عملکرد مسئولان چقدر در ۴۰۲۰ خودکشی موفق سال ۹۴ تأثیرگذار بوده است

به گزارش خبرنگار حوادث باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ خودکشی واژه‌ایست که طی روزها و ماههای اخیر بارها بر صدر اخبار پربازدید حوادث رسانه‌های کشور قرار گرفته و حتی از پربازدیدترین اخبار روز خبرگزاریها بوده است.

طبق آمار اعلام شده از سوی احمد شجاعی؛ رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور در سال 1394، 4020 مورد خودکشی منجر به فوت در کشور به ثبت رسید که 2887 مورد از این خودکشیها مربوط به مردان و 1133 مربوط به زنان بوده است؛ این آمار در حالی اعلام شد که تعداد اقدام به خودکشی همواره چندین برابر خودکشیهای منجر به فوت است.

اما در خودکشیهای که در سال 95 اتفاق افتاد شاهد پدیده جدید «خودکشیهای دو نفره» بودیم، نخستین خودکشی همزمان دو نفره در سال 95 در یاسوج اتفاق افتاد؛ در این ماجرا دو جوان بیست و هفت و بیست و هشت ساله یاسوجی خود را با طناب حلق‌آویز کردند، در وصیت نامه‌ منتسب به این دو جوان، خستگی از دنیا علت این اقدام عنوان شده بود.

تنها چند روز پس از انتشار خبر خودکشی جوانان یاسوجی، دختران سیزده و چهارده ساله در خیابان پیامبر غربی تهران با پریدن از طبقه پنجم ساختمان به زندگی خود پایان دادند، بررسی علت خودکشی این دو دختر نوجوان نشان داد که آنها قبل از اقدام به خودکشی در کانال تلگرامی خاصی عضو بودند که محتوای عمده این کانال، القای یاس، ناامیدی و حتی ارائه روشهایی برای پایان دادن به زندگی بود و این دو دختر از این کانال تلگرامی تأثیر پذیرفته بودند.

پنج روز پس از انتشار خبر خودکشی دختر نوجوان تهرانی دختر و پسر جوان کیاسری در اقدامی مشابه با جوانان یاسوجی خود را از درخت حلق‌آویز کردند، مدتی قبل نیز دو جوان همدانی با حلق‌آویز کردن به زندگیشان پایان دادند.

پس از خودکشیهای اخیر، برای بررسی علل و راهکارهای مقابله با خودکشی، میزبان اساتید و صاحب‌نظران این حوزه در باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا» بودیم؛ در این نشست تخصصی که با حضور دکتر جعفر کوشا؛ رئیس انجمن ایرانی جرم‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، دکتر امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه خوارزمی و دکتر مهدی کریمی؛ روانپزشک و متخصص در زمینه خودکشی برگزار شد؛ مباحثی از جمله نحوه انتشار اخبار خودکشی در رسانه‌ها، نقش فضای مجازی در بروز خودکشی، راهکارهای عملیاتی و نقش دستگاه‌های اجرایی برای پیشگیری از خودکشی مورد بحث قرار گفت.

بخش نخست این نشست تخصصی با عنوان «لزوم تشکیل کمیته آسیبهای خودکشی زیر نظر رئیس‌جمهور/ انتشار اخبار خودکشی قبح آن را می‌شکند»، بخش دوم با عنوان «سعادت‌آباد، فرحزاد و شوش بیشتر از محله ایران و خورشید مستعد اقدام به خودکشی/ کنکوریهای ناموفق، پرخورهای عصبی و فرزندان طلاق در معرض خطر» و بخش سوم با عنوان «اقدام به خودکشی برای مطرح شدن در جامعه و غلبه احساسات/ خودکشی دانشجوی پزشکی به خاطر نمره 18» منتشر شد؛ در ادامه مشروح بخش پایانی این نشست تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم می‌شود.

تسنیم: به نظر شما کدام یک از دستگاههای اجرایی کشور در حال حاضر در رابطه با پیشگیری از خودکشی باید ایفای نقش کنند و کدامیک از این دستگاه‌ها در این زمینه کم‌کاری کرده‌اند؟

قرایی‌مقدم: به نظر من تمامی دستگاههای اجرایی در این زمینه موظوند البته متولی این کار وزارتهای ارشاد، آموزش و پرورش و علوم هستند؛ باید میان‌بخشی فکر کنیم زمانی که رهبری مطالب را گوشزد می‌کنند، نباید بگوییم به ما چه ربطی دارد، پدیده خودکشی تک علتی نیست، هم وزارت اقتصاد، وزارت خارجه، مجلس و هم قوه قضاییه باید دست به دست دهند و مانند ژاپن و به قول «فوکویاما» متعهدانه فکر کنند.

اکنون در جامعه ما در سطح افقی و عمودی اعتماد وجود ندارد، اصلاً دانشجو به استاد اعتماد ندارد، متولیان را اعتماد عمومی نیست، همه باید در این رابطه فعالیت داشته باشند و تحت فرمان رهبری فعالیت کنند اما متأسفانه هر کس طناب خودش را در این جامعه از زیر می‌کشد و می‌گوید به من مربوط نیست، معتقدم همه دستگاهها مقصر و مؤثر هستند و باید دخالت کنند.

کریمی: عوامل درونزا و برونزا هر دو مؤثر هستند و شاید عوامل درونزا بیشتر موثر باشند، سطح اخلاقیات در جامعه ما متأسفانه پایین آمده است، دروغگویی بالاست و بی‌عدالتیهای اجتماعی وجود دارد، در پاسخ به این سؤال باید گفت از رأس کشور؛ از ریاست جمهوری باید متولی باشند، تماماً این را حس کنند و برخوردشان با جامعه بر اساس درستکاری باشد.

زمانی که افراد سطح پایین جامعه و افرادی که دستشان به جایی نمی‌رسد اتهام فساد مالی معاون رئیس جمهور، نمایندگان مجلس یا کسانی که سکاندار امور کشور هستند را می‌بیند، ناامیدی پیدا می‌کنند، حقوق یک نفر یک میلیون تومان در ماه است ولی فردی 50 میلیون تومان در ماه می‌گیرد؛ مشخص است اعتماد از بین می‌رود، زمانی که رئیس بانکی را با میلیاردها تومان دزدی نتوانند محاکمه کنند، اعتماد جامعه پایین می‌آید و باعث ناامیدی می‌شود؛ زمانی که ناامیدی اتفاق بیفتد، هر کس در هر مقطعی، اگر به آن حدی نرسیده باشد که بخواهد خودکشی کند حداقل در مورد اقدام به خودکشی فکر می‌کند.

کوشا: در مورد تشخیص میزان فعالیت یا تقصیر سازمانها و نهادها باید کار علمی صورت بگیرد و بدون کار علمی نمی‌توان گفت کدام سازمان خوب یا بد کار کرده است، دستگاههای اجرایی به مانند یک پازل هستند، اگر هر نهادی را در جای خودش قسمتی از پازل بدانیم، آن زمان می‌توانیم در مورد فعالیت و تقصیر دستگاه‌ها تحلیل کنیم.

کشور ما یکی از اعضای خانواده سازمان ملل متحد است و این سازمان 192 عضو دارد؛ یکسری مسائل مربوط به خودمان و یکسری مربوط به جهان است، بیکاری و فقر موجود در کشورمان در کشورهای دیگر نیز وجود دارد، یکسری بیکاریها را خودمان ایجاد می‌کنیم و یکسری شاید آثار جهانی و بین المللی داشته باشد، باید عوامل را تحلیل کنیم که در ارتباط با بحث خودکشی افراد، چه میزان از عملکرد داخلی ما مؤثر در این خودکشیها بوده است یعنی باید کاری علمی باید انجام شود، محققان با کار علمی باید به این نتیجه برسند که عملکرد زمامداران و مسئولان تا چه میزان در 4020 اقدام به خودکشی موفق سال 94 تأثیرگذار بوده، ممکن است با انجام این تحقیق رابطه معناداری پیدا شود اما شاید همبستگی وجود نداشته باشد نمیتوانیم بگوییم صددرصد این است، البته رابطه معناداری بین عوامفریبی، دروغگویی و اقدام به خودکشی وجود دارد.

تسنیم: برای پیشگیری از اقدام به خودکشی و مقابله با افزایش آن چه راهکارهایی می‌توان ارائه داد؟

کوشا: در این زمینه باید کار علمی انجام دهیم؛ کاری که در تاریخمان ماندگار شود و پیشنهاد من این است باید کمیته‌ای زیر نظر رئیس جمهور تشکیل شود (مثلاً سال 1975 فرانسه دچار یک بحران شد و «والری ژیسکار دِستن» رئیس جمهور وقت فرانسه کمیته‌ای برای حل بحران به وجود آمده تشکیل داد) این حساسیت در جامعه ما هنوز درک نشده است؛ هنوز سِر هستیم، سوزن را زدند اما همه بیهوشیم؛ باید به هوش بیاییم، زنگ زده شده اما هنوز خواب هستیم.

اعضای این کمیته باید به صورت ضربتی عوامل درونزا و برونزا را بررسی کنند، 4020 خودکشی سال 94 را در خانواده‌هایشان مورد مطالعه قرار دهند، نامه‌های بعد از خودکشی را مورد مطالعه قرار دهند، افرادی که خودکشی ناموفق داشتند را تحت مراقبت قرار دهند.

فردی که پس از خودکشی ناموفق به بیمارستان لقمان می‌رود؛ در آنجا معده‌اش شستشو داده می‌شود و بعد از بهبودی دنبال کارش خودش می‌رود را نباید رها کرد و این افراد باید تحت مراقبت باشند و باید افرادی که در خودکشی ناموفق بوده‌اند و خانوداه‌های افرادی که پس از خودکشی فوت کرده‌اند را مورد تحلیل قرار دهند، این کار را در جرم‌شناسی انجام دادیم.

قبل از اعدام خفاش شب و چند متهم دیگر، من با آنها صحبت کردم؛ چرایی کارشان را پرسیدم و آنها را مورد تحلیل قرار دادم اما مسئولان مربوطه در این حوزه نمی‌گذارند کار علمی در این زمینه صورت گیرد، باید قبول کنیم که اکنون اداره کشور باید با علم و نه با احساس، تعصب و شعار باشد، با شعار دادن بدون شعور به بن بست می‌خوریم.

باید از نظر روانشناسی، روانپزشکی و جامعه‌شناسی خانواده‌های افرادی را بررسی کنیم که خودکشی کرده‌اند، باید دید این خانواده‌ها در چه سطحی بودند و چه مشکلاتی داشتند، با این کار می‌توان از خانواده‌های مشابه که در معرض خطر [اقدام به خودکشی] هستند، پیشگیری کرد، زمانی که وبا می‌آید، من که در معرض وبا هستم باید پیشگیری کنم، اگر ریزگرد وارد هوا می‌شود باید به من ماسک دهند، اعضای خیلی از خانواده‌ها امروزه در معرض اقدام به خودکشی هستند و ما اگر اقدامی و عجله نکنیم به نظرم آمار خودکشیها از  4020 مورد در سال 94 قطعاً بیشتر خواهند شد چون جامعه ما در حال گذار است، بنابراین می‌توانیم با تشکیل این کمیته‌ علل خودکشی را بررسی کرد و برای پیشگیری از آن راهکار ارائه داد.

در رابطه با اعتیاد نیز من این مطلب را گفته‌ام که حدود 4 هزار نفر در راه مبارزه با مواد مخدر در کشورمان به شهادت رسیده‌اند، در مقابل نیز افرادی به جرم مواد مخدر اعدام شده‌اند، هم خانواده‌های شهدا و هم اعدامی‌ها بی‌سرپرست شده‌اند، چه کسی سرپرستی آنها را برعهده دارد؟ خودشان؛ باید در رابطه با آسیبهای اجتماعی مانند اعتیاد، مواد مخدر، الکل، طلاق، خودکشی و سایر پدیده‌ها کار علمی کنیم و بعد جایگاه را بسنجیم، از نظر جامعه‌شناسی همیشه جایگاه فعلی را با جایگاه قبلی می‌سنجند، اکنون می‌گوییم چرا به اینجا رسیدیم که به طور مثال آمار خودکشی در سال 94 حدود 4 هزار نفر شد؟ چگونه به این نقطه رسیدیم؟ چون بی‌توجهی کردیم البته به نظرم اگر بخواهیم هنوز دیر نشده است اما نمی‌خواهیم و باور نداریم.

من به عنوان استاد و معلم باید باور داشته باشم که جوان را امیدوار به زندگی کنم به شرطی که در ابتدا خودم امیدوار باشم، ابتدا باید در جامعه امیدوار باشیم و پیش زمینه امیدواری نیز حل مشکلات است، کمیته بررسی عوامل و راهکارهای مقابله با خودکشی باید آسیبها را شناسایی کند، خانواده‌ها را مورد مطالعه قرار بدهد، راهکار ارائه دهد و پیشگیری کند، در نهایت نیز این کمیته وظیفه باید وضعیت مطالعات انجام شده را پیگیری کند، به طور مثال اگر خانواده‌ای شناسایی شد که در معرض خطر [اقدام به خودکشی] بودند باید وضعیت آنها پیگیری شود.

کریمی: به نظرم این بحث باید کلّی نگر باشد، بررسی و آسیب‌شناسی روانی یا اجتماعی 4 هزار نفر که خودکشی کرده‌اند، به نظرم کوته‌نظرانه است، باید به جامعه، بزرگتر نگاه کنیم، همانطور که گفتم اقدام به خودکشیها 10 برابر اقدام به خودکشی موفق است، پس این افراد چه می‌شوند؟ آنهایی که در معرض خودکشیهای دیگر هستند یا سوء مصرف کنندگان مواد چه می‌شوند؟ گمان می‌کنم اختلالات روانپزشکی و خلقی، پرخاشگری، عصبانیت، کمبودهای عاطفی، ناملایمات زندگی و جداییها، در سطح جامعه بسیار بالاست، در حال حاضر اعتیاد بین دانشجویان و دانش آموزان بالاست؛ مراجعه کنندگانی دارم که مواد مخدر را در سن 11 سالگی به مدرسه می‌برند؛ دانش‌آموزی که الکل را به مدرسه می‌برد، من در بیمارستانی در تهران مشغول فعالیت هستم اما اکنون در شهرهای دیگر بخش مسمومیتها و خودکشیها بسیار فعال است.

توصیه دکتر کوشا بسیار خوب است اما باید کلّی نگرتر نگاه کنیم و آسیب‌شناسی جامعه را به صورت آماری داشته باشیم باید یک پرونده روانپزشکی یا پرونده خانوادگی در سطح مدارس و بین دانش‌آموزان تشکیل دهند و به فکر منافع مادی خودشان نباشند، اکنون در دانشگاهها مصوب شده است افرادی که رشته پزشکی را انتخاب می‌کنند پرونده سلامت روان نیز داشته باشند، چون آنقدر اقدام به خودکشی و سوء مصرف مواد مخدر حتی در بین دانشجویان رشته پزشکی زیاد است که متولیان امر تصمیم گرفته‌اند برای آنها پرونده سلامت تشکیل دهند.

می‌توان با تحلیل پرسشنامه‌هایی که هزینه زیادی ندارد و با استفاده از روانشناسانی که در مدارس هستند، «غربالگری» کنیم، باید جامعه هدفمان را مشخص کنیم، حداقل دانش‌آموزان و دانشجویانی را انتخاب کنیم که با آنها و خانواده‌هایشان در تماس هستیم، دانش‌آموزان و دانشجویان گروه هدف مهمی هستند، با انجام تستهایی از این دو گروه هدف و با استفاده از روانشناسان از نظر روانشناسی و روانپزشکی، می‌توانیم آسیبهای موجود بین آنها را غربالگری کنیم و برنامه ریزیها را برای این افراد انجام دهیم.

قرایی‌مقدم: وظیفه وزارت کشور چیست؟ تمام این آمارها در وزارت کشور وجود دارد؛ مسئولان علوم انسانی را قبول ندارند، فقط ریاضی، فیزیک و شیمی را می‌بینند، باید قبول کنند که باید غربالگری صورت گیرد، تحقیقات و پیشگیری قبل از وقوع و آینده‌نگری باید انجام شود.

معتقدم اگر بیکاری رفع شود تمام آسیبهای اجتماعی اعم از فحشاء، طلاق، اعتیاد و ... کم می‌شود و بنابراین مشکل اساسی بیکاری است، به نظرم باید شادی و نشاط را زیاد و اعتمادسازی کنیم، اعتماد باید در سطح جامعه بالا برده و از نظرات متخصصان استفاده شود.

انتهای پیام/