رمضان در استان فارس؛ از عطر خوش عرق گل گاوزبان تا طعم قنبرپلوی شیراز

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، فرهنگ اصیل هر منطقه را از روی رسومی که در مناسبت‌های مختلف برگزاری می‌کنند، می‌توان دریافت. ماه  رمضان یکی از ماه‌های ویژه است که مردم در تمامی نقاط ایران آن را با اعمال و رسوم ویژه به پایان می‌برند.

مردم استان فارس و به ویژه شیرازی‌ها که از گذشته‌های دور به خوشباشی و شادی معروفند در جمعه آخر ماه شعبان برای تفریح و گشت‌وگذار به طبیعت می‌روند چراکه معتقدند در ماه مبارک رمضان تنها باید به عبادت بپردازند.

این روز را " کلوخ ‌اندازان" می‌نامند به این معنی که مردم به صحرا و دشت می‌روند و به شادی می‌پردازند و خوراک‌های متنوع می‌خورند و کلوخ‌های گلی را با دست به صحرا و دشت پرتاب می‌کنند.

پیرمردان صغاد آباده فارس درباره معنی «کلوخ اندازان» می‌گویند در قدیم هنگام غروب روز کلوخ‌اندازان تمام مردم از کوچک تا بزرگ کلوخی در دست می‌گرفتند و روبه قبله می‌ایستادند و می‌گفتند: خدایا گناهان و کارهای بد گذشته را شکستیم و خود را برای عبادت و روزه ماه رمضان آماده کردیم؛ آنگاه کلوخ را محکم به زمین می‌زدند تا خرد شود و عقیده داشتند با شکستن کلوخ، تمام اعمال بد آنها شکسته و نابود می‌شود.

عرقیات شیراز هم بسیار معروف و متنوع است اما عرقی که در رمضان بیشتر مصرف می‌شود عرق «گل گاوزبان» نام دارد که اغلب هنگام افطار می‌خورند و معتقدند که این عرق گرم است و سردی و رطوبت روزه را از بین می‌برد.

از غذاهایی که برخی خانواده‌ها در شیراز در گذشته در سحرهای ماه مبارک می‌خوردند « قنبرپلو » بود که از گوشت، ‌نخودچی، مغزگردو‌، کشمش، شیره انگور، رب انار، پیاز، زردچوبه، ‌نمک، برنج و روغن ساخته می‌شود.

ابتدا گوشت و نخودچی را می‌کوبند بعد آنها را مخلوط کرده چند پیاز در آنها رنده می‌کنند و کوفته ریزه درست کرده در روغن سرخ می‌کنند. گردو و پیاز و کشمش را هم سرخ کرده هنگام دم کردن برنج کوفته ریزه را همراه این مخلوط لای برنج می‌گذارند و بعد از اینکه برنج ورآمد با کفگیر روی آن شیره و رب انار می‌ریزند و می‌گذارند تا برنج دم بکشد.

در شیراز رسم است که روز دوازدهم ماه مبارک رمضان سوره یوسف را قرائت می‌کنند و زنان عقیده دارند که خواندن این سوره سبب زیاد شدن محبت می‌شود. آنها همراه خود نبات یا سیب و یا خوراکی‌های دیگری به مجلس ختم قرآن می‌برند و بعد از قرائت این سوره به آن خوراکی می‌دمند و عقیده دارند هرکسی از آن بخورد محبتش به طرف مقابل زیاد می‌شود.

در شهر استهبان  فارس قبل از ماه رمضان از طرف خانواده داماد هدایایی برای نامزد یاعروس می‌فرستند که شامل  شیرینی، برنج، مرغ و یک جفت کفش ، چارقد ، قبا و هدایای دیگر است.

هدایا را در سینی بزرگی می‌گذارند و همراه یکی از نزدیکان داماد به خانه عروس می‌فرستند، به این هدیه "روز والون" می‌گویند. خانواده عروس هم به سهم خود هدیه‌ای برای خانواده داماد می‌فرستند که بیشتر شامل  لباس است برای پدر داماد  پیراهن و برا ی مادر داماد روسری یا چارقد می‌فرستند.

«چنگال لوره» غذای ویژه افطار در استهبان فارس است. برای تهیه این غذا از زیره سبز، مغز بادام کوهی، پوست نارنج و کشک تازه استفاده می‌کنند. از دیگر غذاهای این ماه در استهبان "حلوای بکری" است که از آرد برنج تهیه می‌شود. در این شهر در ماه مبارک رمضان  نان سنتی  یا نان خشک، نان جو یا گرده، نان لمو، نان الم، نان سوله ذرت،  نان سپل ذرت  و  نان شیرین  پخته می‌شود.

در استهبان  اگر شب احیا مصادف با فصل تابستان باشد از انجیرستان‌های وقف مسجد مقداری انجیر آورده و در آب خیس می‌کنند و به افرادی که در احیا شرکت کرده‌اند قسمت می‌کنند و اگر مصادف با فصل زمستان باشد با برف و شیره انگور که آن هم محصول باغ‌های وقفی است از شب زنده‌داران پذیرایی می‌کنند.

مردم کازرون نیز در ماه مبارک رمضان آداب خاص دارند. نان‌های خانگی کازرون هم در این ماه شامل نان تنک، نان مشتک، نهان جلتی، گرده ماه رجبی، نان شل شلکاد  است.

دیگر غذاهای ماه مبارک رمضان در کازرون  اشکنه است که آن انواع مختلفی دارد. او گوشت مرغ هم  از غذاهای مخصوص این ماه در کازرون است که داخل شکم مرغ را با سر و دل و جگر مرغ و برنج، لیمو عمانی و ادویه و پیاز و نخود و لپه پر می‌کنند و در آن را می‌دوزند.

این غذا با انواع پرنده‌های حلال گوشت دیگر هم تهیه می‌شود. رنگینگ هم از خوراکی‌های معروف سفره افطار در کازرون  است که طرفداران زیادی هم دارد برای تهیه آن  هسته خرما را درآورده یک قطعه گردو جایگزین آن می‌کنند و مخلوط آرد و روغن بو داده رقیق را روی خرماها می‌ریزند، تعدادی دارچین و خاک قند هم روی آن می‌پاشند و می‌گذارند تا سرد شود.

بر سفره افطاری مردم جهرم فارس می‌توان نان روغنی، نان فتیرخانگی و نان بازاری را مشاهده کرد. خرما، پنیر، یکی دو نوع مربا و حلوا هم از دیگر خوراکی‌های هنگام افطار آنهاست. جهرمی‌ها شب دهم ماه، عدس پلو می‌خورند و روز هفدهم را با کله پاچه و شب نوزدهم را با نان خشک و گل‌آبشن افطار می‌کنند.

آداب و رسوم مردم جنوب فارس از جمله شهرستان‌های لار و خنج، گراش، لامرد و مهر در ماه مبارک رمضان دیدنی و شنیدنی است.

زنان و دختران لاری با تهیه انواع حلوای محلی از قبیل مقراضی، یغدر، حلوای آرد برنج و نان‌های محلی مثل پختن نان تَپ تَپی، شُل شُلو، بالاتُوه، لیتَک و گَپُک هم برای خانواده وهم برای خیرات به ویژه در شب‌های جمعه وشب قدر به استقبال این ماه می‌روند.

در گذشته که از ساعت و وسایل تکنولوژی خبری نبود تشخیص وقت سحر از روی تجربه شخصی واز روی حرکت ماه وستارگان صورت می‌گرفت و در صورت ابری بودن هوا با بانگ خروس بیدار می‌شدند. بیدار کردن همسایگان با رفتن به درب منازل به هنگام سحر نیز در لارستان رسم بوده است.

در لارستان برای اطلاع از فرارسیدن افطار روش‌های مختلفی وجود داشت، امام مسجد هر محله‌ای به همراه جمعیتی از مردم که جلوی مسجد جمع می‌شدند با نگاه کردن به غروب آفتاب وسرخی بعد از غروب و کمی بعد از آن زمان افطار را تشخیص می‌دادند و موذن اذان می‌گفت.

شب‌های قدر در لارستان  با غسل کردن و تمیز کردن شروع  می‌شود و با نماز خواندن وسخنرانی و تلاوت قرآن کریم ودعای جوشن کبیرادامه پیدا می‌کند.مردم لار به این شب به اصطلاح انت الغوث می‌گویند.

برای سرگرم شدن بچه‌ها و حرف نزدن و توجه به دعا هر آیه که تمام می‌شد بند باریکی داشتند و گره می‌زدند. در مجموع صد گره می‌خورد و فردایش در مدرسه یا در کوچه به دست یا گردن می‌انداختند تا دعایشان مستجاب شود.

این مراسم توسط پسران ودختران 7 تا 15 ساله  صورت می‌گیرد. بعد از نماز مغرب وعشا و در سه شب قدر این رسم بیشتر انجام می‌شود، کودکان معمولا خود را زیر پوشش چادر پنهان می‌کنند  و به در منازل می‌روند و تقاضای شیرینی می‌کنند تا کام خود را شیرین کنند این سرگرمی یا به صورت انفرادی و اکثریت به صورت دسته جمعی صورت می‌گیرد و شعرهای زیبایی هم می‌خواندند.

شب‌های احیاء که شب 19 و 23 و 27 است مردم فارس بعد از خوردن افطاری به مسجد می‌روند و احیاء می‌گیرند البته بعضی از شیرازی‌های قدیم به شب‌های احیاء شب‌های الغوثی می‌گویند.

در شیراز به جمعه آخر ماه رمضان جمعه الوداعی می‌گویند به طوری که مردم بعد از نماز جمعه به مسجد جامع می روند و در آنجا خانم‌ها به پخت حلوا می‌پردازند. در مسجد فتح کسانی که حاجت دارند برگ درخت نارنج را می‌چینند و در حوض آب می‌اندازند و 2 رکعت نماز برای برآورده شدن حاجت می‌خوانند.

در آخر ماه رمضان و روز عید فطر نیز مردم به مساجد رفته و خدا را توفیق یک ماه عبادت شکر می‌گویند و پس از خواندن نماز عید به دید و بازدید می‌روند.

انتهای پیام/