌اند، در آستانه هفته بسیج به سراغ سه تن از کارشناسان مازندرانی حوزه تاریخ رفتیم تا از علل و انگیزه‌های حضور بسیج مردمی در دفاع مقدس بگویند؛ در ادامه مشروح این اظهارات از نظرتان می‌گذرد.* انگیزه‌های حضور مردمی و ریشه تاریخی
مفید اسماعیلی کارشناس تاریخ در گفت‌وگو با فارس اظهار می‌کند: از عمده‌ترین جنگ‌هایی که در دفاع از کلیت جغرافیای امپراطوران ایران رخ داده می‌توان به جنگ‌های دوران هخامنشی همانند اسویس و گوگمل و ... دوران اشکانی مثل حران یا کاره ... نبردهای ایرانیان و اعراب در دوره ساسانی و پس از ظهور اسلام به هجوم مغولان، نبرد معروف چالدران و جنگ‌های دوران اولیه قاجاریه که منجر به عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای شد، اشاره کرد.
آنچه مسلم است دفاع مقدس از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است که جنگ‌های سابق فاقد آن بوده‌اند و اگرچه نبرد ایران و عراق در دوران دفاع مقدس ادامه نبردهایی است که ایرانیان مسلمان در دفاع از مرز و بوم خود داشته‌اند اما آنچه این دوران را متمایز می‌سازد حضور مردم در جبهه‌های جنگ به‌عنوان داوطلب بسیجی، با ارزش‌های خاص، خود امر نسبتاً جدیدی است ضمن این که این حضور به دعوت ولی فقیه و مرجع تقلید وقت صورت گرفته است که تنها یک‌بار به‌صورت کمرنگ در جنگ‌های دوم ایران و روس تجلی پیدا کرده بود.
مقاومت سرسختانه مردم بدون داشتن سلاح‌های جدید و متعارف و پدید آوردن صحنه‌هایی که در تاریخ جنگ‌های ایران و جهان جدید و بدیع بود، از خصوصیات دفاع مقدس بوده است.
تفاوت دیگر، وقوع انقلاب اسلامی و آمادگی مردم برای دفاع از دستاوردهای انقلاب در مقابل هر ستمگری بوده است، در کنار آن عشق شدید به رهبری و میل به مبارزه با بدی‌ها و به‌ویژه عنصری که در انقلاب اسلامی، استکبار جهانی نامیده شد و تمایل به حذف هرگونه عامل ظلم و ستم با شعارهای مثل آزادی قدس و ... .
سومین تفاوت، عشق به برپایی حکومت عدل جهانی و احساس اینکه صدام نه‌تنها برای تجاوز به خاک ایران اسلامی بلکه بر اساس اندیشه‌های تفاخر قومی مثل برتری عرب بر عجم و ... آمده است تا به اسلام ضربه بزند.
و چهارمین تفاوت علاوه بر دفاع از چهارچوبه و استقلال کشور، حمایت از مبانی ارزشی که بدان باور داشته‌اند.
شیعیان بر این باورند که حکومت پس از پیامبر (ص) با نص صریح آن حضرت به امام علی (ع) تفویض شده است و برپایی حکومت اسلامی از حقوق ائمه طاهرین است و هر کس غیر از ائمه در رأس حکومت باشد، جائر و آن حکومت ظلم است، با غیبت امام دوازدهم شیعیان بر طبق احادیث و روایات وارد شده به‌ویژه روایتی از امام زمان(عج) که در حوادث پیش آمده به راویان حدیث ما مراجعه کنید و مسئله حکومت ولی فقیه مطرح شد، به‌ویژه از دوره صفویه تلاش برای برقراری یک حکومت شیعی پدید آمد و شیعیان، سال‌ها در انتظار ظهور آقا امام زمان(عج) و برقراری حکومت عدل جهانی بوده‌اند.
این تلاش‌ها در تاریخ معاصر به امام (ره) می‌رسد که کتاب حکومت اسلامی را می‌نگارد، بر این اساس انقلاب اسلامی ایران در واقع تبلور خواست‌های شیعیان بوده است و اکثریت مردم این انقلاب را زمینه‌ساز ظهور آقا می‌دانسته‌اند، در چنین زمانی صدام حسین در واقع برای نابودی انقلاب اسلامی به ایران حمله‌ور می‌شود، با توجه به ذهنیت تاریخی مردم و حضور رهبری که شرایط ولی فقیه را داشته است می‌توان بخشی از علل حضور و انگیزه‌های مردم در دفاع مقدس را درک کرد.
در دوران دفاع مقدس حماسه‌های ناب خلق شد و صحنه‌هایی یگانه پدید آمد، ارزش‌هایی بنیان گذارده شد که تا زمان خود ناشناخته بودند، روز به روز دفاع مقدس و لحظه به لحظه آن شورانگیز و حامل درس‌هایی برای آیندگان است، متأسفانه بسیاری از این لحظه‌ها ثبت نشده‌اند و انسان‌های بیرون از آن نمی‌دانند که نسل حاضر در جنگ چه کرده است حتی فیلم‌هایی که درباره دفاع مقدس ساخته شده‌اند، به جز معدودی هیچ‌کدام نتوانسته آن لحظات ناب را ثبت کنند.
بوی جبهه، فضای جبهه، عطر شهادت، ایثار و ... همه و همه برای نسل حاضر ناشناخته‌اند، اکنون بر عهده ماست که ضمن ثبت و ضبط و حفظ آثار به‌جامانده آن را به نسل‌های بعدی انتقال دهیم، از آن بسیجی گمنام تا سردارانی که ناشناخته به شهادت رسیدند و مردانی که باقی مانده‌اند و بسیاری از آنان در این جامعه توفان‌زده دیده نمی‌شود.
* تطبیق تاریخی دفاع مقدس با سایر جنگ‌هایی که ایران در آن حضور داشته است
زینب جعفری کارشناس تاریخ در گفت‌وگو با فارس می‌گوید: حضور ایران در جنگ روسیه علیه ایران و دو جنگ اول و دوم جهانی تاریخ ایران تجربه تلخی به خود دیده است که عوامل ناکامی ایران در این جنگ‌ها را می‌توان بدین شرح بیان کرد: 1. اتکای حکومت مرکزی به امیدهای واهی بیگانه و دلخوش کردن به آنها تنها برای حفظ نظام سلطنتی موروثی 2. عدم وجود افراد شایسته و کار دادن جهت قرار گرفتن در امور دیپلماسی و بین‌الملل 3. عم وحدت و یکپارچگی مردم و عدم داشتن نقاط مشترک با حکومت مرکزی 4. استفاده از نظام ایلی، حضور آنها در جنگ ایران و روسیه به جای این که تابع حکومت مرکزی باشند تابع دستورات خان ایلات بودند و در دو جنگ جهانی استفاده نظام وظیفه عمومی‌جهت مقابله با دشمنان و عدم بسیج و حضور همه اقشار جامعه در جنگ 5. رواج حس ناسیونالیستی به جای به‌کارگیری از حس میهنی و دینی عدم حضور رهبری دینی.
همه این عوامل موجبات ناکامی ایران در مقابل دشمنان را فراهم آورده و ایران را مورد اشغال بیگانگان قرار داده است که این نکته نیز قابل ذکر به کار نگرفتن افراد مطلع و آگاه بر اوضاع سیاسی جهان که بتوانند برای وطن احقاق حق کنند و در نهایت امر افراد نالایق تن به قراردادی ننگین داده‌اند اما در جنگ تحمیلی عراق عواملی که باعث سرافرازی میهن شد: انگیزه دینی و ملی، وجود رهبری، وجود ایمان، یاری و توکل جستن از خداوند بود.
رمز پیروزی ملت ایران را مطمئناً نسل‌های آینده در تاریخ خواهند خواند، دو رکن اصلی آن انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی و بسیج عمومی تمامی‌اقشار جامعه با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد بوده است.
قبل از آنکه مشکل را از آن دولت دانسته مشکل جنگ را ملت از آن خود دانسته و در هدف مقدس نهایت ایثار و فداکاری کرده که تاریخ ایران نظیر آن را به خود ندیده است.
تشکیل و یکپارچگی مردم ایران به هنگامه جنگ علیه دشمنان قسم‌خورده به‌گونه‌ای بود که واژه‌هایی چون مردم و ملت برای ادای آن نارسا است و باید گفت امت به مفهوم دقیق قرآنی در چنین کالبدی تحقق یافت.
حضور جمعیتی بزرگ و یکدل و یک‌جان با حرکتی پرتلاش و هدفدار و هماهنگ روی خط رهبری مکتبی که در اوج پاکی و صفا و ایثار ذوب شده در اسلام و رهبری یکی از خصایص ممتاز حضور در صحنه جنگ مشهود و هویدا بوده است که تاریخ تمام جنگ‌های ایران و حتی جنگ‌های جهانی آن را کمتر به خود دیده است.
این تشکل و یکپارچگی همه اقشار و ملت را در بر می‌گرفت و بالاتر از آن همه قشرهای سیاسی را زیر پوشش خود داشت و بر سر راه مخالفین بی‌طرف‌ها و حتی آنها که ایده‌ای واهی در سر می‌پروراندند همه را با خود همراه و همگام کرد و شکاف‌ها و خلاها و نقطه ضعف‌هایی را که ممکن بود، مورد سوء استفاده دشمن قرار گیرد، پر کرد.
وحدتی که تنها در سایه اسلام و رهبری این یکپارچگی را به‌وجود آورد و جز این، اگر شعار و شعور دیگر حاکم بود بی‌شک به این وحدت لطمه وارد می‌آورد و به اختلاف نظر می‌کشانید و از این رو بود که تمام فرقه شیعه و اهل سنت، آشور، ارامنه، زرتشتی همه کنار یکدیگر قرار دارد و در یک سنگر رزمیدند در هیچ جنگی سابقه نداشته و تاریخ به خود ندیده است.
مطالعه در بازتاب‌ها و پیامدها و دستاوردهای میراث جنگ در حقیقت نوعی بررسی مجدد ماهیت جنگ و پی‌جویی ابعاد واقعیت‌های جدی آن محسوب می‌شود، بی‌شک وسعت دامنه یک میراث تاریخی و ارزش آن بستگی به میزان نتایج و گستردگی بازتاب‌ها و دستاوردهای آن دارد و دیگر اینکه آگاهی از نتایج وسیع میراث تاریخی می‌تواند به همه کسانی که به نحوی در آن نقش داشته‌اند، دلگرمی ببخشد و نسبت به ارزش کاری که انجام داده‌اند مقدس‌تر و مطمئن‌تر سازد و گام‌های استوارشان را در حمایت از آن محکم‌تر کند زیرا که حامیان دلسوز و مخلص جامعه ستون فقرات آن محسوب می‌شوند.
قابل ذکر است که حمایت توده‌های وسیع مردم، همواره ضامن بقا و تداوم و پویایی یک جامعه است و به همین دلیل بود که حضرت امام راحل همواره تأکید می‌ورزیدند که کارهای انجام گرفته توسط مسؤولان نظام را به اطلاع مردم برسانید، چون گرفتاری‌های روزمره مردم همواره مانع بزرگی بر سر راه حمایت‌های بی‌دریغ آن است و از این‌رو باید به‌طور مستمر آگاهی‌های آنان نسبت به نتایج و دستاوردهای جنگ گسترش یابد تا تبلیغات دشمن نشود.
حتی برخی از دستاوردها گاه به‌طوری با عظمت و ارزشمند است و در تحولات سیاسی مؤثرند که باید آن را به تعبیر امام راحل خود یک انقلاب دیگر دانسته، پر واضح است که از کنار چنین پیامدی نمی‌توان بی‌تفاوت گذشت.
* لزوم حفظ و اشاعه دستاوردهای میراث تاریخی دفاع مقدس
حسین شیرازی کارشناس تاریخ در گفت‌وگو با فارس بیان می‌کند: بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که جوهره و ذات انسان در حفظ خانه و کاشانه، حراست نوامیس خویش و سرزمین خویش، اکتسابی و قابل انتقال است، یعنی نسل پسین از نسل پیشین می‌آموزد و به عمل در می‌آورد، این آموزش و عمل، ریشه در اعماق تاریخ کهن کشور ما دارد.
«آریوبرزن» که با تمام قوا در برابر اسکندر، ایستادگی می‌کند و تا آنجا آماده‌اند که سپاهیان دشمن راه نیابند مگر از روی پیکرهای این جان‌نثاران عبور کنند، پیام بسیار ارزنده علمی و تاریخی حیات این سرزمین است که هم فرمان خدا را در دین زرتشت می‌توان یافت و هم وجدان آگاه را در سپاه مدافع این آب و خاک.
مگر نه این است که در دفاع مقدس سرزمین ما، امثال «حسین فهمیده»ها در شهادت‌شان، جوشش مکتبی و ملی دارند؟! که «تن خود» و «تانک دشمن» را به نابودی می‌کشانند، برای «بود وطن»، پس، حضورطلبی من و تو و ما، در دفاع مقدس، نه‌تنها آرمان مکتبی ماست که ریشه در ادیان الهی دارد، بلکه آرمان ملی ماست که برای نسل‌ها، اکتسابی است و عملی، یعنی ریشه تاریخی.
وقتی دفاع مقدس الهام مکتبی و ملی باشد، خود به خود در صحنه رزم‌آوری‌های تاریخی به‌صورت «اکتسابی مطلق» درمی‌آید، اینجاست که در جوهره و ذات انسان در آرمان‌جویی، وطن‌خواهی و حفظ و حراست از نوامیس و نژاد و نام و نشان، اثری عمیق بر جای می‌گذارد که این تابش، هم او را در اعمال حسنه، تحریک و هم نسل او را در حفظ و حمایت، تأثیر و قابل تمجید نشان می‌دهد.
روند چنین جریانی، باعث حراست و اشاعه دستاوردهای «میراث تاریخی» دفاع مقدس، خواهد شد که در طول تاریخ بشریت در آنانی که توسط استعمارگران و استثمارکنندگان، مسخ و «الینه» نشده‌اند، جای پای عمیق و به‌جاماندنی داشته و دارد.
منبع:فارس
انتهای پیام/
