امتیاز مجاورت پتروشیمی با میادین گازی داخلی؛ فرصتی طلایی برای محرومیت‌زدایی
توسعه صنعت پتروشیمی در مناطق مختلف کشور، هم منتقدانی دارد و هم موافقانی. منتقدان می‌گویند دوری از منابع خوراک پتروشیمی، هزینه‌ای زائد برای انتقال خوراک به مجتمع‌های پتروشیمی ایجاد می‌کند.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، توسعه صنعت پتروشیمی در مناطق مختلف کشور، هم منتقدانی دارد و هم موافقانی. منتقدان می‌گویند دوری از منابع خوراک پتروشیمی، هزینه‌ای زائد برای انتقال خوراک به مجتمع‌های پتروشیمی ایجاد می‌کند و برهمین‌اساس با اجرای طرح‌هایی مانند خط لوله اتیلن غرب نیز مخالفت می‌کنند. بااین‌وجود، حامیان توسعه صنعت پتروشیمی در تمامی نقاط کشور، بر این اعتقادند که صنعت پتروشیمی و صنایع تکمیلی وابسته به آن، اشتغال بسیار بالا و درعین‌حال پایداری ایجاد می‌کند و به‌همین‌دلیل با توسعه پتروشیمی در سراسر کشور، می‌توان گام‌های بلندی برای محرومیت‌زدایی در سراسر کشور برداشت.
اما نکته‌ای که در این زمینه گاه مغفول واقع شده یا کمتر به آن توجه شده، این است که منابع خوراک پتروشیمی صرفا در آب‌های خلیج فارس یا در میادین مشترک نیست و در مناطق داخلی کشور و همچنین مناطق خشکی مجاورت آب‌های جنوبی نیز میادین گازی و نفتی مختلفی وجود دارد که از استخراج آنها، می‌توان برای توسعه صنایع پتروشیمی استفاده کرد. در حقیقت، در مجاورت میادین گازی داخل کشور می‌توان صنایع پتروشیمی و صنایع وابسته به آن را تأسیس کرد تا مناطق داخلی کشور نیز از منابع خدادادی موجود در آن مناطق بهره‌مند شده و طعم شیرین توسعه را بچشند. به‌ویژه با توجه به اینکه اغلب میادین گازی داخلی کشور در مناطقی واقع شده‌اند که از لحاظ اشتغال با مشکلات فراوانی مواجه هستند و بی‌کاری در آنها بیداد می‌کند.
میادین گازی داخلی کشور کدام هستند؟
میادین گازی داخلی کشور که میادین مشترک محسوب نمی‌شوند، حدود ٢٤ میدان هستند و در استان‌های غربی، جنوبی و شمالی کشور قرار دارند که تقریبا همگی فعال هستند و نقش مهمی در تولید گازی که کشور به آن نیاز دارد، دارند. در این میان، استان فارس از اهمیت بیشتری برخوردار است، چراکه بیش از نیمی از میادین گازی داخلی کشور در استان فارس قرار دارند. تعدای از میادین گازی در استان‌های بوشهر و هرمزگان، از جمله در جزیره قشم، قرار دارند و دو میدان گازی در استان‌های ایلام و خراسان و همچنین یک میدان گازی در آب‌های شمال ایران، فرصت مناسبی را برای تأمین خوراکی که صنایع پتروشیمی به آن نیازمند هستند، در مناطق داخلی کشور فراهم کرده تا توسعه صنعت پتروشیمی صرفا به هاب‌های ماهشهر و عسلویه منحصر نشود و اگر هم، خواستار تأسیس مجتمع‌های پتروشیمی و صنایع مرتبط با آن در داخل کشور هستیم، بتوانیم در مجاورت میادین گازی داخلی و غیرمشترک هم این تأسیسات را به منظور محرومیت‌زدایی و افزایش اشتغال در این مناطق بدون نگرانی به خاطر دوری از منابع خوراک تأسیس کنیم.
استان فارس، منبع میادین گازی داخل کشور
میادین گازی هما و شانول: میدان گازی هما و میدان گازی شانول واقع در بخش علامرودشت شهرستان لامرد استان فارس از میادین تأمین‌کننده گاز پالایشگاه پارسیان هستند. میدان گازی هما در کوه هوا در منطقه علامرودشت و میدان گازی شانول در کوه تنگ‌خور علامرودشت واقع شده‌اند. میدان گازی هما دارای ١٦ حلقه چاه با تسهیلات سرچاهی، خط لوله و مرکز جمع‌آوری و میدان گازی شانول دارای ١٢ حلقه چاه با تسهیلات سرچاهی، خط لوله و مرکز جمع‌آوری است. توان تولیدی میادین گازی هما و شانول در مجموع ٦/٣٥ میلیون مترمکعب و توان تولید مایعات گاز آنها، 12790بشکه در روز است.
میدان گازی وراوی: میدان گازی وراوی در کوه نر در جنوب بخش علامرودشت و در 30کیلومتری شرق لامرد واقع شده که دارای هشت حلقه چاه و تسهیلات سرچاهی، یک چند راهه و خطوط لوله است. گاز این میدان به وسیله یک خط لوله ١٦اینچی به طول ١٦ کیلومتر به پالایشگاه پارسیان دو، ارسال می‌شود. توان تولید روزانه گاز این میدان، ٥/٨ میلیون مترمکعب و توان تولید مایعات گازی آن، هزارو 440بشکه است.
میدان گازی سفید باغون: میدان گازی سفید باغون در مرکز استان فارس قرار دارد و در سال ١٣٨٨ کشف شده است. حجم ذخیره گاز در جای میدان هالگان، ١٢ تریلیونو400 میلیارد فوت‌مکعب معادل ٣٥٥ میلیارد مترمکعب اعلام شده و میدان سفید باغون از حجم ذخیره گاز طبیعی حدود شش تریلیون فوت‌مکعب برخوردار بوده که این میدان تازه اکتشاف‌‌شده، همجوار با میدان هالگان در استان فارس قرار گرفته است. پیش‌بینی می‌شود حدود 70درصد ذخیره در جای میدان هالگان؛ امکان استحصال داشته باشد. همچنین حجم میعانات گازی درجا در این میدان گازی ٢٤٩میلیون بشکه برآورد شده که از این میزان، حدود ٩٨ میلیون بشکه امکان استحصال دارد.
میدان گازی سفید زاخور: تاقدیس سفید زاخور در منطقه کوهستانی استان فارس و در حدود 30کیلومتری جنوب شهرستان قیر و در دهستان زاخرویه قرار دارد. میدان بزرگ گازی سفید زاخور که در شهرستان قیروکارزین بخش افزر واقع شده است، یکی از بزرگ‌ترین میادین گازی کشور است. در پیش‌بینی‌های اولیه، گاز درجای میدان سفید زاخور، یک‌تریلیون‌و 500میلیارد فوت‌مکعب (TCF) تخمین‌زده شده بود. به‌منظور تکمیل اطلاعات اکتشافی این میدان در سال ١٣٨٢، عملیات لرزه‌نگاری دو بعدی انجام و اطلاعات به‌دست‌آمده، پردازش و تفسیر شد و تاقدیس سفید زاخور دارای پتانسیل تشخیص داده شد. به‌این‌ترتیب با انجام عملیات حفاری در نیمه دوم سال ١٣٨٤، اولین چاه اکتشافی تا عمق ٥هزارو ٢٧١ متر حفاری شد و براساس اطلاعات به‌دست‌آمده از این چاه، مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، موفق به کشف گاز شیرین در لایه‌های مختلف مخزنی کنگان- دالان شد. میزان میعانات گازی، درجای میدان سفید زاخور، 205میلیون بشکه، ضریب برداشت گاز ٧٥ درصد و ضریب برداشت میعانات گازی ٣٥ درصد در نظر گرفته شده است. مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران پیش‌بینی کرده است درصورتی‌که در این میدان ١٧ حلقه چاه حفر شود، می‌توان روزانه 30میلیون مترمکعب گاز از آن استحصال کرد.
میدان گازی دی: میدان گازی دی در جنوب میدان گازی هالگان و در مجاورت میدان گازی سفید زاخور قرار دارد که توسعه آن هم‌زمان با این میدان انجام می‌گیرد. گاز تولیدی میدان دی به‌دلیل شیرین‌بودن، زودتر از میدان سفید زاخور استخراج می‌شود. با توسعه میدان دی، گاز شیرین این میدان مستقل به همراه میادین آغار و دالان، به شبکه سراسری تزریق می‌شود. در طرح توسعه میادین دی و سپیدزاخور، احداث تأسیسات سرچاهی و خطوط لوله جریانی و پروژه‌های مشترک دو میدان، بازرسی، تحصیل اراضی، اخذ مجوزها، فضای سبز، تکمیل مطالعات مخزن، توسعه واحد فراورشی فراشبند، احداث مراکز جمع‌آوری و تفکیک و خطوط لوله انتقال و پروژه‌های حفاری ١٣ حلقه چاه در دستور کار قرار گرفته بود.
میدان گازی تابناک: میدان گازی تابناک در جنوب‌غرب شهر لامرد واقع شده و در سال ١٣٤٢ کشف شده است؛ اما مطالعات جامع روی این میدان، در سال 1380آغاز شد. تاکنون ٣٦ حلقه چاه در این میدان حفاری شده و بهره‌برداری از آن، از نیمه دوم سال ١٣٨٢ آغاز شده است. گاز تولیدی چاه‌ها پس از ارسال به مراکز سه‌گانه جمع‌آوری، به وسیله دو خط لوله 30اینچی هرکدام به طول 30کیلومتر به پالایشگاه گاز پارسیان ارسال و از آنجا به خط لوله سراسری گاز فرستاده می‌شود. هم‌اکنون توان تولید روزانه گاز و مایعات گازی این میدان به ترتیب برابر ٣٧ میلیون مترمکعب و ١٩٧٨١ بشکه است؛ هرچند که درباره ظرفیت واقعی تولید این میدان، ابهاماتی وجود دارد.
میدان گازی آغار: این میدان در فاصله 110کیلومتری جنوب‌شرقی شیراز و ٣٥ کیلومتری جنوب‌شرقی فیروزآباد در مجاورت شهر قیر قرار گرفته و در سال ١٣٥١ کشف شده است. در میدان گازی آغار ١٦ حلقه چاه وجود دارد که ١٣ حلقه از آن، تولیدی است. تولید از این میدان از اواخر سال ١٣٧٧ آغاز شده که گاز و مایعات گازی میدان پس از تفکیک، جهت فراورش از طریق دو خط لوله جداگانه به طول 90کیلومتر به پالایشگاه گاز فراشبند ارسال می‌شود. توان تولید گاز و مایعات گازی این میدان، به ترتیب ٩٥/٢٢میلیون مترمکعب در روز و چهار هزارو 300بشکه در روز است.
میدان گازی دالان: میدان گازی دالان در فاصله 120کیلومتری جنوب‌شرقی شیراز و فاصله 20کیلومتری جنوب‌شرقی شهر فراشبند قرار دارد. این میدان در سال ١٣٥٤ کشف و بهره‌برداری از آن، از سال ١٣٧١ آغاز شده است. در میدان دالان ١٤ حلقه چاه وجود دارد که ١٢ حلقه از آن تولیدی است. گاز تولیدی از میدان‌های دالان و آغار برای فراورش به پالایشگاه فراشبند که در کنار میدان گازی دالان واقع شده است، ارسال می‌شود. گاز تولیدی این پالایشگاه، بنا به نیاز، می‌تواند برای تزریق در میادین نفتی با خط لوله ٤٢اینچی به طول 330کیلومتر به مناطق نفت‌خیز و یا از طریق خط لوله 30اینچی، به طول ٢٥ کیلومتر به خط لوله سراسری گاز شماره دو ارسال شود. همچنین مایعات گازی تولیدی از طریق خط لوله هشت اینچی به طول ١٥٤ کیلومتر، به پالایشگاه فجرجم و از آنجا به بندر طاهری یا از طریق تانکر به پالایشگاه شیراز فرستاده می‌شود. توان تولید گاز و مایعات گازی میدان دالان، به‌ترتیب ٢١/٤٥میلیون مترمکعب در روز و پنج هزارو 300بشکه در روز است.
میدان گازی‌هالگان: میدان گازی‌هالگان، در ٧٣کیلومتری شمال عسلویه و در جنوب استان فارس در ٢٥کیلومتری جنوب میدان گازی سفید باغون و شمال میدان گازی سفید زاخور و میدان گازی دی قرار گرفته است. یک پروژه بزرگ لرزه‌نگاری دو بعدی، به وسعت هزار کیلومترمربع، خط لرزه‌نگاری در سال ١٣٨٣ تا ١٣٨٤ در جنوب استان فارس اجرا شد که در پی آن، میدان‌هالگان و چند میدان گازی دیگر، در این استان کشف شد. طول این میدان برابر 50کیلومتر و عرض آن، ١١ کیلومتر و حجم ذخیره گاز درجای میدان‌هالگان، ١٢ تریلیونو 400میلیارد فوت‌مکعب، معادل ٣٥٥ میلیارد مترمکعب است. با توجه به ضریب بازیافت حدود 70درصد این میدان، هشت تریلیونو ٩٣٨ میلیارد فوت‌مکعب از گاز آن را می‌توان قابل استحصال کرد. همچنین حجم میعانات گازی در جا در میدان هالگان، ٢٤٩ میلیون بشکه برآورد شده که از این میزان، حدود ٩٨ میلیون بشکه آن، امکان استحصال دارد. با توسعه این میدان گازی، امکان تولید روزانه 50میلیون مترمکعب گاز برای مدت 20سال فراهم می‌شود.
میادین گازی سایر استان‌های کشور
سایر میادین گازی کشور در سه بخش از کشور پراکنده شده‌اند. بخش اول در جنوب کشور در استان‌های بوشهر و هرمزگان، بخش دوم در استان ایلام و بخش سوم در استان خراسان است.
میدان گازی خیام: میدان گازی خیام، در شرق عسلویه در حاشیه خلیج فارس در 30کیلومتری غرب بندر مقام و در خشکی واقع شده و حدود ٢١/٥ کیلومتر طول و ٤/٥ کیلومتر عرض دارد. مطالعات زمین‌شناسی در منطقه بین بندر مقام و بندر عسلویه، منجر به کشف این میدان مهم شد. میدان گازی خیام با حفر یک حلقه چاه اکتشافی، در عمق چهار‌هزارو660متری کشف شد. میدان خیام دارای بیش از ٩ تریلیونو 80 میلیارد فوت‌مکعب ذخیره در جای گاز است و براساس پیش‌بینی‌های به عمل آمده، این میدان توان تولید روزانه 840میلیون فوت‌مکعب گاز را حداقل برای ٢٨ سال دارد که تقریبا، معادل تولید یک فاز میدان گازی پارس جنوبی است.
حجم گازی که میدان خیام می‌تواند استحصال کند در حدود هفت تریلیونو 320میلیارد فوت‌مکعب، معادل 210میلیارد مترمکعب است. میدان گازی خیام بیش از ٢١٨ میلیون بشکه میعانات گازی دارد که 100میلیون بشکه آن امکان استحصال دارد. توان تولید میعانات گازی این میدان، حدود ١١ هزار بشکه است. درخور توجه است بدانید که کشف نفت در یک میدان گازی، تاکنون سابقه نداشته و تا پیش از سال ١٣٨٨ نیز، در مخازن هیدروکربوری این منطقه، فقط گاز طبیعی کشف شده بود؛ اما در آن سال با حفر یک حلقه چاه اکتشافی در میدان گازی خیام، وجود ذخایر نفت خام در آن محرز شد. در این میدان، امکان تولید روزانه ٣٥ هزار بشکه نفت خام وجود دارد. حدود ٢٢ درصد از این ذخایر نفتی میدان خیام، قابل استحصال بوده و ازاین‌رو حجم نفت قابل استحصال معادل 170میلیون بشکه خواهد بود. این میدان نفتی، در حاشیه خلیج فارس و در 30کیلومتری غرب بندر مقام و در خشکی قرار دارد.
میدان گازی نار: میدان گازی نار در مجاورت میدان کنگان و در نزدیکی شهر جم در استان بوشهر قرار گرفته است. در میدان گازی نار ٣١ حلقه چاه وجود دارد که ٢٧ حلقه از آن تولیدی است. به منظور برداشت حداکثری گاز از این میدان، پروژه احداث ایستگاه تقویت فشار برای تأمین فشار ورودی پالایشگاه اجرا و در آذر ٨٨ راه‌اندازی شده است. توان تولید گاز و مایعات گازی میدان نار به ترتیب ٣٨ میلیون مترمکعب در روز و دوهزارو 520بشکه در روز است.
میدان گازی کنگان: این میدان در فاصله ١٦ کیلومتری جنوب‌شرقی بوشهر و در نزدیکی شهر کنگان واقع شده و در زمره بزرگ‌ترین میادین گازی خاورمیانه است. میدان گازی کنگان در سال ١٣٥١ کشف شده است. در میدان گازی کنگان ٤٤ حلقه چاه وجود دارد که ٤ حلقه از آن تولیدی است. توان تولید گاز و مایعات گازی میدان کنگان به ترتیب برابر با ٦٧ میلیون مترمکعب در روز و ١١هزارو 380بشکه در روز است.
میدان گازی سرخون: میدان گازی سرخون، در جنوب‌شرقی کشور در استان هرمزگان و در 20کیلومتری شمال شرقی بندرعباس واقع شده که با حفر اولین حلقه چاه در سال ١٣٥١ وجود گاز در آن به اثبات رسید. این میدان به طور متوسط دارای ٧٥/٢٧ کیلومتر طول و ٥/٧کیلومتر عرض و دارای دو مخزن به نام‌های گوری- بازده و جهرم- رازک است و تاکنون ١٧ حلقه چاه در آن حفاری شده است که از ١٦ حلقه آن بهره‌برداری می‌شود. تولید از میدان سرخون از اواخر سال ١٣٦٥ آغاز شده و گاز تولیدی چاه‌ها برای فراورش به پالایشگاه گاز سرخون، برای مصرف شهری، صنعتی و نیروگاه‌های گازی، در استان‌های جنوب‌شرقی کشور ارسال می‌شود. توان تولید روزانه گاز این میدان، برابر با ١٥/٢میلیون مترمکعب و تولید میعانات گازی آن، ١١هزارو 490بشکه است.
در سال ١٣٨٤ با حفر اولین حلقه چاه، مخزن رازک در مدار تولید قرار گرفت و برنامه توسعه آن با حفر چاه‌های جدید اجرائی شد و به بهره‌برداری رسید. حفر سه حلقه چاه در مخزن رازک و یک حلقه چاه، در مخزن جهرم نیز در برنامه توسعه این مخزن گازی قرار گرفت که تاکنون حفاری سه حلقه چاه آن به پایان رسیده و در مرحله بهره‌برداری قرار دارند. پس از حفاری چاه سرخون ١٤ و مطالعه نمودارهای اخذ شده از این چاه، ٤٤ متر از این سازند مشبک‌کاری و مورد آزمایش‌های بهره‌دهی قرار گرفت که براساس این آزمایش‌ها، چاه سرخون ١٤، توان تولید روزانه حدود یک میلیون مترمکعب گاز، از سازند رازک را دارد. با توجه به اینکه میزان گاز درجای سازند رازک حدود ١/١ برابر گاز درجای سازندهای گوری- بازده و 40درصد کل گاز درجای میدان سرخون، برآورد شده، پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده با حفر چاه‌های جدید و مشبک‌کاری چاه‌های موجود، تولید از سازند رازک به نحو چشمگیری افزایش یافته و تغییر عظیمی در تولید میدان سرخون ایجاد کند.
میدان گازی گورزین: میدان گازی گورزین در جزیره قشم در جنوب استان هرمزگان قرار دارد. این میدان، با حفر اولین چاه در سال ١٣٤٧ کشف و پس از آن شش حلقه چاه دیگر در آن حفر شد.
بهره‌برداری از این میدان، از سال ١٣٥٩ آغاز شد و گاز حاصل از آن، ابتدا به مجتمع فراورشی گورزین ارسال شد و پس از فراورش، برای مصرف خانگی و صنعتی به بندرعباس انتقال می‌یابد. این میدان توان تولید روزانه ١/٢میلیون مترمکعب گاز و 590بشکه میعانات گازی را دارد. پالایشگاه گورزین قشم، در حدود ٦٥کیلومتری غرب جزیره قشم قرار دارد. ظرفیت تولید این واحد ١/٢ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز است که از طریق خط لوله ١٢اینچی زیر دریا، به بندرعباس منتقل می‌شود. مخزن شماره ١١ پالایشگاه گورزین قشم، 200هزار بشکه گنجایش دارد. گاز تولیدی تأسیسات گورزین بخش دیگری از مصارف انرژی نیروگاه بندرعباس و پالایشگاه نفت بندرعباس را تأمین می‌کند. از طرفی مایعات گازی تثبیت‌شده پس از ذخیره‌سازی در مخازن خونسرخ، از طریق خط لوله شش اینچی به اسکله بارگیری لافت انتقال یافته و از آنجا به خارج از کشور صادر می‌شود.
میدان گازی گشوی جنوبی: میدان گازی گشوی جنوبی، در استان هرمزگان و در 70کیلومتری غرب بندرعباس قرار دارد. این میدان مستقل که ذخیره گاز درجای آن بیش از چهار تریلیون فوت‌مکعب برآورد شده، درحال اجرا و توسعه است. هدف از اجرای این طرح، استخراج و پالایش روزانه حدود ١٤ میلیون مترمکعب گاز سبک شیرین، حدود پنج هزار بشکه نفت و هزار تن گوگرد است. طبق برنامه‌ریزی، قرار است گاز تولیدی از این میدان، به خط لوله سراسری هفتم منتقل و دیگر محصولات تولیدی آن، مانند نفتا و گوگرد صادر شوند. طرح توسعه میدان گازی گشوی جنوبی، برای نخستین‌بار در سال ١٣٨١ ابلاغ و پس از دو سال متوقف شد؛ زیرا سیاست شرکت ملی نفت بر این بود که نخست میدان‌های گازی دیگر، مانند میدان گازی پارس جنوبی، توسعه پیدا کند. فراورش پالایشگاه گشوی جنوبی، روزانه ١٤/١میلیون مترمکعب است و برای ساخت آن ١/٣میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده‌است. میدان گشوی جنوبی، با توجه به برخورداری از گاز بسیار ترش، یک مخزن ویژه خوانده می‌شود و سیال این میدان، هم‌زمان سولفید هیدروژن و گاز کربنیک دارد. پس از تکمیل پالایشگاه گشوی جنوبی، روزانه در حدود ١٤میلیون مترمکعب، گاز سبک شیرین، پنج هزار بشکه نفت و هزار تن گوگرد تولید خواهد شد که گاز سبک به خط لوله هفتم سراسری تزریق می‌شود؛ نفتا به بندر شهید رجایی، برای صادرات و درصدی از آن نیز به پالایشگاه بندرعباس ارسال و سولفور تولیدی نیز صادر خواهد شد.
میدان گازی تنگ بیجار: میدان گازی تنگ بیجار، در استان ایلام و در 70کیلومتری جنوب غربی شهر ایلام واقع است که با توسعه و راه‌اندازی فاز دوم این طرح، ناحیه غرب ایران، از بن‌بست گازی خارج می‌شود. مخزن گازی این میدان، ظرفیت فراورش هفت میلیون مترمکعب گاز در روز را دارد که با تکمیل فاز دوم طرح توسعه میدان گازی تنگ بیجار، این ظرفیت با همکاری پالایشگاه گاز ایلام، روزانه تا 10 میلیون مترمکعب، افزایش خواهد یافت. گاز مرکز بهره‌برداری تنگ بیجار، پس از فراورش، به پالایشگاه گاز ایلام ارسال و میعانات گازی نیز از سوی یک خط لوله شش اینچی، به پالایشگاه ایلام منتقل می‌شود. مرکز بهره‌برداری تنگ بیجار که در فاصله 70کیلومتری شهرستان ایلام قرار دارد در سال ١٣٨٦ به بهره‌برداری رسیده و ظرفیت فعلی فراورشی آن هفت میلیون مترمکعب گاز در روز است. از جمله اهداف فاز دو این طرح هم تأمین خوراک مجتمع پتروشیمی ایلام و همچنین اتصال به خط لوله غرب کشور، با احداث یک خط لوله از مسیر پیازآباد و به طول ١٢٧ کیلومتر است.
میدان گازی خانگیران: میدان گازی خانگیران، در منطقه خانگیران در ٢٥ کیلومتری شمال غربی شهر مرزی سرخس و 180کیلومتری شمال شرق مشهد واقع شده؛ خانگیران یکی از وسیع‌ترین مناطق عملیاتی صنعت نفت ایران است، به‌طوری‌که فاصله دو چاه در این منطقه به حدود 60 کیلومتر می‌رسد و سه مخزن دارد:
١- مخزن مُزدوران که در سال ١٣٤٧ کشف شد و پس از حفر چاه‌های بیشتر و طراحی و ساخت تأسیسات تولید و پالایشگاه گاز هاشمی‌نژاد، بهره‌برداری از آن، از زمستان ١٣٦٢ آغاز شد. در زمستان سال ١٣٨٩ از 30چاه تولیدی مخزن مزدوران، در مواقع نیازِ شرکت ملی گاز ایران، تا ٤٨/٥میلیون مترمکعب در روز، بهره‌برداری به عمل آمده است. گاز تولیدی منطقه خانگیران، پشتوانه اصلی تولید و تأمین گاز مصرفی در شرق ایران است. گاز این میدان، گاز ترش است.
٢- مخزن شوریجه B که در سال ١٣٤٧ کشف و بهره‌برداری از آن، از سال ١٣٥٣ آغاز شد. تولید گاز این مخزن، پس از نم‌زدایی در کارخانه ساخته‌شده در منطقه خانگیران، جهت گاز‌رسانی به شهر مشهد ارسال می‌شود. درحال‌حاضر، از چهار چاه این مخزن، روزانه تا یک میلیون مترمکعب گاز تولید می‌شود. گاز این مخزن، شیرین بوده و میعانات گازی و گاز کربنیک آن، قدری بیشتر از مخزن شوریجه D است. ذخیره گاز قابل استحصال این مخزن ١٦/١٤٦میلیارد مترمکعب، برآورد شده است.
٣- مخزن شوریجه D که این مخزن، سال‌ها پس از کشف و بهره‌برداری از دو مخزن دیگر میدان گازی خانگیران، که عمیق‌تر نیز هستند، در سال ١٣٦٦ کشف و از همان سال، بهره‌برداری از آن آغاز شد. گاز این مخزن، شیرین است و به علت دارابودن قدری ناخالصی گاز کربنیک، تا حدودی خورنده خطوط لوله و تأسیسات است؛ بنابراین از تزریق مواد ضدخورندگی به چاه‌ها، برای کنترل خوردگی استفاده می‌شود. میزان میعانات گازی تولیدی، در ظروف تفکیک اولیه، 10بشکه، به ازای یک میلیون پای مکعب گاز است و درحال‌حاضر، از پنج حلقه چاه تولیدی از این مخزن، روزانه تا پنج میلیون مترمکعب گاز، می‌توان تولید کرد.
میدان گازی مدار: میدان گازی مدار، در استان هرمزگان و در ١٥کیلومتری شرق عسلویه قرار دارد و دارای ذخیره‌ای بالغ بر ٤٩٥ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی و ٦٥٨ میلیون بشکه میعانات گازی است. با توجه به اینکه 80درصد گاز میدان مدار، قابل استحصال است، بالغ بر ١٤تریلیونو 200میلیارد فوت‌مکعب، معادل 405میلیارد مترمکعب، از ذخایر گاز طبیعی این میدان، می‌توان بهره‌برداری کرد. حجم میعانات گازی در جای این میدان بالغ بر هزارو ٥٧٣ میلیون بشکه است، که از این میزان، تقریبا ٦٥٨ میلیون بشکه میعانات گازی آن، قابل برداشت خواهد بود. میدان گازی مدار، از ظرفیت تولید روزانه دو میلیارد فوت‌مکعب گاز طبیعی، معادل تولید دو فاز از میدان گازی پارس جنوبی، برخوردار است که از این میدان، استحصال ٨٨ هزار بشکه میعانات گازی امکان‌پذیر خواهد بود.
میدانی در آب‌های شمال کشور
شمال کشور نیز قابلیت بالایی برای توسعه صنایع پتروشیمی و صنایع مرتبط با آن دارد که این امر منوط به توسعه میدان سردار جنگل است که چندی پیش کشف شده و البته هنوز استخراجی از آن صورت نگرفته است. در حقیقت میدان گازی - نفتی سردار جنگل را که در دریای خزر و انتهای بخش مرزی ایران قرار دارد می‌توان یکی از مناطق گازی داخلی کشور قلمداد کرد که می‌تواند نقش مهمی در توسعه صنعت پتروشیمی در شمال کشور داشته باشد. این میدان، ٢٤ کیلومتر طول و ١٦ کیلومتر عرض دارد و از لایه‌های مختلفی تشکیل شده است. این میدان در سال 1380و در عمق 700متری از سطح آب، کشف شد و 10سال بعد، در پی مطالعات اکتشافی روی سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر، یک لایه نفتی، در عمق ٧٢٨متری در این مخزن هیدروکربوری کشف شد. میدان سردار جنگل، همچنین دارای 50هزار‌میلیارد فوت‌مکعب ذخیره در جای گاز است که بیش از 10برابر میدان شاه‌دنیز در جمهوری آذربایجان است. همچنین میزان نفت در جای لایه نفتی این میدان، دو میلیارد بشکه است که نفت قابل استحصال آن، در حدود 500میلیون بشکه برآورد شده است. گاز موجود در میدان گازی - نفتی سردار جنگل می‌تواند در تأمین خوراک صنایع پتروشیمی نقش مهمی ایفا کند. شهرستان رودسر در استان گیلان در ١٨٨کیلومتری میدان گازی سردار جنگل قرار دارد و در دی‌ماه سال 1390ساخت سایت پشتیبانی این میدان آغاز شده و بر همین مبنا بهره‌گیری از گاز این میدان می‌تواند در توسعه صنعت پتروشیمی و ایجاد اشتغال در شرق گیلان نقش مهمی ایفا کند.
خوراک آماده برای پتروشیمی‌ها
وجود ٢٤ میدان گازی در داخل کشور فرصت مساعدی برای توسعه صنعت پتروشیمی در داخل کشور با هدف اشتغال‌زایی و محرومیت‌زدایی ایجاد کرده است؛ اما این امر منوط به تصویب قانونی است که بر مبنای آن 20درصد از گاز تولیدی هر میدان گازی لزوما به توسعه صنعت پتروشیمی اختصاص یابد. دراین‌صورت منبع مطمئنی برای تأمین خوراک پتروشیمی‌ها ایجاد می‌شود تا مردم مناطقی که در آن میادین گازی قرار دارند هم از نعمت گاز، نه صرفا به‌عنوان یک سوخت؛ بلکه به‌مثابه پلی برای حرکت در مسیر توسعه اقتصادی منطقه بهره‌مند شوند و این امر امکان‌پذیر است؛ مشروط به آنکه قانونی در این زمینه تصویب شود تا تخصیص بخشی از گاز تولیدی میادین داخلی کشور به توسعه صنعت پتروشیمی در مجاورت آنها الزام قانونی به خود بگیرد؛ اما الزام قانونی به‌تنهایی کافی نیست و باید به دو نکته دیگر هم توجه کرد. نخست اینکه گاز به‌طور کامل در اختیار مجتمع‌های پتروشیمی قرار گیرد تا امکان بهره‌گیری مطلوب از آن در صنعت پتروشیمی وجود داشته باشد و گاز آن 20درصد تفکیک نشود. دوم اینکه برای قیمت این گاز هم چاره‌ای اساسی اندیشیده شود؛ چراکه اختلاف بر سر قیمت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی هنوز رفع نشده و پیشنهاد قیمت پنج درصد زیر قیمت فوب خلیج فارس به وسیله کمیته تعیین قیمت هم نتوانسته این اختلافات را رفع کند؛ به‌همین‌دلیل علاوه بر الزام قانونی مبنی بر تخصیص بخشی از گاز تولیدی میادین داخلی به توسعه صنعت پتروشیمی، باید درباره نوع و قیمت خوراک نیز تدابیر لازم اندیشیده شود.
منبع: شرق
انتهای پیام/
